Heerlijk Nieuw Leren: Onderwijsvernieuwers op zoek naar geestelijke warmte

Wubby Luyendijk
De 'irrationele golf' slaat toe in het onderwijs. Waar anders moeten onderwijsver- nieuwers hun inspiratie vandaan halen? Over de fysica van dichtgeslagen klepjes.

Boomvoelen (Foto Chris Keulen)

Een devoot staccato vult de aula van Rolduc. Een kleine, schuchtere vrouw voert het woord. Ik heet Bessie Schadee, zegt ze. Welkom op onze ontdekkingsreis naar leren. Onderwijs = Vervoering. Leren = Ervaren. ,,En emotie is de brandstof voor dat leren.''

Het gezelschap juicht, de voorste rij klapt. Een warme jas in een schrale wereld.

,,Ik voel hoe belangrijk dit moment is'', vervolgt ze. ,,Ik voel dat zoveel onderwijspioniers mijn gemoedstoestand goed doen.''

Opnieuw bijval uit de zaal.

,,Ik stel voor dat we elkaar een schouderklopje geven.''

Buurmannen en buurvrouwen, voorzichtig strelen ze elkaar. Een enkeling valt de ander om de hals.

De Onderwijsambtenaar tegen de basisschooljuf: ,,Wat een liefdesenergie.''

De wetenschapper tegen de bedrijfsopleider: ,,Gut, doe jij ook aan reiki?''

De wiskundeleraar, hardop: ,,Misschien gaat me dit toch te ver.''

Het kon niet uitblijven. Na het bedrijfsleven en de gezondheidszorg beroert 'de irrationele golf' nu ook het onderwijs. Vakbladen als Vernieuwing en Educare ('een holistische opvatting over opvoeding en onderwijs') maken school. Rectoren doen hun voordeel met Human Dynamics, een eigentijdse communicatieleer uit de Verenigde Staten. Orthopedagogen en pedagogische centra schakelen onorthodoxe therapieën in als bijlessen scholieren niet meer helpen. En in Kerkrade betaalden honderdvijftig 'onderwijspioniers' 965 tot 1.770 gulden voor een doorkijkje in het Nieuwe Leren. Veertig workshops en een vijftal lezingen moesten hen het laatste weekend van juni wegwijs maken in effectief/affectief Leren.

Last van dyslexie? Raadpleeg een educatief kinesioloog die de linker- en rechterhersenhelft weer samenbrengt met een simpele ogentest. Leerproblemen? Probeer de Brain Stimulating Method die uitzoekt of er een fysieke oorzaak aan ten grondslag ligt - wellicht ben je ter wereld gekomen na een keizersnee en moet de begeleiding daarop worden afgestemd. En lukt het een leerkracht niet zijn klas te motiveren, dan biedt de Silva Mind Control soelaas - een methode die kinderen erin traint niet de bèta- maar de alfagolven van hun hersenen vast te houden zonder in slaap te vallen. De resultaten zijn 'fenomenaal', jubelt de festivalfolder: ,,Grondlegger José Silva slaagde erin het concentratievermogen, het herinneringsvermogen, het zelfvertrouwen en ook de leerprestaties van scholieren op te vijzelen.''

Ambtenaren

Exclusief voor zwevers is de ontdekkingsreis naar het Nieuwe Leren allerminst. De waslijn, waaraan de deelnemers van het symposion hun pasfoto met persoonlijke levensbeschrijving hebben gehangen, spreekt boekdelen. Ja, er zijn idealistische jongeren van Loesje ('Waarom begint de toekomst altijd na school'). Er zijn docenten met wortels in onderwijsbewegingen als de Vrije School, Dalton, Freinet, Jenaplan en Montessori. Er zijn schooljuffen die na een depressie ,,voortaan hun eigen pad uitstippelen''. Maar hun egodocumenten prijken naast die van nuchtere ouders en rectoren (,,Nog 13 verhuisbewegingen en we zitten in de nieuwbouw.''), ambtenaren (,,mijn lekkerste toetje is hopjesvla''), bedrijfsopleiders van ING en ABN-Amro en wetenschappers als de Utrechtse orthopedagoog prof.dr. Stevens, gespecialiseerd in leerstoornissen. En niet te vergeten: ze hangen naast die van 'procesmanagers voortgezet onderwijs' onder wie Clan Visser 't Hooft. Zij is uitvindster van het studiehuis waar scholieren in de hoogste klassen Havo en VWO vanaf komend schooljaar zelfstandiger leren leren. Ze schrijft: ,,Gelukkig zijn is een besluit.'' Ze bekent later tegenover de volle zaal: ,,Ik gebruik chakra's en astrologen als sturingsinstrumenten. Het helpt je je gesprekspartners bereiken. Dat heb ik geleerd op een cursus transformatie van het management.''

Haaaa-heheeee-hihihiiiiii. Zoek de dimensies van een a. Twee aan twee timmeren cursisten van de Soma Vox workshop elkaar op borst en buik, terwijl de workshopleider, psycholoog Henk Kooij (,,Ik heb nog met Diekstra gewerkt''), bezwerend en betastend rondloopt. Hij leert hoe jij met jouw stem jouw omgeving kan inspireren. Wetenschappelijk bewezen, schrijft hij: ,,Uit communicatieonderzoek blijkt dat het bij woorden maar 7 procent gaat om woordinhoud en 93 procent om de klankintonatie achtergrond.''

Een vrouw met schuurpapier in haar keel trekt zijn aandacht. ,,Je aura zit in jouw hoofd'', zegt Kooij, duwend op haar borst.

De vrouw, lerares Frans, knikt. ,,Ik kan niet gronden'', zucht ze. ,,Ik kan in de hoogste klassen mijn energie niet kwijt.''

,,Je disempowert leerlingen met je klank. Door je toonhoogte aan te passen aan de resonantie-frequentie die je bij hen hoort, krijgen zij wel positieve kracht.''

Dan neemt hij de onderbuik van leerkracht Henk Veneman onderhanden: ,,Hebben ze jou op de Pabo verteld dat je niet zingen kan? Onzin, iedereen kan zingen. Zo niet, dan zit je hart op slot.'' Veneman: ,,Ik doe in de klas heel veel op cognitief gebied.'' Kooij: ,,Kom uit je hoofd en leer met je hart. Ga zingen met de kids. Dat beklijft beter. En niet met de blokfluit hè? Dan forceer je de natuur.''

Opgetogen wisselen de deelnemers na afloop ervaringen uit. Op een economielerares na (,,ik verwachtte logopedie'') hebben ze stuk voor stuk gevonden wat ze zochten. De een deed het voor meer ontspanning in de klas, de ander voor zijn gezondheid, weer een ander put er energie uit. ,,Voor de strijd tegen mijn spirit pain''. Al even uitgelaten zijn de symposiongangers die hebben gesnuffeld aan 'het interactieve leergroepen systeem' dat voorschrijft mensen met een overheersende linkerhersenhelft (de serialisten) te laten samenwerken met mensen die varen op hun rechterhersenhelft (holisten) en mensen die het alletwee doen (versatilisten), allemaal ten behoeve van een optimaal leerresultaat.

Maar op de eerste dag klinkt er ook lichte teleurstelling door. Een cursist uit de workshop 'het paard als leerling en leermeester' zit te kniezen boven haar kopje zoethoutthee. Terwijl de aankondiging rept over 'oefeningen voor mens en paard die leiden tot een hechte verbintenis en een affectief leerproces', hebben de dierenliefhebbers niet langer dan één, twee minuten een paardenrug beroerd. Vijfenzeventig gulden kostte het de onderwijzeres. ,,Een nuttig leermoment, dat wel.'' En ook cursisten van de workshop 'omgaan met agressie' keren geshockeerd terug. In zijn ijver hen de natuurlijke leer- en levenslust te laten ontdekken, hanteerde 'arts integrale revalidatie en leraar levenskunst' dr. Yvo van Orshoven het adagium 'contactvaardigheid: elkaar raken' wel heel erg letterlijk, vertellen ze.

Wiskundeleraar Frits Manck: ,,De opdracht om tegen elkaar aan te schurken: bah. Ik heb geweigerd. Ik kèn die mensen niet eens. Hetzelfde geldt voor die actie met luciferdoosjes. De organisatie wil dat we onderling doosjes met onze diepste zielenroerselen uitwisselen. Voor dergelijke persoonlijke ontboezemingen ben ik niet gekomen. Ik zoek inspiratie voor in de klas.''

Leerkracht Cocky Donkers: ,,Nee, dat aanraken van Van Orshoven kan nooit inspirerende intimiteit oproepen. Niet in de klas, niet in Rolduc, nergens niet.''

Dat bestrijdt ambtenaar Paul van Beuzekom. Hij houdt zich op het ministerie van Onderwijs bezig met toetsen en bestiert een praktijk voor transactionele therapie. ,,Wij leren het leren af door te leren hoe het hoort en de buitenwereld als referentie te nemen'', doceert hij. ,,Kinderen willen elkaar aanraken, die varen heel natuurlijk op hun binnenwereld. Daarnaar moeten wij volwassenen terug. Als therapeut help ik daarbij. Dat begint vaak fysiek, want dan kun je de dichtgeslagen klepjes naar de binnenwereld het makkelijkst vinden.''

Lees verder