Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Scepsis op Balkan over pact

Door onze correspondent RENÉE POSTMA
SARAJEVO, 30 JULI. Op de eerste dag van de bijeenkomst van het Stabiliteitspact voor de Balkan, gisteren in Sarajevo, hebben Balkanleiders zich sceptisch geuit over de kansen op succes van het pact. De leiders van de Balkanlanden kregen gisteren vooral te horen dat ze zich netjes moeten gedragen.

"Ik hoop dat ik het bij het verkeerde eind heb, maar ik heb het recht om sceptisch te zijn." De Macedonische president, Kiro Gligorov, was de enige die het met zoveel woorden zei, maar op de gezichten van alle regionale leiders van de Balkan die gisteren aanwezig waren op de eerste dag van de bijeenkomst van het Stabiliteitspact voor de Balkan in Sarajevo was de teleurstelling af te lezen.

"Eerdere ervaringen met dit soort conferenties waren niet erg bemoedigend en het Stabiliteitspact gaat dezelfde weg op als het enige geld dat wordt uitgegeven het geld voor de conferentie zelf is", aldus Gligorov.

Niet alleen de Macedonische president maar ook de Roemeen, Emil Constantinescu, en de Bulgaar, Petar Stojanov, hadden aan de vooravond van de tweedaagse bijeenkomst in Sarajevo duidelijk te kennen gegeven dat ze concrete financiële toezeggingen verwachtten. Alle landen in de regio hadden trouw hun luchtruim opengesteld toen de NAVO daar tijdens de bombardementsvluchten op Joegoslavië om vroeg. Alle hadden de toezegging gekregen dat ze daar op een later moment voor zouden worden beloond in de vorm van snellere integratie in de Europese Unie. Maar het geld dat de regionale leiders daarvoor nodig denken te hebben kregen ze niet. In ieder geval niet op de eerste dag van de met veel symboliek en strenge veiligheidsmaatregelen omgeven bijeenkomst in Sarajevo. Vandaag wordt de tweede dag van de top gehouden in aanwezigheid van talrijke staatshoofden en regeringsleiders uit heel Europa en de Amerikaanse president Clinton.

De eerste sessie werd voorgezeten door de Finse president en EU- voorzitter, Martti Ahtisaari, en handelde over de relatie tussen de landen van Zuidoost-Europa en de EU. Op Slovenië na heeft de hele regio in eerdere instantie de aansluiting bij de EU gemist, de landen van ex-Joegoslavië omdat ze met elkaar in oorlog raakten, Roemenië, Bulgarije en Albanië omdat ze evenmin voldeden aan de democratische en economische eisen.

Aan het begin van de twee uur durende bijeenkomst maakte Ahtisaari meteen duidelijk waar het wat de Europese Unie betreft op stond. "Volle integratie in de EU hangt af van de mate waarin de landen in de regio met elkaar samenwerken en goed nabuurschap weten te betrachten." Eerst moeten ze met elkaar tot samenwerkingsverbanden komen voordat ze 'rijp' zijn voor het grotere verband van EU en NAVO.

EU: eerst vrede, dan integratie

Hij vroeg de aanwezige staatshoofden en regeringsleiders om met concrete plannen te komen over de terugkeer van vluchtelingen. "En dan bedoel ik niet alleen de vluchtelingen uit Kosovo, maar ook de vluchtelingen uit Kroatië en Bosnië." Ahtisaari wil ook dat de landen zelf met plannen komen hoe ze hun communistische economieën denken te hervormen, en verder eist hij dat er duidelijke stappen worden ondernomen om de onderlinge betrekkingen te versterken en de conflicten bij te leggen.

Vervolgens ging de Duitser Bodo Hombach, speciale EU-coördinator van het Stabiliteitspact op dezelfde toon verder. "De mate van hulp van de internationale gemeenschap zal afhangen van de politieke wil van elk afzonderlijk land in de regio. De EU en de NAVO zitten niet te wachten op landen die halsoverkop naar Brussel proberen te rennen zonder rekening te houden met hun buren." Hombach nodigde de aanwezigen uit om met zoveel mogelijk eigen samenwerkingsideeën te komen. Hij zal de activiteiten van het Stabiliteitspact in september verder leiden met een regionale ronde tafel, gevolgd door bijeenkomsten van drie specialistische 'tafels', een over economische samenwerking, een over veiligheid en een over mensenrechten. Hombach sloot niet uit dat er bij voldoende voorstellen en ideeën later dit jaar nog een donorconferentie zou volgen om een en ander te financieren. Opvallende afwezigen in Sarajevo waren de Joegoslavische president Slobodan Milosevic en zijn regering, met wie de internationale gemeenschap geen zaken meer wenst te doen, en de Kroatische president Franjo Tudjman. Opvallend aanwezig is de Montenegrijnse president Djukanovic die opnieuw luid en duidelijk afstand nam van het bewind in Belgrado. De Serviërs zijn in Sarajevo alleen vertegenwoordigd door de oppositieleider Dragoslav Avramovic, voormalig directeur van de Joegoslavische Centrale Bank en gedoodverfd leider in een toekomstige, door de oppositie te vormen overgangsregering. Hij heeft de status van waarnemer bij de conferentie en is de persoonlijke gast van de Finse president. De Kroatische president liet zich op de eerste dag vertegenwoordigen door zijn premier, Zlatko Matesa. Tudjman zou mogelijk vandaag wel naar Sarajevo reizen. In de ijshal van het voormalige Olympische complex, waar de conferentie onder strikte veiligheidsmaatregelen wordt gehouden, presenteerde zich kort voor de opening ook een groep vrouwen uit de hele Balkan. Ze presenteerden een oproep aan alle deelnemers van het Stabiliteitspact om zich in te zetten voor de gelijke rechten van mannen en vrouwen. "Wij accepteren niet langer dat de vrouwen van deze regio het slachtoffer zijn van een door mannen bepaalde politiek." Deze 'mannenpolitiek' leidt volgens de oproep van de vrouwen tot de teloorgang van waarden, kennis en ervaring van meer dan de helft van de mensen in de regio. De vrouwen worden aangevoerd door de Bosnische mensenrechten activiste Senka Nozica en genieten de steun van de OVSE bij hun streven naar een betere vertegenwoordiging van het vrouwelijk geslacht bij de bijna geheel door mannen bepaalde politiek op de Balkan.

De presidenten van Bosnië en Kroatië, Alija Izetbegovic en Franjo Tudjman, ondertekenden vandaag in het kader van de top in Sarajevo een grensverdrag tussen beide landen. In de praktijk is de grens tussen Kroatië en het door de Bosnische Kroaten beheerste deel van Bosnië overigens zo goed als niet-bestaand.