Grote aantallen vluchtelingen stromen uit Kosovo Macedonië binnen. Hun komst leidt tot spanningen en geruchten.

Door onze redacteur CEES BANNING

SKOPJE, 29 MAART. Luma Adem kijkt naar zijn koeien en huilt. De 29-jarige boer is met zijn vrouw en twee kinderen gevlucht uit Globocica, een klein gehucht op de grens van Macedonië en Kosovo. Vanaf een heuvel in Kosovo, een paar honderd meter van de grensovergang, kan Adem zijn vijf koeien met kalveren zien grazen op de weide bij zijn huis. Hij vluchtte met zijn gezin een dag na de NAVO-bombardementen op Joegoslavië en Kosovo. ,,Na de eerste aanval reed een Servische tank met provocerende militairen door ons dorp'', legt de Albanees uit. ,,We hebben direct de tassen gepakt en zijn in de avondschemering gevlucht.'' Niet via de grensovergang in het dorp, maar door de weilanden. ,,Ik wilde niet het risico nemen dat ze ons bij de grens terug zouden sturen. De weg door de weilanden was relatief veilig. Ik wist precies waar de Serviërs mijnen hadden gelegd.''

Een konvooi tractoren en wagens die etnische Albanese vluchtelingen uit Kosovo naar Albanië brengt. De vluchtelingen vertelden dat ze door gewapende Serviërs uit hun huizen zijn verdreven (28 maart 1999). (Reuters/Arben Celi)

Over de grens werd het gezin opgewacht door familie en naar het meer zuidelijk gelegen Tetovo gebracht. Sindsdien maakt Adem dagelijks de reis van zo'n 25 kilometer. ,,De eerste keer had ik een verrekijker bij me'', vertelt hij terwijl hij zijn huis aanwijst. ,,Ik zag door de ramen dat de Serviërs onze huisraad hadden vernield. Dat hoefde ik niet weer te zien. En met het blote oog kan ik mijn koeien ook wel in de gaten houden.'' Het is zondagmiddag drie uur, koud en op de heuvel ontmoet Adem zijn eveneens gevluchte buurman Luma Afet. ,,In Globocica blijven zou gelijk staan aan zelfmoord'', zegt de man, gekleed in een blauw Adidas-jack. Hij biedt zijn buurman een sigaret aan en samen turen ze naar het nagenoeg uitgestorven dorp tussen de met sneeuw bedekte bergtoppen. Af en toe is een Servische militair zichtbaar.

Kinderen uit Prizren in Kosovo op de vlucht. (28 maart 1999). (Reuters/Arben Celi)

Bij de grensovergang houden speciaal opgeleide Macedonische politie-eenheden met kogelvrije vesten en kalasjnikovs in de aanslag de wacht. Zij hebben het rustig. Vandaag is nog niemand de grens gepasseerd. ,,Geen wonder'', schampert Afet. ,,Veel te gevaarlijk. Achter de heuvels zijn de moordcommando's actief.'' Veel Kosovo-Albanezen ontvluchten Kosovo nu via de Albanese grens of via de moeilijk begaanbare bergpassen. Ook Afet heeft met zijn gezin onderdak gevonden Tetovo. De Macedonische stad in het grensgebied met Albanië en Kosovo biedt onderdak aan veel vluchtelingen. Van de zes miljoen etnische Albanezen leven er ruim drie miljoen in de republiek Albanië. Bijna twee miljoen stonden in Kosovo geregistreerd voordat de oorlog begon en de rest woont in een straal van 25 kilometer rondom Tetovo. Bij de eerstehulppost van het ziekenhuis van de stad is het druk. Veel vrouwen met huilende baby's. ,,Vluchtelingen'', legt een verpleegster uit. Na haar bemiddeling wil een vrouw haar verhaal vertellen. Ze woonde in Babinmost, een klein dorpje in de buurt van Pristina, de hoofdstad van Kosovo.

‘Ist gut, ist gut, ist gut!'

Na de NAVO-aanvallen is zij samen met haar drie kinderen direct op de vlucht geslagen. Haar man bracht haar in de richting van de Macedonische hoofdstad Skopje. Halverwege pikte ze haar moeder en vader op en ging haar man terug. ,,Wanneer het land in oorlog is, moet de man vechten voor de vrijheid van zijn land'', prevelt ze en wendt haar hoofd af om haar tranen te verbergen. Via kleine landwegen ging ze uiteindelijk bij Globocica de grens over.

'Mijn familie woont in Belgrado en Kraljevo. Misschien zijn ze al dood'

,,Een paar kilometer voor de grens werden we aangehouden door militairen en moesten we de auto inleveren. Met een paar tassen ging de reis in de kou verder. Ik ben bang dat de baby toen kou heeft gevat. Zo van de warme auto de vrieskou in.'' Ze woont nu bij familie in de buurt van Tetovo. Van haar man heeft ze nog een keer iets gehoord. ,,Hij heeft zich verschanst in de bergen en maakt het redelijk wel, zei hij via de mobiele telefoon. Dat was een paar dagen geleden. Ik hoop dat slechts zijn batterij op is.''

In Tetovo draait het geruchtencircuit op volle toeren. Het Kosovo Bevrijdingsleger UÇK zou een guerrilla-oorlog voeren in Kosovo. Servische politie-eenheden zouden Pristina hebben uitgemoord. Met hun zwarte mutsen die afgerold een masker zijn en hun machinepistolen met geluiddempers zouden ze ook in andere delen van Kosovo bezig zijn met een etnische zuivering. De sfeer in Tetovo is gespannen. En wanneer een kolonne Duitse NAVO-voertuigen het belangrijkste kruispunt van de stad passeert, worden ze uitgejouwd door een groepje jongeren. ,,Mijn familie woont in Belgrado en Kraljevo. Misschien zijn ze al dood door die vervloekte NAVO-bommen'', bralt een jongen, gekleed in zwart leren jack. Hij is een Serviër. Bij de gevluchte etnische Albanezen bestaat meer begrip voor de NAVO-acties. ,,Ist gut! Ist gut! Ist gut'', mompelt de boer Adem, terwijl hij zijn koeien de rug toedraait om weer naar Tetovo te rijden. Hij was drie jaar lang kok in een Grieks restaurant in Berlijn. Met het verdiende geld begon hij een paar jaar geleden de boerderij. ,,Ik wil niet eeuwig vluchteling zijn. Als het lang duurt, ga ik met mijn vrouw en kinderen weer terug naar Berlijn.''

Volgens William Harper, woordvoerder van het Rode Kruis in Macedonië, zijn zo'n twintigduizend Kosovaren op de vlucht. Tot en met zondag waren er nog geen vluchtelingenkampen opgericht omdat iedereen, die in Kosovo bleef, is ondergebracht bij familie. ,,Veel vluchtelingen gaan rechtstreeks door naar Albanië en Turkije'', legt Harper uit bij de grens van de N2 tussen Kosovo en Macedonië. Niet via deze grenspost die door tientallen tv-camera's en bijna honderd journalisten sinds donderdagochtend wordt bewaakt.

Een lichte euforie ontstaan wanneer een rode Skoda uit de richting van Pristina bij de grenspost arriveert. Maar na een half uur en een intensieve wisseling van papieren, verdwijnt de auto weer in noordelijke richting. Na een kwartier verschijnt een oude man uit het grenskantoor en wandelt in de richting van het verzamelde journaille. Wederom euforie. Wanneer hij binnen het bereik van de journalisten komt, wordt hij letterlijk besprongen. Leunend op zijn wandelstok staan zij zes rijen dik om hem heen. Teleurstelling is groot wanneer zijn statement wordt vertaald: ,,Ik kom uit Skopje, ik wil Kosovo in.''