YASHA LANGE

Servische journalisten worden al jarenlang in hun bewegingsvrijheid beperkt, maar de laatste dagen is de situatie nijpend geworden: hoofdredacteuren worden aangehouden voor verhoor, zenders worden gestoord door de Servische autoriteiten en contact met correspondenten in de regio wordt onmogelijk gemaakt. Een van de slachtoffers van het regime van de Joegoslavische president Milosevic is het onafhankelijke radiostation B92. Een paar dagen geleden werd het uit de lucht gehaald. Via Internet (www.b92.net) is B92 nog wel te beluisteren, voornamelijk door steun uit Nederland.

Het is niet de eerste keer dat B92 uit de lucht wordt gehaald. In 1991 gebeurde het voor de eerste keer, in 1996 voor de tweede keer. Bovendien heeft de Servische president Milosevic al een paar jaar geleden een ‘catch 22'-achtige constructie bedacht om te voorkomen dat onafhankelijke media een te machtige positie gaan innemen. Om een vergunning te krijgen moeten Servische radio- en televisiestations een licentie hebben. Maar om die licentie te krijgen, moeten ze eerst een vergunning tonen. Het gevolg: er zijn nog steeds geen onafhankelijke landelijke radio- en televisiestations in Servië.

Maar de Servische journalisten, ooit in hoog aanzien in Joegoslavië, zijn nobody's fool. Ze bedachten allerlei manieren om de restrictieve wetgeving te omzeilen. Vooral B92 was bijzonder creatief in dit opzicht. In plaats van een landelijke zender richtte B92 in 1996 een netwerk van dertig lokale radiostations op. Door onderling nieuws uit te wisselen werd de facto een landelijke zender gecreëerd. B92 is al jarenlang de lieveling van het Westen. Hoofdredacteur Veran Mati´c en directeur Sasha Mirkovi´c reisden de afgelopen jaren de wereld rond om (financiële) steun en aanzien te vergaren. Ze ontmoetten de Amerikaanse vice-president Al Gore, minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright en leiders van de Europese Unie. De Britse regering waagde zich zelfs in een hachelijk avontuur door de radiozender te steunen: via de diplomatieke post (dus ongecontroleerd) werd illegaal apparatuur Servië binnengesmokkeld.

Met alle steun uit het Westen, waarbij ook de Nederlandse hulporganisatie Press Now en Internetprovider XS4all nauw betrokken waren, kon B92 uitgroeien tot het belangrijkste onafhankelijke radiostation in Servië. Hierbij werd dankbaar gebruik gemaakt van het Internet, een medium dat de Servische autoriteiten duidelijk minder goed onder de knie hebben dan de ex-studenten van B92. Via door het Westen gedoneerde Internetservers worden de programma's van B92 gecodeerd naar London gestuurd. Vanuit de Britse hoofdstad wordt het nieuws naar een satelliet gezonden, die het terugkaatste naar Servië. Op die manier krijgen de bij het netwerk aangesloten lokale zenders de programma's van B92, zonder dat de autoriteiten er vat op hebben.

B92 is ook via Internet te beluisteren. Om veiligheidsmaatregelen werd al enkele maanden geleden de server in Amsterdam neergezet. Het aantal luisteraars is de afgelopen dagen ,,enorm'', zegt Maurice Wesseling, die namens XS4all de technische kant van de zaak in de gaten houdt. Afgelopen vrijdag bezochten ook 200.000 Internetters de campagnesite van B92 (helpb92.xs4all.nl), die is opgezet om steun te verwerven voor het onafhankelijke radiostation.

Overigens is B92 niet het enige onafhankelijke Servische medium dat vanuit Belgrado informatie verspreid. Het zeer gerespecteerde persbureau Beta heeft ook een website (www.beta-press.com). Het nieuws van B92 is vaak afkomstig van Beta, dat echter in het Westen minder bekendheid geniet.