Serviërs in Nederland wachten machteloos af wat er van hun land overblijft na de bombardementen door de NAVO. ,,Europa wil één worden, maar Joegoslavië moet in stukjes worden gehakt.''

Door onze redacteur YASHA LANGE

AMSTERDAM, 26 MAART. Vroeger heetten ze 'Joegoslavische Ver[- ]enigingen'. Ze zaten door heel Nederland en boden een ontmoetingsplaats voor Joegoslaven die hier werkten. Toen kwam de burgeroorlog. De Nederlandse clubs vielen uiteen zoals het land. Nu zijn er Kroatische, Bosnische en Servische verenigingen.

De Vereniging van Joegoslaven in Amsterdam heeft haar naam behouden, maar in het 'clubgebouw' komen alleen Serviërs. Een lokaal van de oude jeugdgevangenis aan het IJ. De mannen kijken naar de Servische staatszender RTS. Bruine formica tafels, bruine plastic kuipstoeltjes, een grote bruine bar en een versleten bruin tapijt. Er hangen slingers en ballonnen, overblijfselen van een verjaardag. Aan de muur een tekening met het Servische wapen en de tekst Kosovo je Serbija - Medamo Kosovo. Kosovo is Servisch - Geef Kosovo niet weg.

Sasha Kascelan, voorzitter van de Amsterdamse club, hamert op de geschiedenis. Kosovo is de bakermat van Servië, er is gevochten tegen de Turken. ,,De Nederlandse regering zou beter moeten weten. Wij kunnen Kosovo niet afstaan. Servië zonder Kosovo is onmogelijk.'' Hij is teleurgesteld. Ondanks alles had hij niet verwacht dat de NAVO echt zou gaan bombarderen. Nu is hij boos, woedend. Op de Verenigde Staten en op Clinton. ,,Ene mijnheer Clinton, die zelf nooit in het leger heeft gezeten, stuurt nu bommenwerpers met piloten die niet eens weten waar Kosovo ligt.''

Een oudere man met veel grijs haar en enorme handen vult aan: ,,Hoe zou u zich voelen als iemand uw land zou aanvallen. Nou? Nou? Daarmee heb ik toch alles gezegd? Het is slecht, heel slecht, deze agressie tegen ons land.'' Hij woont 28 jaar in Nederland, werkte 22 jaar in de scheepsbouw. Dat Nederlandse vliegtuigen deelnemen aan de NAVO- aanvallen vindt hij ,,niet eerlijk''. Hij is ook bang. ,,Iedereen is bang. Voor familie, voor vrienden. Zou u niet bang zijn?'' Er wonen naar schatting 16.000 Serviërs in Nederland. Verreweg de meesten kwamen hier ruim twintig jaar geleden om te werken bij Joegoslavische bedrijven, op scheepswerven in Amsterdam, bij de Shell-raffinaderijen in Rotterdam, in de haven of in de metaalindustrie. ,,Zij hebben vooral contact met de eigen gemeenschap'', zegt Kascelan. ,,Het is een hechte gemeenschap'', volgens Rade Rakocevic. Hij is de voorzitter van de Bond van Joegoslavische Verenigingen in Nederland, een soort koepelorganisatie. Er zijn 22 clubs door het land. In de grote steden, maar ook in Katwijk aan Zee, Etten Leur, Hengelo, Alphen aan den Rijn of Zeist. Een paar keer per jaar worden landelijke bijeenkomsten georganiseerd waar zo'n duizend mensen op afkomen.

Gefrustreerd, boos en vooral ook bang

,,Een groot schandaal, een complot van de Verenigde Staten'', vindt Rade Rakocevic de bombardementen op Servië en Montenegro. Morgen organiseert zijn bond een demonstratie bij het Vredespaleis in Den Haag, er worden tweeduizend mensen verwacht. Er komen bussen met demonstranten. ,,Tegen de schandalige agressie. De NAVO negeert alle internationale akkoorden. De Verenigde Staten willen alleen hun wapens verkopen, hun magazijnen legen'', aldus Rakocevic.

De Servische clubs worden vooral bezocht door ouderen. ,,De tweede generatie is meer geschoold en geïntegreerd'', zegt Kascelan. En dan zijn er nog de vluchtelingen, die een aantal jaren geleden kwamen. Vaak jonge, hoog opgeleide Serviërs uit Kroatië of Bosnië. Zij volgen cursussen of gaan naar de universiteit. Jovanka studeert Engels in Utrecht. ,,Ik snap er niets van. Is er dan niemand die ziet dat de NAVO de ellende alleen maar vergroot? Deze aanvallen leiden tot escalatie. Het versterkt de positie van Milosevic, de fanatici worden nog fanatieker. En Joegoslavië wordt economisch een wrak, omdat alles platgebombardeerd wordt. Het is zo stom.''

,,Het is de verkeerde weg, het versterkt het anti-westerse gevoel in Servië'', zegt Branco Milinkovic. Hij is een jaar geleden in Den Haag komen wonen, omdat zijn vrouw als juridisch expert op de Joegoslavische ambassade ging werken. Zelf werkt hij voor het Institute of International Politics and Economics in Belgrado. ,,Een soort Clingendael'', zegt Milinkovic, die is gespecialiseerd in internationaal recht. ,,Er is geen juridische grond voor deze acties. De Verenigde Naties zijn gepasseerd, het is agressie tegen een soeverein land.'' Milinkovic probeert ,,analytisch'' te reageren, maar dat is moeilijk. ,,Ook al voelde ik het aankomen, ik ben nu toch verward. Gefrustreerd en boos. En angstig natuurlijk. Mijn hele familie zit in Belgrado.''

Met de Servische politiek is hij het niet eens, ook al is zijn vrouw diplomaat. ,,Maar je zag langzaam een verschuiving in de richting van meer autonomie voor Kosovo. De internationale gemeenschap had Servië meer tijd moeten gunnen. Zo'n korte deadline voor zo'n gecompliceerd probleem is niet reëel. Ik kan mij niet onttrekken aan het idee dat de NAVO partijdig is.'' Ook volgens voorzitter Rakocevic had meer geprobeerd moeten worden. ,, Scholen voor Albanezen, universiteiten, eigen media, meer Albanezen in de politie. Goed, multiculturele samenleving. Maar de Albanezen willen een eigen staat en dat kan niet. Europa wil één worden, maar Joegoslavië moet in stukjes worden gehakt. Het is een schandaal.'' Rakocevic heeft er geen woorden voor, zo erg. ,,Ook dat Nederland meedoet.''

Servië heeft de media-oorlog vanaf het begin verloren, vinden de Serviërs. Een van de oudere heren in het clubhuis vindt dat de Nederlandse politiek ,,al vanaf het begin vol haat is tegen Servië''. Hij woont 25 jaar in Nederland. ,, Dus dat raakt je in je hart.'' Hij kijkt naar de Servische zender RTS, waarop beelden van het fiere Joegoslavische leger worden afgewisseld met een stemmig klassiek concert. Vice-premier Vuk Draskovic roept op tot verzet. Over RTS werd ooit gezegd dat het kanaal door anti-Kroatische propaganda de facto de eerste schoten loste in de Joegoslavische oorlog. ,,Ik weet wel dat RTS niet objectief is'', zegt hij. ,, Maar we hebben niets anders.''