Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

J. Schaberg
Het Instituut Clingendael, de onafhankelijke denktank voor ons buitenlands beleid, heeft vorige week een studie uitgegeven over de NAVO-strategie tijdens de Kosovo-oorlog. Men velt een hard oordeel en dat komt tot uiting in de titel: 'Van crisis tot crisis'. Zo'n terugblik is belangrijk, van fouten moet geleerd worden. Het mag echter de aandacht van de huidige moeilijkheden niet afleiden. Kosovo en Bosnië zijn wat uit het nieuws geraakt, maar het gaat daar niet goed. Alleen al het feit dat zo'n 3.000 Nederlandse militairen hun moeilijke taak op de Balkan vervullen, zou ons gespannen moeten houden.

In Orahovac hadden de Nederlandse Gele Rijders al maanden geleden moeten worden afgelost door Russische troepen. De Albanese Kosovaren verhinderen dat en een oplossing is niet in zicht. In Mitrovica zijn Franse troepen dag en nacht in de weer om te verhinderen dat Servische Kosovaren en de Albanezen hun eigen oorlog beginnen. Van tijd tot tijd vallen er weer doden en de spanning is groot. Elders in Kosovo zijn de afgelopen weken verschillende keren bommen ontdekt in VN-gebouwen en een VN-medewerker werd op klaarlichte dag neergeschoten, omdat hij Servisch sprak. De Amerikanen zijn zo bang voor terroristische aanslagen dat zij hun troepen concentreren in een kampement van enkele vierkante kilometers omvang, waarin circa 5.000 militairen worden gelegerd. Deze lijst van zorgen is praktisch onbeperkt aan te vullen. De chef van de VN-missie in Kosovo, Kouchner, staat voor een hopeloze taak, enig optimisme is bij hem niet te bespeuren, het tegendeel is waar. Ook de secretaris-generaal van de VN, Kofi Annan, sprak deze week bezorgd over de groeiende spanning tussen de Albanese Kosovaren en de VN.

Niet de NAVO en de VN bepalen de agenda in Kosovo, maar het UÇK. Officieel is het UÇK ontbonden en gedemilitariseerd. Het heet nu het Kosovo Beschermingskorps. Feit is dat het UÇK gewoon doorgaat onder zijn oude commandant, alleen onder een andere naam en met een wat veranderd uniform. Er zijn wapens in overvloed en men kent het terrein. Ze eisen alle macht op, zij hebben de oorlog immers gewonnen. Serviërs zijn hun leven niet zeker, maar ook zigeuners en Albanezen die een tolerante houding aannemen en geen bezwaar hebben tegen een multi-etnisch Kosovo, worden geterroriseerd. Er zijn al vele honderden slachtoffers gevallen. De NAVO beheerst de provincie niet, slechts delen daarvan heeft men onder controle. Als het UÇK ondergronds gaat, is de hel los. Een versplinterd UÇK met alle terroristische en criminele uitwassen is een even groot gevaar.

Wat zijn de vooruitzichten? De spanningen tussen de VN met de NAVO- macht KFOR en de Albanese Kosovaren en de Serviërs zullen toenemen. Een gezuiverd Kosovo met een door het UÇK gedomineerde regering en enkele vlekken waar Serviërs in een door de NAVO bewaakt gebied leven, ligt in het verschiet. Servië, met welke regering dan ook, zal de NAVO van verraad beschuldigen. Het door Rusland bemiddelde akkoord van juni, tussen Belgrado en de groep van grote Westerse landen en Rusland, is geschonden. Een oprukkend islamisme brengt bij de Serviërs een spookbeeld teweeg. Ze hebben hierbij de Russen, met onder meer hun moeilijkheden in de Kaukasus, aan hun zijde. Servische bewapende groeperingen zullen de Albanezen in Kosovo gaan bestrijden. KFOR zal de Albanese bevolkingsgroep moeten beschermen. Tegelijk moeten Servische enclaves in Kosovo beschermd worden tegen militante Albanezen. De NAVO dreigt zo steeds meer gebonden en door de situatie gegijzeld te worden. De NAVO kan daar een eeuwigheid blijven en steeds verder gemanipuleerd worden door de diverse partijen, zonder dat het politieke doel van een vreedzame multi-etnische samenleving dichterbij komt. Massale botsingen met de bevolking waarbij geschoten wordt moeten tot alle prijs worden vermeden. Commandanten hebben tot nu toe grote wijsheid betracht en de troepen zijn gedisciplineerd. Het gezag van de NAVO neemt echter af en de afschrikking gaat zo verloren. Maar is er wel een alternatief? Kosovo aan het UÇK laten en KFOR terugtrekken? Dan gaan Rusland en Servië door het lint en wordt het oorlog in heel de regio. Servië is niet gebroken, woensdag verbood het alle commerciële vluchten op Pristina, die werden dan ook prompt gestaakt. Bovendien zit Milosevic nog stevig in het zadel en heeft de internationale gemeenschap niemand anders om mee te onderhandelen dan degenen die zij eerder als oorlogsmisdadigers heeft aangeklaagd. Het is allemaal onsamenhangend ad hoc beleid. Toch zou de nieuwe werkelijkheid onder ogen moeten worden gezien en het akkoord van juni moeten worden herzien. Dat kan slechts door nieuw overleg tussen de groep van grote Westerse landen met Rusland, maar ook met Servië. Er zal daarbij aan Servië en Rusland een compensatie moeten worden geboden voor het verlies van Kosovo aan het UÇK. Die compensatie kan bestaan uit het opsplitsen van Kosovo in een zuidelijk deel dat zelfstandig wordt en een kleiner noordelijk deel, waar van huis uit al de meeste Serviërs woonden, dat bij Servië wordt gevoegd. Het streven naar multi-etniciteit moet zijn grenzen hebben. Het is niet de enige graadmeter voor een menswaardige samenleving, zelfs niet de belangrijkste. Pogingen om ook Bosnië op te splitsen zullen waarschijnlijk volgen en in Macedonië zou het Albaniërs tot afscheiding kunnen aanzetten. Dit zijn echter problemen die toch onder ogen moeten worden gezien, ook zonder Kosovo. De kans dat de internationale gemeenschap haar beleid binnenkort bijstelt is echter gering. Het zou betekenen dat de regeringsleiders van de grote Westerse landen toegeven een oorlog met verkeerde doelstellingen te hebben gevoerd. Dat zullen ze blijven ontkennen en blijven ze optimistisch gekleurde berichten verspreiden en stug volhouden in het huidige beleid. Het is niet voor niets dat een van de grote voorvechters van de gevoerde oorlog, de Brit Robertson, door de grote landen zo snel naar voren werd geschoven als de nieuwe secretaris-generaal van de NAVO. Zijn eerste reis ging naar de Balkan. In het kader van de 'teamvorming' nam hij alle 19 NAVO-ambassadeurs mee. Toch is het de vraag of hij de NAVO ten aanzien van Kosovo wel bij elkaar kan houden. De NAVO heeft de Balkan niet kunnen pacificeren, maar Kosovo dreigt nu wel de NAVO te balkaniseren.

J. Schaberg is generaal-majoor b.d. van de Koninklijke Landmacht.