Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Ook 'slimme' bommen raken weleens uit de koers. Of worden naar de verkeerde doelen gedirigeerd. Maar per vergissing een doel als een ambassade treffen is en blijft een onbegrijpelijke blunder.

Door MENNO STEKETEE

ROTTERDAM, 10 MEI. Het bombarderen van de Chinese ambassade is de op één na schrijnendste stommiteit die de NAVO bij het luchtoffensief tegen Joegoslavië kan begaan. Alleen de Russische ambassade prijkt nog een plaats hoger op de lijst met absoluut niet te raken doelen.

Bij het bombardement op de Chinese ambassade was het de bedoeling van de piloot om het makkelijk herkenbare gebouw te treffen. De NAVO heeft intussen ook toegegeven dat het geen vergissing was om precies dit gebouw te raken. Het kruisje was gezet, maar op de verkeerde plek. Ergens tussen het verzamelen van de doelen en het opstellen van de doelenlijst voor die dag, de Air Tasking Order, moet dus iets heel erg mis zijn gegaan.

Het selecteren van de doelen in Belgrado kan met een hele reeks middelen zijn gebeurd, beginnend bij de oplettende staf van de militair attaché van de Amerikaanse ambassade. Maar daarnaast zijn er Lacrosse radar-satellieten, Keyhole foto-satellieten, elektronische afluistersatellieten van het type Vortex en Trumpet. En een paar dozijn types spionagevliegtuigen en afluisterposten op de grond verzamelen eveneens inlichtingen. Met andere woorden: een ambassade - waarvan de draadloze copmmunicatie met het moederland standaard wordt afgeluisterd - staat in alle delen van het elektromagnetisch spectrum te 'gloeien'.

Al die plattegronden worden opgeslagen bij het National Imagery and Mapping Agency, NIMA, onderdeel van de centrale inlichtingendienst CIA. De organisatie heeft zo'n 4.000 werknemers en bestaat pas sinds 1992, toen als 'Defense Mapping Agency en het Photographic Interpretation Center'. Lekkende inlichtingenbronnen hebben Amerikaanse kranten gesuggereerd dat - helaas, helaas - oude kaarten zijn gebruikt. Dat klinkt aannemelijk: het was al een publiek geheim dat de plannen voor Allied Force al klaar lagen in de zomer van 1995, als overtreffende trap van operatie Deliberate Force, het luchtoffensief tegen de Bosnische Serviërs. En toch is die verklaring niet geheel plausibel, want op kaarten uit die tijd is de nieuw gebouwde Chinese ambassade nu juist niet te vinden.

Het 'kaarten-agentschap' kan sowieso niet als enige schuldig worden aangewezen, aangezien het proces van het aanwijzen van het doel over veel meer 'schijven' binnen de defensie-organisatie van de NAVO loopt. Zo moeten standaard de inlichtingendiensten van andere lidstaten hun fiat geven, opdat bombardementen hun spionage-operaties niet in de wielen rijden.

NAVO-woordvoerder Shea heeft gesuggereerd dat het bombardement is te wijten aan foutieve informatie van spionnen, misschien zelfs van een dubbelagent. Zo'n uitleg komt zeker goed uit: over de werkzaamheden van spionnen hoeft niemand ooit naar buiten te treden. Als dit waar is, zegt het op zijn minst veel over de kwaliteit van het aannamebeleid van de inlichtingendiensten. Eenvoudiger is aan te wijzen waaraan de blunder niet te wijten is geweest. Een Britse militaire commentator meende dat Joegoslavische hackers hadden ingebroken in de centrale computernetwerken van de betreffende NAVO-inlichtingendiensten. Maar waarschijnlijk is dit niet. De computers die hiervoor worden gebruikt, staan onderling met elkaar in verbinding via een zogeheten 'intranet' maar staan los van het Internet of andere verbindingen met openbare netwerken en zijn daardoor voor hackers onbereikbaar. Misschien is de uitleg wel te triviaal voor woorden en heeft een inlichtingenofficier de lijst met wél en niet te bombarderen doelen gewoon verwisseld. Het zal niet voor het eerst zijn dat platvloersheid een ramp veroorzaakt: enige jaren terug boorde een Amerikaans F-14 gevechtsvliegtuig zich in de grond doordat de twee bemanningsleden hun ontblote zitvlak lieten zien aan een ander vliegtuig. Bij het aantrekken van de vliegeroverall raakte de riem van de piloot verstrikt met de stuurknuppel.

De indruk die intussen beklijft, is dat de NAVO steeds vaker blunders begaat. Bommen op woonwijken, een kolonne burgervoertuigen, een trein, een bus. Eind vorige week een clusterbom op een woonwijk op twee kilometer afstand van het beoogde doel. En intussen zijn al vijf projectielen op Bulgaars grondgebied terecht gekomen. Wat gaat er toch mis?

De indruk dat de NAVO steeds vaker missers begaat, moet in perspectief worden gezet. Tot op heden heeft de verdragsorganisatie zo'n 18.000 vluchten uitgevoerd, waarvan een kwart ook werkelijk bombardementsvluchten in het Joegoslavische luchtruim waren. Bij één zo'n missie kan een gevechtsvliegtuig al snel een half dozijn geleide wapens op een doel proberen af te werpen. Volgens onofficële bronnen zijn intussen ongeveer 9.000 bommen een raketten op doelen in Joegoslavië afgegooid. Wanneer een paar dozijn daarvan de weg kwijt raken, is dat objectief bezien geen overdreven slecht resultaat. Dat het er nu alle schijn van heeft dat steeds meer blunders worden begaan, heeft ook te maken met een statistische gegeven: wanneer meer missies per dag worden gevlogen is de kans op missers evenredig groter.

Nog een kanttekening: een blunder heet zo wanneer deze is te wijten aan een eigen fout. De laser-geleide bommen op de trein en de bus die enkele tientallen slachtoffers maakten in de eerste weken van Allied Force, vielen daarentegen eerder te definiëren als botte pech, omdat de voertuigen de bruggen opreden vlak voor de bom insloeg. Tijdens de Golfoorlog gebeurde iets vergelijkbaars, maar dan precies andersom. De Amerikaanse opperbevelhebber Schwarzkopf liet toen een video zien van een aanval op een brug. Terwijl de bommen al waren afgeworpen, reed er nog een auto overheen, bestuurd door "de gelukkigste man van Irak". In zijn achteruitkijkspiegel verdween de brug in een vuurbal.

Ook de luchtaanval op de civiele schuilbunker in de Amirija-woonwijk in Bagdad was geen blunder in de strikte zin van het woord. Spionagesatellieten - en misschien informanten op de grond - hadden waargenomen dat rond het complex een prikkeldraad-versperring was opgetrokken met schildwachten. Een schuilkelder voor burgers had dat toch niet nodig, luidde achteraf de niet onredelijke verklaring.