Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

De non-stop discotheek

Door O. ALEKSANDROVIC
De Russin Olga, de Serviër Milos en hun dochter Dea brengen sinds 24 maart hun nachten door in de schuilkelder onder hun huis aan de Lindelaan in Belgrado. Ze schrijft tot haar vertrek naar Moskou dagelijks over onaangekondigde bombardementen, God en de schaamte van Milosevic. ‘Het is krenkend om hier in de kelder te zitten en schuldig te zijn.'

Zij hebben elkaar ontmoet in Kroatië, in 1991 in Split. De Russin Olga (28) kwam met haar ouders uit Moskou die in Joegoslavië op contract gingen werken. De Servische muzikant Milos (32) kwam uit Belgrado. Hij speelde gitaar, zij keyboards. Zij noemden hun groep Flasch en verdienden hun brood met optredens in de Kroatische badplaatsen aan de Adriatische zee. Toen de Bosnische oorlog was afgelopen, werden ze samen naar Servië verdreven. Hun dochter Dea (6) werd in Belgrado geboren. Olga en Milos moesten hun muziek opgeven. Olga vond met moeite een baan als serveerster in een restaurant. Milos werd monteur van een computerprovider, de enige die Joegoslavië nu nog via het Internet met de rest van de wereld kan verbinden.

Uit het dagboek van Olga:
Eerste dag, 24 maart
,,Het was bijna nacht of heel laat in de avond. Wij sliepen. De eerste explosie hebben we niet gehoord. We voelden alleen een schok. Niemand geloofde dat ze zouden gaan bombarderen. Mijn man zei: ‘waarschijnlijk een aardbeving, net als een maand geleden'. Na enkele minuten hoorden we de tweede explosie. Mijn dochter begon te huilen, ik nam haar in mijn armen en rende naar het raam. Toen heb ik voor het eerst in mijn leven een paddestoel van vuur gezien en hoe de hemel verlicht werd door de vlammen. Mijn bewustzijn werd verlamd door angst. Ik geloofde niet wat er gebeurde. Donder, bliksem en hysterie volgden.

,,We deden de tv aan: de presentator maakte de eerste bombardementen en de algehele mobilisatie bekend. Pas een half uur later begon het luchtalarm te loeien. Dit geluid zaaide angst en paniek. Het kondigde geen gevaar aan. Ik wou gillen. Mijn dochter krijste onophoudelijk ‘mama, mama, ik wil niet dood'. Ik kon haar niet geruststellen. Mijn man deed de computer aan en we keken via Internet naar het nieuws van CNN live.

,,Het was ongelooflijk jezelf te zien vanuit twee werelden: de reële wereld, die ik met ontzetting uit mijn raam zag, en de wereld van het Internet, die ik altijd heb ervaren als iets wat ver van mij afstaat. Toen die twee zich samenvoegden kon ik geen van beide ervaren. Het scherm toonde Belgrado real time, slechts af en toe onderbroken door reclame. De reclame deed me denken aan een vage Hollywood-wereld, die ik ooit in de bioscoop zag, maar die slechts verbeelding is gebleven. Dit alles veroorzaakte panische angst en een vreemd, verfijnd cynisme. ,,Alles leek zo vreemd en wild. Ik had het gevoel alsof de hele wereld aan het lachen was terwijl wij doodgingen, althans ons aanbood om coca-cola te drinken. Ik was aan de grens van de waanzin.''

Olga en Milos wonen aan de rand van de Druivenwijk: op de Lindelaan nummer 8. Dat is een halve kilometer van Pakovic, de plek in Belgrado waar de eerste bommen van de NAVO vielen. In deze wijk bevonden zich een opslagplaats van brandstof voor raketten en andere militaire objecten. Hier niet ver vandaan bevinden zich ook de residentie van Milosevic en de televisie-zendmast.

Uit het dagboek van Olga:
25 maart
,,Er is praktisch geen nieuws op radio en tv. Ze bombarderen eerst en daarna pas is de sirene te horen. Onze schuilplaats in het naburige huis bleek niet geschikt om in te leven: er is geen water, het is er koud en je kan er nergens zitten. Wij hadden besloten om in de kelder van ons eigen huis een schuilplaats te organiseren. We hebben er stoelen, oude matrassen, de tv en de radio heen gebracht. Bijna elke dag zitten we hier in afwachting van enig nieuws. Over de slachtoffers wordt niet gerept, alsof ze er niet zijn. Tussen de bombardementen door slagen we er net in onszelf te overtuigen dat er niets gebeurd is, dat dit alles slechts een spelletje is. ,,Ik ren steeds naar boven om het nieuws op het Internet te zien en vertel het vervolgens aan de anderen in de kelder. Mijn man is dag en nacht op zijn werk. Hij vertelt vreemde dingen. Dat zij opdracht hebben gekregen om de inkomende en uitgaande informatie zo goed mogelijk te controleren. Orders om persoonlijke brieven te lezen...''

Uit betrouwbare, althans nagenoeg officiële informatie (het tv-programma Studio V), blijkt dat een groep Joegoslavische hackers tegelijk met Russen uit Moskou en St. Petersburg aan het werk is. Het is hun gelukt om enkele uren een van de computers van het Pentagon buiten dienst te stellen. De Russische televisiezender NTV meldt dat ook. Aan het hoofd van de groep staat een voormalig lid van het ‘Franse legioen'. De hackers, zowel in Belgrado als in Rusland, zijn voorzien van de nieuwste computers. Als antwoord op de actie van de hackers heeft het Pentagon gedreigd de verbinding tussen Joegoslavië en de rest van de wereld te verbreken.

De laatste tijd is het werken op het Internet vanuit Joegoslavië bijna onmogelijk. Providers zijn overbeladen met informatie, inkomende en uitgaande mededelingen raken kwijt, de modems zijn altijd overbezet of geven geen antwoord, de telefoonlijnen zijn instabiel en de prijzen van de Internetdiensten zijn opmerkelijk gestegen. Er wordt alles aan gedaan om ervoor te zorgen dat informatie de gebruiker niet bereikt.

Uit het dagboek van Olga:
26 maart
,,Vandaag ben ik naar mijn werk gegaan, terwijl de sirene krijste. Vreemd, niemand reageert er nog op. Het wordt ervaren als een nagalm van de nachtelijke verschrikkingen. In de bus rijden mensen rustig naar hun werk. Maar in het restaurant verschijnt bijna niemand meer. Als het zo doorgaat, wordt het nutteloos om naar mijn werk te gaan. Hoewel ik blijf doorgaan, ben ik bang mijn laatste inkomsten te verliezen. Op de terugweg naar huis, alweer onrust. ,,Dit is de derde dag dat wij niet meer slapen. Dea weigert naar boven, naar de woning te gaan. Ze blijft dag en nacht in de kelder zitten met de andere kinderen, ze spelen. Ik ben zo bang dat er iets met haar gebeurt. ,,Deze nacht waren de vijf ergste bombardementen. Ze hebben de opslagplaats weer geraakt. Er werd alarm geslagen wegens gevaarlijke chemische stoffen. Iedereen rende naar de kelder en met natte handoeken op de gezichten hebben we de hele nacht zo doorgebracht. In de ochtend mochten we weer naar huis, maar slapen lukte niet meer. Na één uur werd er weer gebombardeerd, zoals altijd geen sirene. ,,De buurvrouw, met een kaars in haar handen, bad onophoudelijk. Geen woord over de slachtoffers, alleen over de bombardementen. Ook op Internet. Sommigen zeggen dat ze de slachtoffers niet willen laten zien, anderen dat ze er gewoon niet zijn omdat de doelen van de bombardementen van tevoren bekend zijn. ,,Een man op de derde verdieping van ons huis heeft met de verrekijker gezien hoe ambulances en de politieauto's aan kwamen rijden. Op straat was er niemand. Mijn man krijgt op zijn werk steeds e-mails uit Amerika binnen. Het zijn zulke beledigingen dat ik er zelfs niet over wil schrijven. Waarom haten ze ons toch zo? Misschien zijn we ook geen mensen. We leven immers in de kelders. Mijn man probeert te antwoorden, iets uit te leggen. Maar de antwoorden bereiken hun doel niet, omdat de adressen meestal niet kloppen. ,,Ontzettend krenkend om hier tijdens de bombardementen in de kelder te zitten en schuldig te zijn. Ik kijk naar mijn dochter, hoe zij in de kelder speelt en het enige wat ik kan doen is huilen.''

In de kelder op de Lindelaan schuilen voor de bombardementen 28 mensen, van wie vier kinderen en vijftien vrouwen. Een oud omaatje van de vierde verdieping gaat helemaal niet naar de schuilkelder, ze is bang dat ze in de lift vast komt te zitten als de elektriciteit uitvalt. Om steeds naar beneden en naar boven te lopen ontbreekt haar de kracht, zoals ze zelf vertelt. Gordena - lerares Servisch en Engels - heeft aangeboden om dienst te doen in de kelder en de bewoners te waarschuwen voor het gevaar elke keer als zij de eerste explosie hoort.

Uit het dagboek van Olga:
28 maart
,,Gordena probeert ons allen steeds te overtuigen dat slechts God ons kan redden. Sommige van ons denken dat ze krankzinnig is geworden. We kunnen haar er niet van overtuigen dat, als God daadwerkelijk bestond, hij zulke verschrikkingen niet had toegestaan. Mijn man weigert om naar de kelder te gaan. Hij is net zo krankzinnig als Gordena, alleen gelooft hij in een andere God, in een ‘God-computer'. Dag en nacht brengt hij door achter het scherm. Naar zijn werk gaat hij niet meer. Hij zegt dat hij vrij gekregen heeft. Absurd. ,,Het radiostation B-92 is gesloten, maar Milos haalt het nieuws uit Brazilië, waar tijdelijk de site van dat station is gevestigd. Ik begrijp niet hoe het mogelijk is dat zij het nieuws eerder dan wij krijgen. Als de vliegtuigen uit Italië vertrekken, komt Milos naar beneden en waarschuwt ons dat ze waarschijnlijk op weg naar ons zijn. Het kan toch niet waar zijn dat de regering het niet eerder weet? Of denken ze niet meer aan ons?''

Het is werkelijk bewonderenswaardig met wat voor precisie de raketten hun doel bereiken. Het Pentagon informeert van tevoren wat de doelen zijn. Maar de officiële organen van de Milosevi´c-regering achten het niet noodzakelijk om de bevolking te waarschuwen over de mogelijke bombardementen van de NAVO op bepaalde objecten in de stad. Alle informatie in Belgrado is praktisch geheim. Als je er achter wilt komen waar de bombardementen geweest zijn, kun je dat beter aan een taxichauffeur vragen. Die lichten elkaar via de mobilofoon als eersten in. Of je kunt het on-line news op Internet bekijken. Want de informatie-oorlog die de Joegoslavische machthebbers voeren, kan begrepen worden als een verbod op alle mogelijke informatie. Journalisten wordt hun accreditaties afgenomen of zij worden aangehouden. De politie neemt de films af van cameralieden en fotografen. Het is volstrekt onduidelijk wat de motivatie van de officiële organen is: ,,Het is geheim.'' Maar in werkelijkheid is er een andere en duidelijkere uitleg: angst en tegenzin om verantwoording te dragen voor wat er gebeurt. Vandaar dat ook de eigen verliezen en slachtoffers herhaaldelijk worden ontkend.

Uit het dagboek van Olga:
29 maart
,,Vandaag heeft mijn moeder uit Moskou gebeld. Ze schreeuwde verschrikkelijk en eiste dat ik meteen naar Moskou kwam. Ze denkt dat mijn man me niet laat gaan. Zij kan het niet vatten dat ik zelf niet weg wil. Ze gelooft me niet. Natuurlijk is ze erg ongerust, omdat ze zelf de blokkade van Leningrad heeft overleefd. Zij denkt dat het hier precies hetzelfde is. Dit alles is zo vreemd. Misschien zal mijn dochter ook zo denken: in wat voor vreemde wereld leven we, zo hetzelfde en toch zo anders.''

Elke bewoner van Belgrado herinnert zich de Tweede Wereldoorlog en praat over de apocalyps van die dagen alsof het iets reëels is, teruggekeerd uit de verre jaren veertig in de vorm van een nieuwe high tech-oorlog. Belgrado en andere Joegoslavische steden doen nauwelijks denken aan het belegerde Leningrad tijdens de Tweede Wereldoorlog, noch aan de ruïnes van Grozny in Tsjetsjenië. Hier is de schade en het aantal slachtoffers miniem. In het centrum van de stad drinken de bewoners van Belgrado 's middags koffie of zingen ze patriottische liederen op het plein. 's Avonds gaan ze naar de schuilkelders, vaak zelfs alleen degenen die bezorgd zijn om hun kinderen. In Novi Sad (150 kilometer ten noordwesten van Belgrado) zijn drie bruggen over de Donau vernietigd: eentje al in 1994, de twee andere een paar dagen geleden. Tweehonderdvijftig meter van een van deze bruggen was een barman bezig te kaarten met zijn klanten. Plotseling werd de brug opgeblazen. Zij zagen geen enkel voorteken van het dreigende gevaar en hoorden ook niets. De aanslag was zo exact dat in de omgeving van tweehonderd meter niemand geraakt werd. Alleen de mensen die toevallig op de brug stonden, werden gedood. De precisie van de aanvallen en de routes mogen dan goed berekend zijn, het probleem schuilt in iets anders. Omdat het Joegoslavische luchtafweergeschut toch probeert de raketten onschadelijk te maken of te vernietigen, verandert het traject van de raketten behoorlijk en kunnen de bommen elders neervallen, vaak ook in de bewoonde wijken, zoals al eerder is gebeurd.Zowel in Belgrado als in andere steden protesteren de mensen tegen de 'NAVO-oorlog'. Maar dit alles lijkt toch op het marcheren tijdens de protesten van de positivisten in de jaren zeventig: net zo onzinnig en naïef. De wat cynischer journalisten noemen het de ‘non-stop discotheek'.

,,Dit was het dan. Ik vertrek naar Moskou met de laatste vlucht van het ministerie voor de Noodtoestand (een speciaal departement van de Russische regering, red.). Ik kom zeker terug. Ik moet alle documenten op orde brengen en dan kom ik terug. Milos blijft, ze laten hem natuurlijk niet gaan, want hij moet in het leger. Of hij blijft achter zijn computerscherm zitten. Vandaag is het bij ons Palmzondag. Bij de katholieken is het Pasen. En toch werden we gebombardeerd. Gordena zegt dat we vergiffenis aan God moeten vragen. Ik zal nooit geloven dat wij schuldig zijn tegenover de hele mensheid. Alleen misschien tegenover God, maar dan niet alleen wij.''

Vertaling: Alexandra Ourikh