Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Richard Butler is opgestapt als hoofd van UNSCOM, het VN-team dat jaagt op massavernietigingswapens in Irak.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

ROTTERDAM, 9 JULI. Diplomatie vergt niet zelden acteerwerk van formaat, en vorige week dinsdagmiddag diende zich zo'n klassiek moment aan in de burelen van VN-secretaris-generaal Kofi Annan in New York. Annan belegde in aanwezigheid van zo'n veertig topdiplomaten rond lunchtijd een farewell party voor Richard Butler (57), scheidend hoofd van het VN-wapeninspectieteam UNSCOM. Butlers relatie met Annan was ernstig bekoeld sinds de VN-chef hem vorig jaar als leider van de zoektocht naar Iraks massavernietigingswapens publiekelijk hekelde en vanuit de VN-top beschuldigingen over spionage door UNSCOM waren gelekt. Vorige week dinsdag viel er geen wanklank. Annan sprak, Butler sprak - woorden van dank. De gasten hieven het glas champagne. Volgens één aanwezige was het een "bizarre schijnvertoning", volgens een ander een "alleraardigste bijeenkomst". Eén man speelde geen toneel en was, aldus andere gasten, gewoon weggebleven: de Russische VN-ambassadeur Sergej Lavrov. Zijn systematische aanvallen op Butler hadden diens afscheid bevorderd. Met Butlers vertrek is de internationale diplomatie een van haar meest omstreden hoofdrolspelers kwijtgeraakt: de Australische ontwapeningsexpert werkt sinds een paar dagen bij de New- Yorkse denktank Council for Foreign Relations. Butler maakte begin dit jaar al bekend niet te streven naar verlenging van zijn contract dat op 30 juni afliep. Hij was de schietschijf geworden in een felle politieke strijd in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, die kort na zijn aantreden in juli 1997 begon. Het regime van de Iraakse leider Saddam Hussein bestempelde Butler al snel als een "dolle hond" en beschimpte hem sindsdien vrijwel dagelijks. Ook Rusland, Frankrijk en China - drie van de vijf vaste V-raadsleden met vetorecht - waren niet langer gediend van de indringende wapeninspecties van UNSCOM en nog minder van Butlers confronterende en soms botte stijl van opereren. Rusland en China, samen met Frankrijk op de hand van Bagdad, eisten in december 1998 furieus zijn ontslag: Butler had volgens hen samengezworen met de Verenigde Staten bij de opstelling van een UNSCOM-rapport, dat Iraks nieuwste sabotages van de wapeninspecties opsomde en de basis vormde voor de Amerikaans-Britse luchtaanvallen op Irak medio december. Na die bombardementen kondigde Irak aan dat UNSCOM nooit meer het land inkwam. Daarover heen kwam in januari van dit jaar een - tweede - golf van beschuldigingen dat UNSCOM, met medeweten van Butler, zou zijn gebruikt voor spionage in Irak, onder meer door de CIA. VN-chef Annan die door Amerikaanse media al langer een 'concessiepolitiek' jegens Irak werd verweten, raakte zelf in de problemen, omdat zijn eigen medewerkers de spionage-aantijgingen hadden verspreid. Butler ontkende de beschuldigingen zo hard als hij kon, maar UNSCOM en zijn chef leken voorgoed 'besmet', waarna hij zijn conclusies trok.

Butler wilde gisteravond desgevraagd telefonisch vanuit New York niets zeggen over de gemoedstoestand waarin hij is opgestapt, noch over de exacte reden van zijn vertrek. "Ik hoop dat binnenkort te doen", zei hij. Butler werkt onder meer aan een boek.

Volgens UNSCOM-medewerkers en VN-diplomaten is hij "zeer teleurgesteld" en " verbitterd" omdat hij zijn werk niet heeft kunnen afmaken. Sinds de blokkade door Irak ligt UNSCOM al zes maanden lam. In de V-raad verkeert het Irak-beleid in de grootste impasse sinds de Golfoorlog van 1991: de solide coalitie van destijds is uiteengevallen in twee kampen, met de Amerikanen en Britten [en Nederlanders] aan de ene kant, en de Russen, Chinezen en Fransen aan de andere kant. De V-raad is verdeeld over de mate van controle van Iraks massavernietigingswapens en, in samenhang daarmee, de mate van opheffing van economische sancties tegen Bagdad.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Madeleine Albright, sprak Butler vorige week lovend toe op een aparte afscheidspartij van haar regering, maar, zo stellen diplomaten vast, de VS hebben niet alles gedaan om Butler, die net als Washington een harde aanpak van Irak voorstond, te behouden. "De VS dachten dat het niet zo gek was om met een nieuw gezicht te beginnen", zegt een VN-diplomaat. Voor UNSCOM- medewerkers staat het vast dat de polarisatie in de V-raad, die formeel de baas is van de UNSCOM-chef, de oppositie van Rusland, China, Frankrijk en de subtiele tegenwerking vanuit de VN-top Butlers vertrek in de hand hebben gewerkt.

Zij erkennen dat Butlers recht-voor-zijn-raap-stijl, "te grote ego" en " publicitair niet altijd handige optreden" het op zich al controversiële werk van UNSCOM nog controversiëler maakten. Zoals begin dit jaar toen hij foeterde dat Rusland zich in de V-raad bezondigde aan "bullshit" over UNSCOM's werk. , ,Richard is niet altijd zijn eigen beste vriend", zegt een VN-diplomaat. " Hij heeft toegestaan dat de zaak bijna de Richard Butler-show werd, in plaats van Irak", zegt een oud-medewerker. Zelf zei hij eind januari tegen deze krant: "Er zijn heel wat mensen op mij afgestapt, ook binnen de VN, om te zeggen: u brengt hier een frisse wind, want u draait er niet om heen." Tegelijkertij roemen zijn supporters zijn "grote intellect" en staat van dienst op het terrein van ontwapening. Als VN-ambassadeur van Australië vervulde de ex-rugbyspeler, die hiermee vier keer zijn neus brak, onder meer een stuwende rol bij de goedkeuring van het kernstopverdrag door de Algemene Vergadering van de VN in september 1996. Butler heeft altijd onderstreept dat het niet ging om "hem als persoon", maar om "de ontwapening van Irak". Vorige week zei hij: "Die taak moet nog steeds worden volbracht. En ik hoop dat dat snel zal gebeuren." Albright sprak een woord van troost op de Amerikaanse receptie: dat Butler op de 'haatlijst' staat van Saddam, is een " eer" - en een teken dat hij "opmerkelijk werk" heeft gedaan.