Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

De NAVO is de zevende week van de luchtacties ingegaan en heeft ze nog verhevigd. Maar de diplomatie kreeg eindelijk haar kans, en greep die, moeizaam.

Door onze redacteuren
BIRGIT DONKER en PETER MICHIELSEN

BRUSSEL/ROTTERDAM, 8 MEI. De diplomatie stal deze week de show, voor het eerst sinds op 24 maart de luchtacties begonnen: de ministers van Buitenlandse Zaken van de G8 - de zeven belangrijkste industrielanden van de wereld plus Rusland - slaagden er donderdag in Bonn in een verklaring met principes over de oplossing van de crisis op te stellen. Dat was een succes, omdat Rusland binnenboord werd gehaald en de VN werden ingeschakeld. Maar dat succes was allesbehalve ongekwalificeerd.

De principes van de G8 zijn vaag: een beëindiging van het geweld en de repressie in Kosovo; de legering van een "effectieve internationale civiele en veiligheidsaanwezigheid" in Kosovo met steun van de VN; de instelling van een interimbestuur over Kosovo met steun van de Veiligheidsraad; de vrije terugkeer van de vluchtelingen en toegang van de hulporganisaties; en een politiek proces voor autonomie voor Kosovo op basis van het akkoord van Rambouillet en de ontwapening van het Kosovo Bevrijdingsleger UÇK. Het plan moet worden bezegeld door een VN-resolutie, waartoe ook China wordt geïnformeerd.

Het principeplan laat vragen open en geschillen bestaan: de NAVO zet de bombardementen voort, hoewel Rusland zich daartegen blijft verzetten; verder is de samenstelling van de troepenmacht niet toegelicht: de NAVO wil die leiden, maar Rusland is daar tegen. Onduidelijk is ook of Belgrado ál zijn leger- en politie-eenheden en paramilitairen moet terugtrekken (of wellicht legereenheden mag handhaven) en onduidelijk is tenslotte of Belgrado tevoren moet instemmen met de legering (en de samenstelling) van de troepenmacht: die instemming is volgens Rusland wel, volgens de NAVO niet nodig. De NAVO vindt dat de principes Belgrado moeten worden opgelegd als het er niet mee akkoord gaat; ook daarover wordt in Moskou heel anders gedacht. Alles zal afhangen van de verdere uitwerking, en im Detail steckt der Teufel.Niettemin: er is een voorzichtig begin van een diplomatieke oplossing die een kans van slagen maakt nu Rusland aan boord is gehesen, voor hoe kort of lang dan ook. Of Belgrado ermee instemt is onduidelijk, maar er zijn nog voldoende vaagheden in het plan om enig initieel optimisme te rechtvaardigen. Als het de principes afwijst loopt Joegoslavië bovendien het risico een van zijn weinige machtige vrienden te bruuskeren. Deze week is men aan NAVO-zijde ook wat voorzichtiger gaan praten over de persoon Milosevic: tot deze week werd gesteld dat de Joegoslavische leider zou moeten verdwijnen. De afgelopen dagen is in gematigder termen gesproken - vrede met Milosevic is mogelijk, zei Clinton donderdag - in het besef dat men nog even met hem verder moet.

Vóór de G8-ontmoeting had Milosevic al enkele signalen gegeven die als gebaar van goede wil konden worden geïnterpreteerd: zondag liet hij de drie Amerikaanse soldaten vrij die op 31 maart op de grens met Macedonië gevangen waren genomen, en woensdag mocht na zes weken huisarrest Ibrahim Rugova, de leider van de gematigde Kosovaren, het land verlaten. Bovendien was in Belgrado voor het eerst het woord 'compromis' gevallen en was gezegd dat Joegoslavië zich niet langer verzet tegen de komst, naar Kosovo, van een VN-vredesmacht met lichte wapens.

De NAVO intensiveerde de luchtacties verder tot zo'n 600 vluchten per dag.

Volgens de NAVO worden nu ook successen geboekt tegen de grondtroepen van de Serviërs in Kosovo. Twintig procent van de zware wapens van de Serviërs in Kosovo - 300 tanks, pantserwagens en stukken geschut - zou zijn vernietigd, plus de helft van alle munitiedepots en 70 procent van de brandstofvoorraden.

Deze week vielen wel de eerste doden aan NAVO-zijde, toen tijdens een oefenvlucht een Apache-helikopter in Albanië neerstortte en de twee bemanningsleden omkwamen. Het was de tweede van de 24 Apaches die neerstortte, nog voordat deze antitankhelikopters daadwerkelijk zijn ingezet in de strijd tegen de Joegoslavische grondtroepen.

De NAVO verklaarde niettemin steeds zelfverzekerder dat de campagne effect heeft. Zo zouden de grondtroepen zijn lamgelegd die de Kosovaren op de vlucht hebben gedreven. "Ze kunnen", aldus de militaire woordvoerder, "enkel nog stiekem en met angst bewegen." Ook zou de brandstofbevoorrading van het leger steeds moeilijker worden. Toch wordt er nog steeds brandstof aangevoerd, ondanks het olie-embargo van de NAVO.

Berichten dat een Grieks schip onder Maltese vlag nog op Joegoslavië vaart, worden niet ontkend door een Griekse woordvoerder. "Zo lang het niet gaat om een schip onder Griekse vlag, kunnen we niets doen", vond hij. De NAVO heeft nog steeds geen overeenstemming kunnen bereiken over het afdwingen van het embargo door middel van het doorzoeken van schepen, wegens juridische vraagtekens en Russisch verzet.

Aan de andere kant werden de beperkingen duidelijker van een luchtactie van een alliantie van negentien landen. De Duitse generaal Klaus Naumann, vertrekkend voorzitter van het militair comité van de NAVO, was deze week de eerste van de leiding van de alliantie die toegaf dat operatie Allied Force trager verloopt dan verwacht, omdat consensus moet worden gevonden tussen de lidstaten.

"We moeten zien hoe we de voorwaarden van een coalitie-oorlog kunnen verzoenen met de principes van een militaire operatie, zoals verrassing en een overweldigende militaire macht." De stroperige besluitvorming binnen de NAVO plaatst de alliantie in de ongunstige situatie dat Milosevic poker speelt zonder dat duide lijk is wat hij gaat doen, terwijl dat van NAVO-zijde wel duidelijk is omdat eerst onderling consensus gevonden moet worden. Ook het gezaghebbende International Institute for Strategic Studies had deze week kritiek op de strategie van de NAVO, omdat die het verrassingselement uitsluit en de opties beperkt door grondtroepen vooraf uit te sluiten.

De NAVO is er na ruim zes weken van bombarderen niet in geslaagd de 'etnische zuivering' van Kosovo tot staan te brengen. Duizenden Kosovaren kwamen ook deze week in Albanië en Macedonië aan. Voor Macedonië was het een reden de grens tijdelijk te sluiten: de kampen zijn overvol. Skopje verwijt het Westen in gebreke te blijven met de belofte vluchtelingen op te nemen - en niet zonder reden: beloofd was 85.000 Kosovaren op te nemen, slechts eenderde daarvan werd daadwerkelijk overgevlogen.

Voor een van de meer opmerkelijke uitspraken van de week zorgde NAVO- chef Solana. Het Westen, zei hij, had eigenlijk al in 1992 had moeten ingrijpen in Kosovo. "Als ik de geschiedenis kon veranderen, zou ik verkozen hebben vroeger gehandeld te hebben", aldus Solana in de Belgische krant De Standaard.