Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Een veilige terugkeer van de Kosovaarse vluchtelingen in Albanië en Macedonië is uitgesloten, vindt Gert van Wijland. In plaats van een NAVO- protectoraat in Kosovo te overwegen, kan het Westen zich beter inzetten om de buurlanden van Servië buiten het conflict te houden.

Een Albanees en een Montenegrijn komen elkaar in Kosovo tegen. Vraagt de Albanees: ,,Jullie zijn met 600.000 mensen, wij met 2 miljoen. Waarom hebben jullie een eigen republiek binnen Joegoslavië en wij niet?'' De Montenegrijn antwoordt: ,,Wacht maar tot jullie ook nog maar met 600.000 over zijn, dan geeft Milosevic je zo een eigen staat.'' Deze mop deed vorig jaar al de ronde in café's van Pristina, de hoofdstad van Kosovo.

Een onafhankelijk Kosovo is echter verder weg dan ooit. Maar de voorspelde decimering van de etnische Albanezen lijkt inmiddels bewaarheid. Marcus Tanner, voormalig correspondent in Belgrado voor de Britse krant The Independent, voorzag het drama bijna 10 jaar geleden al. Als het conflict in Kosovo tot uitbarsting komt, schreef hij, dan rest Milosevic slechts één tactiek: ,,changing the numbers.'' Alleen door in zo kort mogelijke tijd zoveel mogelijk Albanezen in een zo groot mogelijke chaos naar de buurlanden te jagen, kunnen de Serviërs hopen Kosovo voor hun vaderland te behouden. Dat het tot een gewelddadige escalatie zou komen, stond voor Tanner toen al vast. Net zoals het voor velen met hem duidelijk was dat Milosevic geen moment zou aarzelen de voorspelde tactiek van de verschroeide aarde toe te passen. Had de mateloos populaire Milosevic niet juist daarvoor zijn machtsbasis gevonden in het spelen van de nationalistische kaart, had hij niet beloofd dat niemand de Serviërs in Kosovo ooit nog zou slaan, reden niet de eerste Servische doodseskaders door het heilige moederland?

Dat het oorlog is in Kosovo, kan dus nauwelijks een verrassing worden genoemd. Des te verbijsterender zijn de blindheid en het onbegrip waarmee het Westen Milosevic de kans geeft zijn scenario uit te voeren en Kosovo te ontvolken. Hebben de strategen dan geen enkele les getrokken uit de voorgaande oorlogen? Dachten de NAVO- adviseurs echt dat zij Milosevic naar de onderhandelingstafel terug konden bombarderen?

Het afgelopen decennium heeft geleerd dat de Westerse diplomatie niet die van de Balkan is. Heeft niemand bedacht dat onze oorlog van intelligente wapens, beeldschermen en onzichtbare vliegtuigen, ook wel eens een andere zou kunnen zijn dan die van de met Kalasjnikovs, messen en aanstekers gewapende Servische bendes? En dat de high tech niet automatisch superieur is aan de traditionele manier van oorlog voeren?

Het kan toch niet waar zijn dat geen enkele NAVO- ambtenaar ooit heeft getwijfeld aan de uitkomst van de bombardementen? Er zal toch wel ergens in de bureaucratie een plannetje zijn opgesteld hoe te handelen als het onvoorstelbare zou gebeuren en Milosevic niet na een paar bommetjes zou buigen? Het lijkt er voorshands niet op.

Voorlopig weet de NAVO niet beter te doen dan de bombardementen te verhevigen. Televisiebeelden van de onbeschrijfelijke ellende langs de grenzen van Macedonië, Albanië en Montenegro doen de roep om landstrijdkrachten toenemen. Maar stationering daarvan gaat nog weken, zo niet maanden duren. Als het al zover komt, maakt de NAVO mogelijk opnieuw de fout zijn besluitvorming meer te richten op de eigen gewetensnood en geloofwaardigheid dan op de situatie in Kosovo.

Had de Westerse defensieorganisatie beter naar de Balkan gekeken, dan was het dreigen met luchtaanvallen achterwege gebleven: hij die als eerste zijn geweer trekt, zet zijn geloofwaardigheid op het spel en moet durven schieten, ongeacht de consequenties voor de mensen die hij geacht wordt te beschermen.

Misschien moet de NAVO nu inderdaad wel zijn geweten volgen, de Serviërs met infanterie terugjagen tot achter Pristina en een protectoraat instellen. Alleen dan zullen de vluchtelingen terug kunnen en willen keren. Hoe moet worden voorkomen dat zij op hun beurt de Servische minderheid in het gebied kelen, is een probleem dat de NAVO vervolgens moet oplossen.

Minister van Buitenlandse Zaken Van Aartsen sloot gisteren om een andere reden de inzet van grondtroepen vrijwel uit. Hij toonde zich niet gerust over de Russische reactie: daar waar Jeltsin niet Milosevic maar het Westen verantwoordelijk houdt voor de vluchtelingenstroom, zal hij niet meegaan met het argument dat de exodus alleen nog met een 'bezettingsmacht' is te stoppen. Leg de wantrouwige Russen - en Chinezen - maar eens uit dat het opdelen van Servië niet van meet af aan het doel is geweest van de hele actie.

Behalve deze dreiging en de onvermijdelijke doden aan Westerse zijde, kleeft nog een derde bezwaar aan het binnentrekken van Kosovo.

Door zo nadrukkelijk partij te kiezen creëert het Westen precies wat het niet wil: een zelfstandig Kosovo. Of het nu een autonome status zal krijgen, een protectoraat of mandaatsgebied zal heten, deze vrijstaat zal een grote zuigende werking hebben op de Albanezen in de omringende landen.

De kans dat Macedonië uiteenvalt, waarna mogelijk Bulgarije en zelfs NAVO- landen als Griekenland en Turkije betrokken raken bij een ordinaire uitbreidingsoorlog, is zo nadrukkelijk aanwezig dat zelfs de NAVO- bureaucratie ervan gehoord moet hebben. Ambtenaren kunnen in de dossiers nalezen hoe hoog de vijandige emoties in Griekenland opliepen toen de voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië zelfstandig werd. Bulgarije heeft pas zeer recent toegegeven dat het Macedoons niet slechts een Bulgaars dialect is. Er zijn al twee Balkanoorlogen begonnen in Macedonië. Dat was een eeuw geleden, maar geruststellend is het niet: beelden van gedeporteerde mensen dachten we vijfenvijftig jaar na de Tweede Wereldoorlog ook nooit meer te hoeven zien.

Alle inspanningen zouden er op gericht moeten zijn de buurlanden buiten het conflict te houden. Bied hun desnoods - zo ze dat nog willen - het lidmaatschap van de NAVO aan. Ondertussen voelt Macedonië zich eerder door het Westen in het defensief gedrongen dan dat het zich gesteund weet door NAVO en internationale hulpverlening. Verwijten over gebrekkige opvang, zoals verwoord door minister van Ontwikkelingssamenwerking Herfkens, moeten wijken voor grootschalige hulp en het inrichten van een blijvende infrastructuur. Europa kan de straatarme en uit zijn etnische voegen barstende regio eenvoudig niet blijvend opzadelen met vluchtelingenkampen langs de grenzen van wat eens Kosovo was.

Een uitweg waarbij de schade beperkt zal blijven, lijkt niet voorhanden. Als de NAVO blijft weigeren grondtroepen te sturen, dan moet de alliantie onvermijdelijk zijn verlies nemen en Kosovo aan de Serviërs laten. Hoewel moreel volstrekt onaanvaardbaar, kan dit wel eens de uitkomst zijn van de onbezonnen bombardementen. Natuurlijk zal Milosevic dan op papier moeten buigen, instemmen met een symbolische buitenlandse macht en terugkeer van de vluchtelingen, maar de praktijk van Bosnië leert dat mensen op de vlucht jagen makkelijker is dan hen te laten terugkeren. Gebeurt dat niet heel snel, dan gaat het jaren duren.

Toch willen de Westerse landen slechts van tijdelijke opvang weten en wel voornamelijk in de regio. De vluchtelingen massaal overbrengen naar veiliger en comfortabeler oorden geeft immers 'een verkeerd signaal' aan Milosevic, die dan al gauw zal denken dat hij gewonnen heeft. Aan hen die ook de komende nacht weer in kruiwagens, op boerenkarren en onder plastic zeiltjes in de modder slapen, gaat die redenering volstrekt voorbij: in hun ogen is de geloofwaardigheid van de NAVO al tot het absolute nulpunt gedaald.

Gert van Wijland was tussen 1989 en 1993 correspondent in Belgrado voor Radio 1 en de VNU -bladen.