Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

'We zijn hier niet bezig met wiskunde'

Minister De Grave van Defensie ziet de strijd rondom Kosovo als het oplossen van een gijzeling, met alle dilemma's van dien. Het succes van de luchtacties begint zich af te tekenen, zo vindt de minister.

Door onze redacteuren
J.M. BIK en GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 8 APRIL. Eigenlijk is Frank de Grave helemaal niet zo somber over het verloop van de NAVO-luchtacties tegen Joegoslavië. Zeker, de 43-jarige minister van Defensie hoort en leest ook al die verhalen: dat de twee weken geleden begonnen luchtacties niet zouden werken. Ja, dat ze zelfs niet kunnen werken, zolang de NAVO niet met grondtroepen kan dreigen als stok achter de deur.

De Grave is net teruggekeerd in zijn ministerskamer aan het Haagse Plein, nadat hij - zij aan zij met premier Kok en minister Van Aartsen (Buitenlandse Zaken) - een Kamerdebat van ruim vijf uur met de fractieleiders over de Kosovo-crisis heeft gevoerd. ,,Ik zie geen reden om te veronderstellen dat we de verkeerde koers varen om Milosevic aan de onderhandelingstafel te krijgen. Hij is de man van de Groot- Servische droom. De militaire macht die hij daarvoor nodig heeft, wordt nu in fasen en in een steeds hoger tempo vernietigd door de NAVO.''

De minister vraagt aandacht voor de fase waarin de strijd zich bevindt en de stappen die komen gaan. ,,Na de aanvallen op cruciale onderdelen van Milosevic' infrastructuur kon de NAVO deze week beginnen met rechtstreekse aanvallen op militaire doelen, ook in Kosovo: op tank- en troepenconcentraties, artillerie, militaire installaties. Het moment komt dichterbij dat Milosevic zijn knopen gaat tellen, omdat zijn militaire apparaat kapot wordt gebombardeerd. Ik kan het natuurlijk niet bewijzen, maar zijn aanbod voor een tijdelijk staakt-het-vuren, al was het zeer onvoldoende, kan heel goed een eerste signaal zijn geweest dat zijn positie minder sterk is dan hij ons wil doen geloven.''

Volgens critici is de NAVO met één hand op de rug gebonden aan de acties begonnen, doordat zij al bij voorbaat elke grootscheepse inzet met grondtroepen heeft uitgesloten. Was zij het aan haar eigen geloofwaardigheid verplicht om toch met militair geweld te reageren?

,,Nee, het ging niet zozeer om de geloofwaardigheid van de NAVO. We moeten dit echt zien tegen de achtergrond van de geloofwaardigheid van een nieuwe internationale rechtsorde die sterk in ontwikkeling is. Zoals een nationale rechtsorde justitie en politie kent, zo is de NAVO nu het instrument van de internationale gemeenschap om handhaving van de rechtsorde af te dwingen tegenover een president die een miljoen van zijn onderdanen de grens over jaagt.''

Het is de vraag of dat doel wordt bereikt via een NAVO-luchtoorlog. ,,Het doel is inderdaad nog niet bereikt. Maar ik stel vast dat een coalitie van democratische landen snel tot grootschalige actie is gekomen tegen een dictatoriaal regime. Dat is bijzonder. Al die verschillende regeringen - centrum-linkse, centrum-rechtse, in zuidelijke landen, in noordelijke landen - unaniem hebben ze besloten een halt toe te roepen aan het vermoorden en deporteren van een groep Europeanen. Dat optreden is nog niet afgerond en kritiek is toegestaan. Maar ik stel vast dat een democratische coalitie bereid is daadwerkelijk te strijden voor een nieuwe rechtsorde in Europa. Dat is de winst van dit moment.''

Nogmaals: het doel is duidelijk. Maar wat is het effect van het gebruikte middel? Verhevigde Servische terreur. Een miljoen vluchtelingen op drift.

,,We wisten natuurlijk dat ons optreden zou leiden tot Servische reacties, zoals het opvoeren van de strijd tegen het UCK (Kosovo Bevrijdingsleger, red.) bijvoorbeeld. Maar niemand, werkelijk niemand heeft kunnen voorzien dat we zouden worden geconfrontreerd met een vluchtelingenprobleem in die omvang. Met dat scenario was geen rekening gehouden.''

'Worst case scenario's' horen toch onderdeel te zijn van iedere strategie: politieke, militaire, humanitaire?

,,Zeker, maar we zijn hier niet bezig met wiskunde. Het is geen vergelijking met een reeks variabelen, waarop we de computer twee minuten kunnen laten stampen om een paar modelletjes uit te rekenen. Je zou de situatie kunnen vergelijken met een ambassade waarin tweehonderd mensen worden gegijzeld. Als de politie alleen maar buiten op de stoep blijft staan, dan roept het publiek: politie, doe wat! Als de politie een bevrijdingsactie onderneemt waarbij 180 gegijzelden omkomen, dan is de wereld ook te klein.''

Nu zegt de politiek: we gooien bommen, maar vechten op de grond om Kosovo-Albanezen te beschermen of in veiligheid te brengen, daar beginnen we niet aan.

,,Het inzetten van grondtroepen voor grootschalige offensieve acties is zowel politiek als militair gezien geen realistische optie. Wat niet wegneemt dat er situaties kunnen ontstaan waarbij acties op de grond in Kosovo in enigerlei vorm niet ondenkbaar zijn, ter ondersteuning van geïntensiveerde luchtacties, van gevechtshelikopters bijvoorbeeld.''

In het Kamerdebat ontstond daarover verwarring. Het leek alsof de minister van Buitenlandse Zaken tegen iedere actie van grondtroepen in Kosovo was, terwijl u ruimte leek te laten voor het beperkt inzetten van landstrijdkrachten.,,Die verwarring heerste dan vooral bij de Kamer, niet bij de regering. De premier wist aan het einde van het debat de opvatting van het kabinet helder samen te vatten.''

Daar had u kennelijk de premier voor nodig, voor die helderheid. Zou hij niet meer op de voorgrond moeten treden in deze Kosovo-crisis, zoals her en der wordt gezegd?

,,Nee, ik ken die kritiek op de premier en ik ben het daarmee zeer oneens. Wij hebben geen president die het volk toespreekt, ingeleid door de Marseillaise. In Nederland hebben we een kabinet dat als eenheid optreedt en dat een open dialoog onderhoudt met het parlement en de samenleving.'' U bent nu acht maanden minister van Defensie. U bent geconfronteerd met een fikse bezuinigingsronde, de echo's van Srebrenica en nu met Kosovo. Heeft u er al eens spijt van gehad dat u ja heeft gezegd tegen deze post? ,,Nee. De voorbereidingen voor de nieuwe Defensienota en de behandeling van de kwestie-Srebrenica zijn naar mijn mening niet slecht verlopen. En Kosovo is uitzonderlijk. Dat komt op je af, daar kun je van tevoren geen inschattingen van maken. Het is een voortdurend zoeken naar het evenwicht tussen doelen en middelen: in het kabinet, in NAVO-verband, met de Kamer, de media, de samenleving. Ik heb intensief contact met collega-ministers. Met name bij mijn Britse collega Robertson merk ik dat hij voor dezelfde afwegingen en dilemma's staat. Deze minister van Defensie staat daarin niet alleen.''

Met de dagelijkse beelden van bombardementen en vluchtelingenellende zou de publieke opinie in West-Europa en de VS makkelijk kunnen omslaan. In de media in Nederland lijkt dat proces al enigszins op gang gekomen.

,,Ik merk geen verandering in de stemming: niet in de samenleving en niet in de Tweede Kamer. De overgrote meerderheid staat achter de NAVO- acties. Ook uit landen die aanvankelijk twijfels hadden, zoals Spanje en Italië, lees en hoor ik nu dat de steun voor de acties zelfs groeit.''