Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

De Servische provincie Vojvodina, waar een grote Hongaarse minderheid woont, moet zo snel mogelijk haar autonomie terugkrijgen. Alleen zo kan worden voorkomen dat president Milosevic ook hier etnische zuiveringen doorvoert, menen László Marácz en Bert Wiskie.

De succesvolle afronding van de NAVO-acties tegen Joegoslavië heeft de illusie gewekt dat het minderhedenvraagstuk in Joegoslavië niet meer door etnische zuiveringen kan worden 'opgelost'. De realiteit is echter anders, want de meer dan 350.000 zielen tellende Hongaarse minderheid in Vojvodina, de noordelijke provincie van Servië, hangt nog altijd het zwaard van Damocles van de etnische zuivering boven het hoofd. Herstel van de autonomie voor deze provincie binnen Joegoslavië is een belangrijke voorwaarde voor het verbeteren van de positie van de Hongaarse minderheid. Het kersverse NAVO-lid Hongarije, dat een essentiële rol speelde in de beëindiging van de oorlog in Bosnië en een loyale bijdrage aan 'Operatie Allied Force' heeft geleverd, voert inmiddels een intensief diplomatiek offensief om de hachelijke positie van deze minderheid op de internationale agenda geplaatst te krijgen. Afgelopen vrijdag meldden Hongaarse kranten dat premier Viktor Orbán in april tijdens een telefoongesprek met president Clinton, op een moment dat het gewenste resultaat van de NAVO-acties uitbleef, het Hongaarse standpunt nog eens had benadrukt: uit angst voor represailles jegens de Hongaarse minderheid in Vojvodina weigert Boedapest categorisch mee te werken aan acties van grondtroepen vanuit Hongarije. De afwijzing van Orbán zou president Clinton hebben overtuigd een dergelijke actie uit het strategische scenario te schrappen. Dit heldere standpunt van de regering-Orbán past in het kader van een herziening van het beleid jegens de Hongaarse minderheid in Joegoslavië. Al jaren vragen diverse Hongaarse regeringen via het pad van de stille diplomatie aandacht voor het lot van de etnische Hongaren in Vojvodina. De weinige resultaten die dit beleid heeft opgeleverd en de schok van de bliksemsnelle etnische 'schoonmaak' in Kosovo hebben Boedapest tot een openlijker en vooral assertiever beleid geïnspireerd. De timing van de NAVO om eventueel grondtroepen vanuit Hongarije Servië binnen te laten vallen zou zo strak geweest zijn, dat het Hongaarse parlement niet eens de tijd gehad zou hebben om over een dergelijk besluit te debatteren. De mogelijke consequenties voor de Vojvodina-Hongaren brachten binnen Hongaarse regeringskringen een schok teweeg.

Zowel tijdens de top van een groot aantal Midden-Europese landen, twee weken geleden in het Tsjechische Karlóvy Váry, als op de persconferentie na het bezoek van de Tsjechische president Havel aan Boedapest, heeft dit nieuwe beleid meer inhoud en vorm gekregen. In samenspraak met de vertegenwoordigers van de etnische Hongaren in Joegoslavië heeft de grootste coalitiepartner in de Hongaarse regering, Fidesz, nu een concept voor autonomie van de Joegoslavische provincie als bijdrage aan een oplossing uitgewerkt.

De situatie in Vojvodina is zorgwekkend. Net als bij Kosovo werd de autonomie die de provincie lange tijd onder Tito had genoten door Milosevic in 1989 opgeheven. De lokale Hongaren maar ook vele Serviërs zijn sindsdien zeer ongelukkig met het centralistische bestuur. Vojvodina, dat als het welvarendste deel van Joegoslavië geldt, werd steeds meer onder druk gezet om voortdurend stijgende belastingen aan Belgrado af te staan. Een onevenredig groot aantal dienstplichtige Hongaren moest, tegen hun zin, in de frontlinies van het federale Joegoslavische leger vechten. Ook werden de Hongaren en andere, numeriek kleinere, minderheden in hun culturele beleving beknot. Sinds Milosevic' eerdere oorlogen, die Joegoslavië met veel gebiedsverlies en honderdduizenden ontheemden moest bekopen, vindt er al jaren een sluipende etnische zuivering - beter gezegd een 'verdunning' - plaats, waarbij Hongaren worden gedwongen hun huizen af te staan aan Servische vluchtelingen. Ook nu wordt het vele Servische vluchtelingen uit Kosovo niet toegestaan zich te vestigen in Belgrado. Het regime- Milosevic laat hen aan hun lot over. Velen zullen hun toevlucht zoeken in Vojvodina. Bovendien is het onduidelijk waar de ruim 40.000 man tellende geregelde troepen en paramilitaire moordcommando's zich na hun terugtrekken uit Kosovo moeten vestigen.

Net als voor Operatie Hoefijzer in Kosovo zal het regime op de burelen van de betrokken ministeries in Belgrado de plannen voor een etnische zuivering klaar hebben liggen. Het is dan ook wenselijk dat Milosevic ten val wordt gebracht, maar dat is een zaak voor de Serviërs. De ervaringen met hem overziende zal hij, indien hij dit wenselijk acht, binnen enige weken een volledig geslaagde etnische zuivering van Vojvodina kunnen uitvoeren. Een aantal factoren kan hem daarbij helpen.

Veel Serviërs beschouwen de etnische Hongaren in Vojvodina als collaborateurs van de NAVO. Vanaf het uitbreken van de oorlog aan het begin van de jaren '90 hebben de vertegenwoordigers van de Hongaren duidelijk gemaakt dat zij het conflict tussen de Serviërs en hun tegenstanders niet als het hunne beschouwen. Zij willen slechts in vrede leven met hun buren, Serviërs, Kroaten of willekeurig elke andere dominante groepering of minderheid. De precaire situatie van de etnische Hongaren in Vojvodina is onlosmakelijk verbonden met die van de overige Hongaarse minderheden in het westelijk deel van het Karpatenbekken. In andere landen met grote Hongaarse minderheden, bijvoorbeeld Slowakije en Roemenië, kijken extreem-nationalisten met argusogen toe hoe de internationale gemeenschap het agendapunt Vojvodina zal behandelen. Een ernstige verslechtering van de positie van de Vojvodina-Hongaren, waarbij de internationale gemeenschap haar verantwoordelijkheid niet neemt, zal een belangrijke stimulans voor deze nationalisten betekenen. En in het slechtste geval zullen ook zij de etnische zuivering als ultieme oplossing van het minderhedenvraagstuk overwegen. De politieke machtsstrijd tussen democratische krachten en postcommunistische dictators in Midden- en Zuidoost-Europa is, met de harde werkelijkheid van economische teruggang voor velen en de groeiende massawerkloosheid als decor, nog altijd niet gestreden. De nationalistische kaart is daarbij een belangrijke troef in de handen van de extremisten. Een etnische zuivering van Vojvodina kan daarbij de eerste dominosteen in een reeks zijn, met als consequentie dat de toch al niet te grote stabiliteit in de regio verder wordt aangetast. Milosevic' pogingen om Macedonië, Montenegro en Albanië tijdens de NAVO-acties in zijn duivels spel te betrekken voorspellen weinig goeds.

Het herstel van de autonomie van Vojvodina is een absolute voorwaarde voor het verkleinen van de kans op toekomstige problemen in de regio. De decentralisatie van Joegoslavië kan als een belangrijke impuls voor het verlangen naar meer interne democratie en een vergroting van de regionale stabiliteit worden gezien.

László Marácz en Bert Wiskie zijn respectievelijk universitair docent aan het Oost-Europa Instituut van de Universiteit van Amsterdam en publicist.