Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Het elimineren van Slobodan Milosevic als machtsfactor zal geen eind maken aan de troebelen op de Balkan omdat er geen geloofwaardige opvolger voor de Joegoslavische president is. Peter Michielsen meent dat als het Westen met Belgrado wil onderhandelen over een oplossing van de Kosovo-crisis, het dan ook maar één keus heeft.

De NAVO verpersoonlijkt de oorlog: de bombardementen, zo wordt steeds weer gezegd, gelden niet het Servische volk, ze gelden Slobodan Milosevic en zijn regime. Opperbevelhebber Wesley Clark noemt Milosevic' naam niet eens - het gaat alleen over 'hij' en 'hem' - en NAVO-chef Solana zegt dat Milosevic zijn huidige functie niet kan blijven bezetten. Kortom: Milosevic is een boeman die weg moet.

Het demoniseren en sataniseren van de Joegoslavische leider is populair. De cultuurhistoricus Thomas von der Dunk is het er blijkens zijn artikel op deze pagina van gisteren hartelijk mee eens: als de NAVO het werk wil afmaken, moet Milosevic worden "uitgeschakeld als machtsfactor." Een compromis met de man is niet mogelijk. Al tien jaar lang speelt hij "een ragfijn spel" door onrust te stoken, zodat het binnenland ongerust en het buitenland boos wordt. Milosevic bindt vervolgens in, poseert als vredesstichter en wordt geadoreerd door zijn volk omdat hij Servië weer eens heeft gered. Tot "zijn imago verbleekt" en we aan een nieuwe cyclus van gestook beginnen.

Vooropgesteld: Milosevic is een man zonder geweten, die er niet voor terugschrikt acties te ontketenen die miljoenen levens ontwrichten. Hij trekt zich niets aan van de misdrijven die als gevolg van zijn beleid worden gepleegd en heeft alleen oog voor zijn eigen machtspositie. Maar Milosevic is geen Bokassa, Idi Amin of Saddam Hussein die zijn eigen volk met gifgas te lijf gaat en elke echte of vermeende opposant doodfoltert en liquideert. Hij is ook geen Hitler, hij heeft geen gaskamers en geen geïndustrialiseerde machinerie voor massamoord.

Ook het "ragfijne spel" dat Von der Dunk ontwaart, heeft zich nimmer afgespeeld op de manier die hij schildert: Von der Dunk rekt de werkelijkheid heel ver op en graaft her en der in de recente geschiedenis om vervolgens de zaken om te draaien.

In Kosovo heeft negen jaar lang de rust van het graf geheerst, een soort apartheid, waarbij de twee gemeenschappen elkaar negeerden, de Serviërs in het officiële leven de lakens uitdeelden en de Albanezen ondergronds, in hun zelfuitgeroepen Republiek Kosovo, hun eigen gang gingen. Die rust van het graf bleef zelfs bestaan na het vredesakkoord van Dayton in december 1995, waarbij de Bosnische oorlog werd beëindigd, maar waarin tot immense teleurstelling van de Kosovaren de kwestie-Kosovo werd genegeerd. Tot onrust kwam het pas toen het UÇK, het Kosovo Bevrijdingsleger, de rust van dat graf doorbrak door naar de wapens te grijpen met het argument dat vreedzaam verzet de Albanezen niet verder had gebracht.

Daarop reageerde Milosevic met een militair offensief, in februari vorig jaar. Dat offensief was even grof als contraproductief: het slaagde er namelijk niet in het UÇK uit te schakelen maar alarmeerde daarentegen de wereld, met de NAVO-luchtacties als eindresultaat. Niks ragfijn spel, niks onrust stichten, niks versleten imago: Milosevic ageerde niet, hij reageerde - en vergiste zich. Hij zette, geheel tegen zijn wil, Kosovo op de internationale agenda, en deed daarmee wat de Kosovaren met hun vreedzame verzet al die jaren niet was gelukt.

Ook bij eerdere gelegenheden is van ragfijn spel geen sprake: Von der Dunk geeft Milosevic veel teveel eer. Van het hele drama- Joegoslavië dat zich sinds 1987 heeft ontrold heeft Milosevic weinig tot niets gepland. Integendeel: hij heeft zich doorlopend vergist. Het is waar dat hij vanaf 1987 de leider van de oude federatie wilde worden. Maar hij vergiste zich: zijn pogingen leidden tot het weglopen van Slovenië, Kroatië, Bosnië en Macedonië. En de oorlogen in Kroatië en Bosnië waren reacties op dat weglopen.

Het is ook waar dat hij vervolgens de leider van Groot-Servië wilde worden. Maar weer vergiste hij zich, want hij verloor de oorlogen om de gebieden van de Serviërs in Kroatië en Bosnië. Waar Von der Dunk veronderstelt dat Milosevic alle drama's van de afgelopen tien jaar heeft gepland om aan de macht te blijven, draait hij de zaken om: Milosevic is aan de macht gebleven ondanks zijn vele vergissingen. Hij is de strateeg van de korte baan, niet van de lange die Von der Dunk ziet. Hij stookt al dertien jaar in de regio, maar de resultaten, drie oorlogen op rij, waren ontwikkelingen waarbij hij eerder reageerde dan ageerde, laat staan plande.

Het is ook onzinnig te schrijven dat Milosevic gaat stoken als "zijn imago verbleekt." Zijn imago verbleekt namelijk niet. De oppositie in Servië is machteloos, en was dat ook voor de huidige crisis begon.

Honderdduizenden kritische intellectuelen en jongeren zijn Servië al jaren geleden ontvlucht en de oppositiepers bereikt slechts weinigen. Zelfs in het theoretische geval dat zijn imago zou verbleken (bijvoorbeeld door de slechte staat van de economie), is de remedie die hij volgens Von der Dunk kiest zelfvernietigend: alleen acceptabel gedrag immers kan het Westen ertoe brengen de sancties tegen Joegoslavië op te heffen die na 1995 zijn gehandhaafd (de toegang tot kredieten van het IMF en de Wereldbank). Iedereen kan narekenen dat het stoken in de regio niet bijdraagt tot het opheffen van die sancties en aldus het oppoetsen van een 'verbleekt' imago.

Het is jammer dat Von der Dunk in zijn pleidooi voor de eliminering van Milosevic als machtsfactor niet zegt wat er gebeurt als dat doel wordt bereikt. Wat komt er na Milosevic? Zijn kompanen? Milan Milutinovic, de president van Servië die wordt ingehuurd om van tijd tot tijd terwille van het Servische imago een brede glimlach in zijn ronde hoofd te trekken? De Servische vice-premier Vojislav Seselj soms, de man die Zagreb met napalm wilde bestoken? Of premier Momir Bulatovic, de destabilisator van Montenegro? De oppositie misschien? Zoran Djindjic? Het warhoofd Vuk Draskovic? Beiden hebben hun flirt met het hypernationalisme achter de rug, beiden hebben vriendschap gedronken met Radovan Karadzic toen dat goed uitkwam, beiden hebben over Kosovo standpunten ingenomen die hooguit gradueel verschillen van die van Milosevic.

Belangrijker nog: geen van beiden heeft een politiek draagvlak in Servië zelf.

Helaas, niemand is geloofwaardig. De medewerkers van Milosevic zijn het voor de internationale gemeenschap niet en de oppositie is het voor de meeste Serviërs niet.

Wie met Belgrado wil praten, moet nog even met Milosevic verder.

Peter Michielsen is redacteur van NRC Handelsblad.