Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Het gesprek van de Russische Kosovo-gezant Tsjernomyrdin met Clinton gisteren bracht geen doorbraak. Hoe lang houdt Rusland zijn missie nog vol?

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

ROTTERDAM, 4 MEI. Ook het bezoek van de Russische gezant Tsjernomyrdin aan de Amerikaanse president Clinton bracht gisteren zoals verwacht geen doorbraak in de Kosovo-crisis. De Rus rapporteerde de Amerikaan over zijn zes uur durende overleg van afgelopen vrijdag met de Joegoslavische president Milosevic. De uitkomst van dat overleg had Tsjernomyrdin vrijdag gekwalificeerd als "solide vooruitgang", ook al wil Milosevic nog steeds niets weten van een gewapende internationale vredesmacht in Kosovo. De NAVO noemde de uitkomst meteen al onvoldoende, waarmee tevens de Amerikaanse verwachtingen van de Russische missie gisteren waren getemperd.

De Russische oud- premier overhandigde Clinton ook een brief met "procedurele ideeën" van diens Russische collega Jeltsin, zoals Amerikaanse regeringsfunctionarissen het hoffelijk uitdrukten. Al even plechtig zeiden zij na afloop van het anderhalf uur durende overleg dat Clinton en Tsjernomyrdin hun verschillen over de oplossing van het conflict hadden verkleind. De aanstelling van deze gezant had überhaupt de kloof tussen Rusland en de NAVO verkleind, meenden deze Amerikaanse diplomaten, maar zij erkenden dat een oplossing niet in zicht is en dat de gesprekken nog "enkele dagen of weken" zullen voortduren.

Alle retoriek ten spijt, de wereldgemeenschap is nog niet veel opgeschoten met de vredesbemiddeling van Moskou. Een nieuwe blamage voor de Russische diplomatie dreigt. Een maand geleden kon de Russische premier Primakov na afloop van een bezoek aan Belgrado ook al niets anders meedelen dan dat Milosevic weigerde te voldoen aan de NAVO-eisen. Een maand later heeft de Russische missie nog weinig aan realiteitsgehalte gewonnen.

Zolang Moskou voorstellen blijft aandragen - van eigen of Joegoslavische makelij - die geen melding maken van een gewapende (lees: door de NAVO geleide) troepenmacht, zal de Russische cirkelgang niet worden doorbroken. Het is onduidelijk hoe lang de kwijnende politieke grootmacht dit vertoon van onmacht nog kan, wil en zal blijven herhalen. Daartegenover staat dat de Westerse vriendelijkheid jegens de Russische rol groot is, omdat van het Westen zelf geen bemiddeling te verwachten is zolang de NAVO blijft bombarderen én Belgrado geen krimp geeft.

Sinds het begin van de bombardementen op 24 maart staan twee kolossale en elkaar versterkende problemen een vreedzame en diplomatieke oplossing in de weg: de onbuigzaamheid van Milosevic en de kloof tussen Rusland en het Westen.

Rusland: geen eigen inbreng

De Joegoslavische leider wil vooral niets weten van een gewapende internationale troepenmacht die geleid wordt door de NAVO. Milosevic wil een ongewapende macht van niet-NAVO-landen, geformeerd door de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) of door de Verenigde Naties.

Tsjernomyrdin heeft deze al eerder afgewezen optie weer aan Clinton voorgelegd, maar een realistische mogelijkheid is zij niet: 1.400 ongewapende OVSE-waarnemers die moesten toezien op het oktober-akkoord van de Amerikaan Holbrooke met Milosevic, stonden eerder al machteloos bij het begin van de huidige Joegoslavische 'Operatie Hoefijzer': de moorddadige ontvolking van Kosovo. Het feit dat Milosevic na ruim een maand van bombarderen weer deze kaart, een soort OVSE-plus- model, speelt, geeft aan hoe hardnekkig hij zich verzet tegen een 'bezetting' van Joegoslavië door de NAVO en hoe weinig beweging er in dit standpunt zit.

Het tweede probleem - de kloof tussen Rusland en het Westen - versterkt slechts de koppigheid van Milosevic. Rusland en het Westen verschillen fundamenteel van mening over de staatsterreur van Milosevic in Kosovo. Rusland treedt niet met geweld op tegen de genocide, etnische zuivering en ontvolking in Kosovo, en gedoogt daarmee de facto dit beleid van Belgrado. Net als vorig jaar in de Irak-crisis toen Moskou de kant van Saddam koos, heeft Rusland zich nu weer aan de zijde van een internationale despoot geschaard.

Zolang Rusland aan deze kant van de lijn blijft staan, is de kans klein op succesvolle bemiddeling en een breed gedragen internationale oplossing, die tegemoet komt aan de eisen van de NAVO. Rusland heeft in wezen geen eigen inbreng. Het probleem voor Rusland en zijn leiders is levensgroot: het is politiek-pschychologisch moeilijk voorstelbaar dat Moskou zich opwerpt als pleitbezorger van een NAVO-vredesmacht in Kosovo.

Daarvoor is de wond van de NAVO-uitbreiding naar het oosten, tegen de zin van Rusland, nog te vers. Niet voor niets komt in de Russische suggesties voor een troepenmacht de NAVO nergens voor.

Het is de vraag of de pro-Servisch getinte houding van Rusland op dit moment uitsluitend voorkomt uit de noodzaak om binnenlands de nationalisten rustig te houden. Af en toe nemen Russische bewindslieden zoals Ivanov (Buitenlandse Zaken) standpunten in, die lijken te getuigen van een oprechte overtuiging: zoals Ivanov's stelling dat de NAVO schuldig is aan de ontvolking van Kosovo.

Als dit de werkelijke opvatting van Moskou is, is er een kloof, die met recht de ernstigste crisis tussen Rusland en het Westen sinds het einde van de Koude Oorlog mag worden genoemd.

Veel alternatieven voor een diplomatieke oplossing zijn er niet.

Een exclusieve VN-vredesmacht zoals tijdens de oorlog in Bosnië, lijkt voor het Westen zo goed als uitgesloten. Maar een VN- vredesmacht waarin de NAVO domineert en waaraan ook Rusland meedoet, vergelijkbaar met de huidige door de NAVO geleide vredesmacht SFOR in Bosnië, maakt al meer kans. Een soortgelijke variant met het VN- zegel erop zou ook voor de VS acceptabel zijn.

Dat verklaart ook waarom de VN langzaam betrokken raken bij de speurtocht naar een oplossing.

Het wachten is nu op een nieuwe diplomatieke ronde. Vandaag bezoekt Tsjernomyrdin VN-chef Kofi Annan. Voor Tsjernomyrdin staat ook persoonelijk nog een en ander op het spel. Hij wil volgend jaar president van Rusland worden. Daarin past een internationaal diplomatiek succes, dat Rusland weer iets teruggeeft van zijn vroegere status als wereldmacht.

Dat Jeltsin hem tot Kosovo-gezant heeft benoemd, was al een grote opsteker voor hem, omdat hij sinds zijn aftreden als premier zo goed als volledig in de vergetelheid was geraakt.