Amerikaanse Droom

Inmiddels heeft Springsteen zelf die toekomst - die hij in 1973 inging als de "nieuwe Dylan" en in 1984 met Born In The USA wereldwijd verzilverde - alweer achter zich gelaten. Om niet net als Elvis de gevangene te worden van een droom die je alleen met anderen verbindt zolang hij niet is uitgekomen, moest hij, de meest complete rock-artiest aller tijden, Boss naast The King, tenslotte de rock 'n' roll overstijgen, in zijn leven en in zijn werk. Zijn laatste plaat, The Ghost Of Tom Joad, bevat geen greintje rock 'n' roll, maar - in het verlengde van zijn met een Oscar bekroonde titelsong van Jonathan Demme's film Philadelphia - een klein uur lang hees gefluister in het duister, tegen een achtergrond van monotoon en onheilspellend synthesizer-gezoem, spaarzaam verlucht met wat mond- op mondharmonica-beademing en instemmende gitaar-akkoorden. De nadruk ligt geheel op de teksten, zozeer zelfs dat het eigenlijk meer een plaat is om te lezen dan om naar te luisteren. Dat is waarschijnlijk ook een van de redenen voor de grote bijval die "Tom Joad" heeft ondervonden van zelfs de Britse muziekpers, die altijd nogal zuinig reageerde op het luide en duidelijke appèl dat het muzikaal en emotioneel zwaarder aangezette eerdere werk van Springsteen op het gemoed doet.

Een andere reden is de ziekelijke gretigheid waarmee een groot deel van de Europese culturele intelligentsia nog steeds elk signaal van de ontluistering van de Amerikaanse Droom opzuigt - voorbijgaand aan het feit dat Amerikaanse zelfkritiek nooit los gezien kan worden van het fundamentele geloof in de geldigheid van die Droom. Een droom die in laatste instantie niets te maken heeft met de hoeveelheid auto's, face-lifts en zwembaden die je je kunt veroorloven, maar alles met ieders recht op een menswaardig bestaan. Het is een geloof dat elke dag weer en op grote schaal geloochenstraft wordt, vaak op brute wijze - maar wie het verloochent, wie het geloof in dat recht opgeeft, verspeelt, vind ik, zijn eigen recht om zelfs maar te bidden.

Hoewel de titel van de plaat refereert aan de hoofdpersoon uit Steinbecks, door John Ford verfilmde roman The Grapes Of Wrath - over het ellendige lot van de berooide boerenfamiles die tijdens de Grote Depressie naar Californië, Het Beloofde Land, trokken - speelt geen van de verhalen op The Ghost of Tom Joad in de jaren dertig. Maar ook in de "new world order" zijn er, zoals het in de titelsong heet, nog steeds

"families sleepin' in their cars in the Southwest
No home no job no peace no rest".

De Amerikaanse highways die elkaar in het vroege werk van Springsteen uiteindelijk allemaal leken te kruisen in The Promised Land achter de horizon, zijn gevuld met mensen die op zoek gaan naar iets beters om ten slotte uit te komen op iets dat nog veel slechter is.