De sfeer van het fin de siècle zet politici aan tot bezinning over een aanpassing van het Nederlandse belastingstelsel. 'Belastingherziening 21ste eeuw' heette het project waarmee minister Gerrit Zalm en staatssecretaris Willem Vermeend de afgelopen jaren intensief aan hebben gewerkt. Bij nader inzien vonden de bewindslieden van Financiën dit wel een pretentieuze titel. Bij de presentatie van hun plannen op 14 september 1999 spraken ze dan ook 'bescheiden' over 'Belastingherziening 2001'.

Waarom is belastingherziening nodig?
Fundamentele fiscale veranderingen worden in Nederland vaak afgedwongen door een buitenlandse invloed. Zo zijn de loon- en inkomsten-, omzet-, winst-, en vennootschapsbelasting in de jaren '40-'45 opgelegd door de Duitse bezetter.

In de loop van de jaren tachtig komt de belastingherziening hoog op de politieke agenda te staan als gevolg van klachten over de ingewikkeldheid en de vermoedens over schade die hoge belastingtarieven kunnen hebben op de economische ontwikkelingen. De Amerikaanse president Ronald Reagan en de Britse premier Margaret Thatcher nemen daarbij het voortouw. In Nederland wordt in 1985 de commissie-Oort geïnstalleerd. Op basis van de voorstellen wordt in 1990 het aantal tariefschijven verminderd van negen naar drie en het toptarief wordt verlaagd van 72 naar 60 procent.

Ook de voorstellen van minister Zalm en staatssecretaris Vermeend zijn afgedwongen door het buitenland. Belastingsystemen concurreren met elkaar. Bedrijven laten steeds vaker fiscale overwegingen meetellen bij het kiezen van een vestigingsplaats. Miljonairs laten hun kapitaal moeiteloos over de aardbol rollen op zoek naar een fiscaal vriendelijke rustplaats en aarzelen niet de grens over te trekken op gezag van hun belastingadviseur.

Rode draad
De belastingherziening is bedoeld om het Nederlandse belastingstelsel klaar te maken voor de 'uitdagingen van de volgende eeuw'. Wat die uitdagingen zijn? Ongeveer dezelfde als in het laatste decennium van deze eeuw, maar in versterkte mate.

De globalisering, die door de internationale concurrentie de hoogte van de arbeidskosten in Nederland blootlegt. De vergrijzing van de bevolking, die het lastiger maakt een betaalbare en solide voorziening voor de oude dag op te bouwen. De internet-economie, die geldstromen aan het oog van de belastingdienst onttrekt.

Om de economische groei en werkgelegenheid te stimuleren worden de belastingtarieven verlaagd. De verlaging van de belasting op arbeid wordt gefinancierd door een verhoging van zogenoemde indirecte belastingen zoals de BTW (de BTW op luxe produkten wordt bijvoorbeeld verhoogd van 17,5 tot 19 procent) en milieuheffingen. Door meer nadruk te leggen op milieuheffingen wordt een bijdrage geleverd aan een duurzame economische ontwikkeling.

Met de belastingherziening is een bedrag gemoeid van bijna 25 miljard gulden; waarbij de lasten met zo'n 5 miljard gulden worden verlaagd. De plannen leveren volgens berekeningen van het Centraal Planbureau 65.000 extra banen op en de uitstoot van CO2 zal verminderen.

Alleenstaanden en tweeverdieners met een minimumloon (31.000 gulden) gaan er volgens het planbureau met een koopkrachtstijging van ruim 5 procent het meest op vooruit. Veel minder profiteren de kostwinnersgezinnen met een inkomen van anderhalf maal modaal (81.000 gulden), die hun koopkracht met 1 procent zien stijgen. Mensen met een modaal inkomen (54.000 gulden) gaan er 2,5 procent op vooruit als zij kostwinners zijn en met 3,3 procent als zij tweeverdiener of alleenstaand zijn.

Zie ook:

Senaat wrikt aan belastingplannen
(23 maart 2000)
De Eerste Kamer behandelt de belastingplannen van het kabinet. Dankzij een staatsrechtelijke noviteit hebben de senatoren meer zeggenschap dan anders.

Nieuwe belastingen...
(28 januari 2000)
Het dynamische duo Zalm en Vermeend heeft het voor elkaar gekregen. Een grote meerderheid van de Tweede Kamer is akkoord gegaan met een van de belangrijkste wetgevende activiteiten van het tweede kabinet-Kok, de herziening van het belastingstelsel.

Belastingplan doorgekookt
(17 januari 2000)
Vandaag behandelt de Kamer de Belastingherziening 2001. De Kamerleden stellen hun vragen vaak met hulp van lobbyisten. Voor Zalm en Vermeend is dat wel zo overzichtelijk.

Voor fiscus wordt 2000 generale repetitie
(29 december 1999)
Het eerste jaar van het nieuwe millennium is tevens het laatste jaar van het huidige belastingsysteem. Veel wijzigingen voor komend jaar lopen dan ook al vooruit op de Belastingherziening 2001.

Bijstellen van belastingplan kost 2,5 miljard
(17 november 1997)
De wijzigingsvoorstellen die de Tweede Kamer-fracties hebben ingediend op het belastingplan kosten ongeveer 2,5 miljard gulden extra. Het kabinet heeft 5 miljard gulden 'smeergeld' gereserveerd.

Nieuw fiscaal stelsel revolutionair
(14 september 1999)
Nederland loopt in Europa voorop met het nieuwe belastingstelsel. In de ministerraad werden de onvermijdelijke koopkrachtplaatjes afgelopen vrijdag nog tot op het laatst gepolijst om de in de politiek gekoesterde 'middeninkomens' nog wat meer te laten profiteren van het nieuwe belastingstelsel.