J. L. HELDRING
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

Reacties en opmerkingen naar: dezerdagen@nrc.nl

26 mei 1998

Eenmaal bij de paus in bed

Dit wordt mijn laatste taalstukje. De reden dat ik ermee ophoud is niet gebrek aan belangstelling bij de lezers. Op die taalstukjes krijg ik meer reacties uit lezerskring dan op andere artikelen. Veel lezers sturen mij ook taalcuriosa die zij in kranten gevonden hebben.

Ook is ontmoediging geen reden. Ik wist bij voorbaat dat er bij vele andere lezers juist geen belangstelling voor die taalstukjes zou bestaan, eerder onverschilligheid of ergernis. 'Dan maar vechten tegen de bierkaai', luidde de kop boven een van de eerste ervan. Ik schreef die stukjes voor mijn eigen plezier.

Maar nu heb ik er juist geen zin meer in. Dat is de reden waarom ik ermee ophoud, en dat is misschien wel de beste reden die er is. Iemand anders moet zoiets nu maar doen, liefst niet een taalkundige, maar een taalliefhebber, zoals ik er een ben. Intussen wil ik die lezers die mij met hun wenken en terechtwijzingen geholpen hebben die sub-rubriek te schrijven, hartelijk danken. En nu volgen de laatste sprokkelingen.

'André du M. was aanvankelijk door het OM zeven moorden op bejaarden, vrouwen en diefstal van bezittingen van bejaarden ten laste gelegd.' Was hij ten laste gelegd?

'De opkomende burgerij wilde zich spiegelen aan de koningshuizen of hoge adel en greep de nieuwe technische bouwmogelijkheden aan om hun theaters (de Opéra in Parijs, het Burgtheater in Wenen), warenhuizen en hotels als uiterst representatieve, paleisachtige ruimtes in te richten om zo hun eigen positie te onderstrepen.' De burgerij wilde toch niet de positie van de koningshuizen of hoge adel onderstrepen? Maar dat staat er wel.

'Dit populaire, genreachtige classicisme, gekoppeld aan de obsessieve aandacht voor het detail, maakten de schilderijen van Alma-Tadema bij een groot (kopers-)publiek geliefd.' Waarom dat meervoud maakten?

'Hij had bij gerucht vernomen dat de schilder Max Liebermann daar zou zijn, maar eenmaal aangekomen bleek die reeds vertrokken.' Hoe kan dat nu: iemand die, eenmaal aangekomen, vertrokken blijkt?

'De verwachting is dat de helft van de 200.000 huishoudens die nog niet zijn aangesloten op het riool, zelf een voorziening moet treffen om te voorkomen dat hun afvalwater niet meer ongezuiverd wordt geloosd.' Willen ze dus dat dat afvalwater ongezuiverd geloosd blijft?

'De samenleving mag niet verdeeld worden tussen mensen die wel en zij die geen toegang hebben tot internet.' Verdeeld tussen zij en zij?

'De Eerste Kamer heeft met leedwezen kennis genomen van het overlijden van haar mede-lid...' Ondertekend door voorzitter en griffier. Hieruit zou kunnen worden gelezen dat de Kamer zelf ook lid is. Gewoon lid zou voldoende, ja beter, zijn geweest.

'En om allerlei redenen, niet in het minst door de ontdekking van boodschapper RNA als drager van de genetische code, dacht men dat het om RNA moest gaan' (uit een diesrede). Dus die ontdekking heeft helemaal niet (= niet in het minst) bijgedragen tot die gedachte? Of was hier bedoeld: niet het minst (= vooral, niet in de laatste plaats)?

'Fergusons boek behoort inmiddels tot een van de meest geciteerde boeken over het onderwerp.' Welke boeken behoren nog meer tot dat ene boek?

'Los van het feit of je zoiets subjectiefs als leed kunt meten - Zyklon B kwam er niet aan te pas in de tropen.' Of drukt twijfel uit. Een feit staat vast. Dus: de vraag of... en: het feit dat...

'Maar de Duitse autoriteiten gaven opdracht tot een DNA -onderzoek, nadat de geruchten dat hij nog altijd in leven was, opnieuw leven werden ingeblazen.' Werden die geruchten ingeblazen of werd hun leven ingeblazen?

'... deze groeiende twijfel over aard en uitkomst van de komende presidentsverkiezingen noopt de buitenwereld nu zo langzamerhand wel een vreselijk dilemma onder ogen te zien, en wel het dilemma dat de eerste presidentsverkiezingen in postsocialistisch Rusland wel eens een stuk minder vrij zouden kunnen zijn dan de laatste in Sovjet-Rusland.' Waar is hier de tweede?

'Eenmaal bij de paus in bed, mompelt de oude man dat hem morgen de onaangename taak wacht een reeks kardinalen te benoemen.' Er is veel kwaad over pausen gezegd, maar nog nooit dat een hunner met een oude man in bed lag. Uit het verhaal blijkt dat het dan ook niet een oude man was, maar een jonge vrouw, en dat de paus zelf die oude man was.

'Spinnen vinden wij mooi en zijn geen bedreiging voor ons.' Zelfde constructie als: haar vinden wij mooi en is geen bedreiging voor ons.

'Dat superieure niveau bereikte Hampson slechts een enkele keer en bleef ook nu onovertroffen.' Idem.

'Wie anachronistische filmrekwisieten een doorn in het oog is, zou ook op andere artefacten moeten letten.' Wat is het onderwerp: doorn toch niet?

'Het meest ideale voorbeeld zijn de fruitmuren van het Huis te Manpad.' Kan iets nog idealer zijn dan ideaal?

'Hij weigerde op geen enkele wijze concessies te doen.' Hij was dus bereid tot concessies.

'Nee, een alternatieve route kiezen is te voorbarig.' Voorbarig betekent al op zichzelf: te vroeg.