NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

HANS BEEREKAMP
De naam van de Zweedse regisseur Victor Sjöström (1879-1960) roept zelfs bij cinefielen weinig herkenning meer op. De eerste associatie is wellicht de bijrol van de oude professor die hij speelde in Ingmar Bergmans Wilde aardbeien (Smultronstllet, 1958).

De tientallen films die Sjöström tussen 1912 en 1922 in Zweden regisseerde - waaronder vier verfilmingen van Selma Lagerlöf - zijn goeddeels verloren of vergeten, maar bezorgden, samen met het werk van Mauritz Stiller, de Zweedse cinema een toonaangevende reputatie. Chaplin noemde Sjöström in 1924 'de beste filmregisseur van de wereld', kort nadat de Zweed in Hollywood was gearriveerd om negen films voor MGM te maken, onder de naam Victor Seastrom.

In datzelfde jaar maakte Seastrom zijn tweede Amerikaanse film, He Who Gets Slapped. Ondanks de aanwezigheid van sterren als Lon Chaney, John Gilbert en Norma Shearer was de film geen groot succes. Tot ver in de jaren zestig zouden critici en filmhistorici He Who Gets Slapped afdoen als 'bizar' en een vermeende breuk met de stijl die Sjöström groot had gemaakt: ascetische zedendrama's met prachtig uitgelichte figuren in de sneeuw.

Ten onrechte, want He Who Gets Slapped mag dan in onze ogen traag en plechtig aandoen, het is wel een bewonderenswaardig werkstuk, meer herinnerend aan Freud en het Duitse filmexpressionisme, dan aan Lagerlöfs protestantse ethiek. De hoofdpersoon, gespeeld door Chaney alias de Man met de Duizend Gezichten, is een Parijse wetenschapper die het geheim van de oorsprong van het leven heeft ontsluierd. Zijn weldoener, een baron, steelt zijn vinding en maakt er goede sier mee voor de Academie der Wetenschappen. Reclamerend wordt de echte uitvinder uitgelachen door het wetenschappelijk forum, en in het gezicht geslagen door de baron. Er staat hem niets anders te doen dan clown te worden in een circus. Zijn grote nummer is He Who Gets Slapped, waarbij zestig witte clowns hem voortdurend een tik uitdelen, terwijl het publiek zich ongans lacht. 'He', zoals hij zich nu noemt, ensceneert dagelijks de hoon en de vernedering, als een masochistisch ritueel. 'Wat doet ons toch steeds lachen om wie vernederd en geslagen wordt?', vraagt Seastrom zich af in een tussentitel.

Een goede vraag, die ten grondslag ligt aan de raadselachtige aantrekkingskracht van de clown. Seastrom geeft in ieder geval een overtuigend esthetisch antwoord, want de scènes met de massale stoet van clowns steken de verbeelding van Fellini naar de kroon. Er is ook een prachtige, poëtische trucagescène, waarin clowns zich aan touwen naar beneden laten vallen en balanceren op de rand van een globe, die verandert in een circuspiste. Een gestileerde clown dient ook als interpunctie tussen de verschillende actes.

He Who Gets Slapped mag inderdaad bizar genoemd worden, maar dat lijkt geen argument tegen een film die hard aan rehabilitatie toe is: een ontroerend melodrama van grote visuele schoonheid, een bittere aanklacht tegen leedvermaak.

He who gets slapped (Victor Seastrom, VS, 1924), ARD, 0.45-2.10u.

( a d v e r t e n t i e s )