NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Ex-premier Craxi van Italië dood

Door onze correspondent
ROME, 20 JAN. De voormalige Italiaanse premier Bettino Craxi, bewonderd als politiek vernieuwer, verguisd wegens zijn corruptie, is gistermiddag overleden in zijn villa in de Tunesische badplaats Hammamet. Craxi was daar in 1994 naar toe gevlucht om niet in Italië terecht te hoeven staan. "Mijn vader is vermoord door al degenen die hem hebben beschuldigd," zei zijn dochter Stefania, de enige die bij hem was toen hij rond vijf uur werd getroffen door een hartaanval. "Hij heeft veertig jaar voor Italië gewerkt." Craxi, die 65 jaar is geworden, leed al geruime tijd aan suikerziekte, met complicaties aan een voet, hart en nieren.

De dood van Craxi heeft het debat heropend over de rol van deze toonaangevende politicus, die van 1976 tot 1993 de socialistische partij heeft geleid. In het midden van de jaren tachtig symboliseerde Craxi de modernisering van Italië, maar bij de corruptie- onderzoeken die in 1992 op gang kwamen, bleek Craxi's partij voorop te lopen in het incasseren van steekpenningen. Hij is twee keer definitief bij verstek veroordeeld, tot in totaal tien jaar, en zijn advocaten waren in vier andere zaken nog niet uitgeprocedeerd. Craxi, die ook op zijn ziekbed buitengewoon strijdbaar is gebleven en Italiaanse media en politici bestookte met telefoontjes en faxen, heeft de beschuldigingen van corruptie steeds afgedaan als politiek gemotiveerd. Hij heeft bij herhaling verklaard alleen als vrij man, na volledige rehabilitatie, naar Italië te willen terugkeren. Zijn dochter heeft gezegd dat hij daarom morgenmiddag in Tunesië begraven zal worden, al heeft het centrum-linkse kabinet een staatsbegrafenis aangeboden, gebruikelijk voor oud-premiers.

Toonaangevend corrupt

Door onze correspondent MARK LEIJENDEKKER
ROME, 20 JAN. Bettino Craxi was arrogant en aanmatigend. Besluitvaardig, moedig, daadkrachtig. Corrupt, en nonchalant daarover als hem dat werd verweten.

Fysiek imponerend met zijn bijna 1,90 meter en zijn massieve hoofd. Een irritante gesprekspartner, met lange pauzes tussen zijn zinnen waarin hij geen onderbreking duldde. Jarenlang is hij een toonaangevend politicus geweest, en in de erfenis die hij achterlaat, lopen goed en kwaad door elkaar heen. Craxi was een uniek personage. Hij was de eerste socialist die premier werd, in 1983. Hij is premier geweest tot 1987 en heeft nog altijd het record op zijn naam voor het langst-zittende kabinet - een heroïsche prestatie in een land waar regeringen een gemiddelde levensduur van minder dan een jaar hebben. Craxi is de eerste politicus geweest die openlijk heeft toegegeven dat de politieke partijen systematisch smeergeld ontvingen - al verbond hij daar de conclusie aan dat, als iedereen het doet, niemand schuldig is. En hij is de enige politicus die uit angst voor corruptieprocessen het land uit is gevlucht.

Een van de meest dramatische momenten van zijn leven is 29 april 1993 geweest, toen een woedende menigte hem stond op te wachten bij hotel Raphael in Rome, waar deze politicus uit Milaan 'hof hield', zoals zijn tegenstanders misprijzend zeiden. Toen Craxi wilde wegrijden, werd zijn auto bekogeld met muntjes en werd hij uitgescholden voor dief. Craxi was twee maanden daarvoor afgetreden als partijleider, een functie die hij sinds 1976 met steeds grotere macht had vervuld. Dat was een onvermijdelijk stap. In februari 1992 was de Milanese officier van justitie Antonio Di Pietro een onderzoek begonnen naar de corrupte socialistische bestuurder van een verpleegtehuis voor bejaarden. Dat onderzoek breidde zich als een sneeuwbal uit tot andere socialisten en andere regeringspartijen. Maar Craxi was het belangrijkste doelwit, want Di Pietro en zijn collega's constateerden dat Craxi ook uitblonk in het incasseren van steekpenningen. Het systeem bestond, maar Craxi heeft het geperfectioneerd en de prijs opgedreven. Eén keer heeft Craxi zich aan een confrontatie met Di Pietro gewaagd. Dat was in een verhoor in de Enimont-zaak, waarin Craxi en zijn partij tientallen miljoenen guldens aan smeergeld zouden hebben ontvangen - het proces in hoger beroep loopt nog. Deze confrontatie eindigde in een gelijk spel, maar het werd Craxi te heet onder de voeten. Hij vertrok in 1994 naar Hammamet in Tunesië en bleef vanuit zijn villa daar verklaringen uitgeven over het onrecht dat hem was aangedaan. Al in 1992 had hij, in een moedige en historische toespraak in de Kamer van Afgevaardigden, beweerd dat de corruptie-onderzoeken onderdeel waren van een poging van de Democratische Partij van Links, de voormalige communisten, om via de justitie de zittende machthebbers ten val te brengen. En toen hem vorig najaar huisarrest in een Milanees ziekenhuis werd aangeboden, om medische behandeling in Italië mogelijk te maken, weigerde hij. Hij wilde een volledige rehabilitatie. Waarop Di Pietro, inmiddels politicus geworden, geïrriteerd reageerde: "Dat Craxi ziek is, wil nog niet zeggen dat hij onschuldig is."

Craxi's voormalige partijgenoot Gianni De Michelis, die als minister van Buitenlandse Zaken bekend werd wegens zijn niet te stuiten stroom van vaak tegenstrijdige ideeën en zijn discobezoek, trok gisteren een parallel met de val van de Duitse ex-bondskanselier Kohl. Twee politici met het aureool van een staatsman wier imago later besmet wordt door smeergeld. "Hier zou serieuze politieke en historische reflectie over moeten komen," zei De Michelis. Dat hij niet is weggehoond, illustreert Craxi's rol in de jaren tachtig. Ook al heeft zijn socialistische partij nooit meer dan een zesde van de stemmen gehaald, Craxi was een kingmaker en zette de toon. Hij vocht voor effectiever bestuur - en deed dat soms met zo'n autoritaire ondertoon dat politieke tekenaars hem afbeeldden met laarzen, als een reïncarnatie van de fascistische dictator Mussolini. Hij bestreed conservatisme en oude ideologische schema's bij links en trotseerde met succes de macht van de vakbonden bij een referendum over afschaffing van de automatische prijscompensatie. Craxi maakte zichzelf tot boegbeeld van de modernisering van Italië, en werd van veel kanten toegejuicht. Frankrijk was zijn grote voorbeeld. Een "lange golf" zou van de socialisten de dominerende partij ter linkerzijde maken. In dat kader sloot Craxi akkoorden met de christen-democraten en kleinere regeringspartijen en behandelde hij de veel machtiger Italiaanse communisten als zijn grootste tegenstander. Rond 1990 was die strategie aan het vastlopen. Hij raakte verstrikt in zijn duivelsakkoord met de christen-democraten. De smeergeldonderzoeken betekenden zijn definitieve val. Een tragische epiloog voor een man die eens als de hoop van Italië werd beschouwd.

( a d v e r t e n t i e s )