NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Geldwoekeraars doen goede zaken in Japan. De bedrijfstak bloeit ondanks de huidige recessie als nooit tevoren.

Door onze correspondent HANS VAN DER LUGT

TOKIO, 25 MEI. De 23-jarige leerlingkapster Nagata uit Tokio is het slachtoffer van haar hebzucht. Drie jaar geleden liep ze een filiaal van een financieringsmaatschappij binnen, zoals in Tokio op elke straathoek is te vinden. Via een automaat sloot ze een lening en kreeg ze zo maar twee maanden salaris contant in handen. Wat gaat dat makkelijk, dacht ze en dus bleef het niet bij die ene keer. Inmiddels hebben Nagata en haar man, die nog minder verdient dan zij als leerlingkapster, bij verschillende geldschieters een schuld opgebouwd van zo'n 120.000 gulden tegen rentes rond de 20 procent. Ze zijn niet meer in staat die af te betalen. Het geld is eigenlijk zo maar verdwenen. Nog geen koelkast hebben ze er aan over gehouden.

Niet iedereen komt door eigen schuld in de problemen. De 74-jarige Hashimoto is de dupe geworden van de tegenslag die zijn ondernemende zoon ondervond toen een klant weigerde te betalen. Een strop van 1 miljoen gulden. Maar omdat de klant was geïntroduceerd door een vriend, wilde hij er geen politiewerk van maken. De zoon klopte aan bij geldschieters en vader stelde zich garant. Inmiddels is de zoon z'n zaak, z'n huis, z'n vrouw en z'n kinderen kwijt, en is hij ten einde raad weer bij z'n ouders ingetrokken. Hij heeft weliswaar een nieuwe baan, maar ook dat bedrijf zit diep in de problemen en heeft al maanden geen salarissen betaald. Hashimoto: "Van mijn pensioentje stop ik hem nu en dan wat zakgeld toe, want hij moet toch af en toe met zijn collega's een glas kunnen drinken."

Leerlingkapster Nagata en de zoon van Hashimoto zijn ten prooi gevallen aan een bedrijfstak die ondanks de Japanse recessie bloeit als nooit tevoren: geldwoekeraars. Sinds het uiteenspatten in 1990 van de 'luchtbel' onder de Japanse economie - de kunstmatig omhoog gedreven grondprijzen en aandelenkoersen - zijn het aantal faillissementen en de werkloosheid tot recordhoogten gestegen. De spaarzame burgers geven steeds minder geld uit aan koelkasten, auto's en vakanties. Maar tegelijkertijd neemt de persoonlijke kredietverlening een ongekend hoge vlucht. In de afgelopen 10 jaar hebben de geldwoekeraars, de 'consumenten financieringsmaatschappijen' zoals ze officieel heten, het bedrag aan uitstaande leningen ruimschoots weten te verdubbelen, ondanks de torenhoge rentes die ze vragen terwijl in Japan de officiële rente vrijwel op nul staat en een spaarrekening bij de bank slechts 0,1 procent rente oplevert.

Deze financieringsmaatschappijen zijn een erfenis van een samenleving die geen oog heeft voor het individu. Banken in Japan hebben nooit de taak gehad geld aan particulieren uit te lenen. Integendeel, van oudsher zamelen ze slechts het spaargeld van burgers in en sluizen dat onder regie van de overheid zo snel mogelijk door richting industrie, ter meerdere eer en glorie van Japan BV. Het begrip 'rood staan' op een gewone particuliere bankrekening is een onbekend fenomeen en pas sinds kort kunnen burgers bij een bank aankloppen voor een hypotheek.

Bij het welvarender worden van Japan na de oorlog zijn de geldwoekeraars in dit gat gedoken. Zonder onderpand bieden zij in een paar minuten instant-krediet tegen hoge rente. Volgens overheidscijfers leenden de vijf grootste, legale geldwoekeraars afgelopen jaar hun werkkapitaal bij banken tegen 2,8 procent rente, en zetten zij dit geld vervolgens voor een gemiddelde rente van 26,3 procent weer uit bij burgers. Met deze appetijtelijke marge behoren ze tot de grootste winstmakers van het Japanse bedrijfsleven.

Tegenover de winst van de geldwoekeraars staat het verlies van mensen die hun baan kwijtraken en het ene gat met het andere proberen te dichten. Japan heeft nu eenmaal niet zulke uitgebreide sociale verzekeringen als Nederland. En mensen als de oude Hashimoto en zijn zoon zullen niet snel hun hand ophouden, zoals ook zwervers in Japan nimmer bedelen. Voor Hashimoto is het einde nu gekomen. Hij sluit zich aan bij het leger van meer dan honderdduizend Japanners dat afgelopen jaar failliet ging. Een vertienvoudiging sinds het jaar 1990.

Advocaat Kenji Utsunomiya hoopt dat dit fenomenaal snel groeiend aantal persoonlijke faillissementen nog sneller zal stijgen en schreef daarom afgelopen jaar het boek Warm Aanbevolen: Persoonlijk Faillissement. Het is een felle aanklacht tegen de Japanse financiële sector en de autoriteiten die de zwakkeren geen bescherming bieden. "Sommige mensen die niets meer kunnen terugbetalen, krijgen domweg van zulke financieringsbedrijven te horen: pleeg maar zelfmoord", vertelt een felle Utsunomiya op zijn kantoor in Tokio. "Want de verzekering betaalt bedrijven terug als een schuldenaar zelfmoord pleegt."

Volgens Utsunomiya is het recordaantal faillissementen in Japan nog pas de top van een ijsberg. Hij meent dat er inmiddels anderhalf twee miljoen probleemgevallen in Japan rond lopen, mensen die meer leningen hebben uitstaan en de schulden niet meer van hun salaris kunnen terugbetalen. Deze mensen komen in een uitzichtloze spiraal terecht van lenen bij de een om de schuld bij de ander af te kunnen lossen.

Financieringsmaatschappijen blijven als aasgieren boven hun slachtoffers zweven. Kapster Nagata wordt elke dag op haar werk door verschillende bedrijven gebeld waar de afbetalingen blijven. De vrouw van de oude Hashimoto durfde de telefoon niet meer aan te nemen en uiteindelijk kwamen ze ook thuis aan de deur. Dan dreigt men in de buurt rond te bazuinen dat meneer X grote schulden heeft. Of krijgen mensen de bedreiging 'pleeg maar zelfmoord' te horen, zoals advocaat Utsunomiya in zijn praktijk heeft meegemaakt.

De financieringsmaatschappijen dragen wanbetalers niet over aan een deurwaarder of rechtbank omdat "Japanners zich verplicht voelen uiteindelijk netjes terug te betalen", vertelt woordvoerder Yoichiro Murayama van het bedrijf Acom, een van de grootste 'consumenten financieringsmaatschappijen' van Japan. Een onbekend aantal Japanners is geheel ondergronds gaan leven om aan hun schuldeisers te ontsnappen: 'nachtvluchters'. "Maar ook al duurt het jaren, meestal weten we ze wel weer te vinden", zegt woordvoerder Murayama met een glimlach. Anderen zwichten voor de druk om terug te betalen en gaan geld lenen bij malafide bedrijven die snel zijn te vinden via advertenties of op het Internet. Deze geven nog makkelijker geld, maar vragen nog hogere rentes en hebben zeer 'wilde' incassomethodes.

Het beste is het om een advocaat in de armen te nemen. Maar de overheid houdt het aantal advocaten in Japan kunstmatig laag, en op deze specifieke markt is juist een bijzonder slag 'advocaten' het actiefst in het zoeken naar wanhopige klanten: de yakuza, georganiseerde misdaad. Volgens advocaat Utsunomiya zijn er momenteel zeker 100 advocatenkantoren in Japan waar de yakuza achter de schermen de lakens uitdelen, en hun aantal groeit. Mensen die hier met hun problemen aankloppen, worden financieel nog eens extra uitgekleed zonder dat er ook maar iets aan hun problemen verandert.

Woordvoerder Murayama van Acom verklaart de hoge rente - zijn bedrijf vraagt 27 procent aan een klant die voor het eerst aan het loket komt - uit de hoge risico's. Er is immers geen onderpand voor de lening. Japan kent wel een wet die bepaalt dat men geen rente hoger dan 20 procent mag berekenen, maar de autoriteiten zijn niet bijster geïnteresseerd in naleving van die bepaling. "Die leningen worden nu eenmaal vrijwillig afgesloten", zegt het parlementslid Kozo Yamamoto van de regerende Liberaal Democratische Partij in zijn kantoor. De lener zelf kan wel de te hoge rente via een advocaat aanvechten, merkt hij op. "Dat klopt", reageert woordvoerder Murayama van Acom fijntjes, "maar iemand die ons dwingt de rente te verlagen, komt direct op een zwarte lijst waar ook andere bedrijven zich aan houden."

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.