NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Bijna alle scholen kampen met een lerarentekort en wringen zich in bochten om te voorkomen dat de leerlingen de dupe worden. Minister Hermans (Onderwijs) komt vandaag met plannen om het tekort aan te pakken.

Door onze redacteur SHEILA KAMERMAN

ROTTERDAM, 13 APRIL. Directeur J.Middelkamp van de Montessori basisschool in Doesburg kan niet aan de telefoon komen: hij staat voor de klas. Tot de zomervakantie zal hij les blijven geven. Hij kon niemand vinden voor deze vacature.

Er zijn bijna geen basis- en middelbare scholen die niet te maken hebben met een tekort aan leraren. Vooral scholen in het westen van het land, in de vier grote steden en in Flevoland kampen met onvervulbare vacatures. Tijdelijke vervangers zijn in het hele land bijna niet te vinden. De Algemene Onderwijsbond verwacht over drie jaar een tekort van 27.000 leraren op basisscholen en van 17.000 op middelbare scholen. Het ministerie van Onderwijs gaat er vanuit dat in het basisonderwijs de komende tien jaar jaarlijks 8.500 nieuwe leraren nodig zijn en voor middelbare scholen 5.500 per jaar.

Vandaag presenteren minister Hermans en staatssecretaris Adelmund (Onderwijs) een notitie 'Maatwerk voor morgen' over de aanpak van het lerarenkort. Het inzetten van ongediplomeerde docenten is een van de maatregelen waarmee zij het tekort willen bestrijden. Daarnaast wordt bekeken of docenten die willen lesgeven in gebieden waar het lerarentekort het meest nijpend is, extra betaald kunnen worden. Ook moeten lerarenopleidingen flexibeler leerroutes gaan aanbieden zodat ze niet alleen aantrekkelijk zijn voor nieuwe studenten, maar ook voor herintreders en voor mensen die op latere leeftijd leraar willen worden.

De nieuwe plannen zijn hard nodig, want eerder genomen maatregelen hebben tot nu toe weinig effect gehad. De campagne 'terug voor de klas', die tot doel had voormalige onderwijzers weer voor de klas te krijgen, heeft na zes maanden 312 herintreders opgeleverd, zo bleek vorige week. Een eerdere publiciteitscampagne om de Pabo's (opleiding voor basisschoolleraren) aan te prijzen, had wel enig succes. De instroom steeg van 6.100 in 1997 naar 7.500 in 1998, maar dat is ten enen male onvoldoende om het verwachte tekort op te vangen. De instroom in de eerste- en tweedegraads opleidingen (opleiding voor docenten in het voortgezet onderwijs) is de afgelopen jaren zelfs gedaald. Het tekort aan leraren zal toenemen door de vergrijzing in het onderwijs, de klassenverkleining en door een stijgend aantal leerlingen.

Schooldirecteuren vinden dat de politiek het probleem heeft onderschat. ,,Regeren is een kwestie van vooruitzien'', zegt A. Kok, plaatsvervangend rector van het Geert Groote College in Deventer. ,,Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat dat niet is gebeurd.'' Hij zit intussen met de 'gebakken peren'. Op zijn school is er een tekort aan leraren voor álle vakken. Van de twee classici is er één langdurig ziek, maar een vervanger is met geen mogelijkheid te vinden. De overgebleven docent draait overuren en geeft regelmatig twee klassen tegelijk les. Kok: ,,Helaas is de situatie bij andere vakken weinig beter.''

Als noodoplossing heeft de school besloten ,,de ellende evenredig te spreiden''. Daarom wordt het aantal uren dat voor een bepaald vak staat verminderd. Dus in plaats van drie uur Engels, zoals in de schoolgids staat, krijgt iedere leerling twee uur. ,,Dat is beter dan bepaalde vakken helemaal te laten vervallen'', zegt Kok. ,,Maar het is natuurlijk te gek voor woorden.''

Zijn collega F. Kulik van het Revius Christelijke Scholengemeenschap in Deventer hanteert ook de kaasschaafmethode. Maar daarmee is zijn inventiviteit niet uitgeput. Hij heeft een gymnastiekleraar met een wiskundeknobbel als wiskundeleraar voor een Mavo/VBO klas gezet. ,,Dat gaat best.'' Maar zijn belangrijkste troef is het werven van leerkrachten in Duitsland. ,,Daar is een overschot aan docenten en het is maar drie kwartier reizen.'' Vooral voor exacte vakken en Duits kan het een oplossing bieden. De docenten moeten wel bereid zijn een spoedcursus Nederlands te volgen. ,,Dat gaat heel snel. Een Duitse sollicitante die als wiskundedocent aan de slag wilde, kon het laatste telefoongesprek al in het Nederlands voeren.''

Het inzetten van ongediplomeerde leraren, zoals de minister nu voorstelt, is niet nieuw. Alleen op basisscholen was een lesbevoegdheid nog steeds een eis. In het hoger beroepsonderwijs en op middelbare scholen is het inzetten van onbevoegde leraren al lang de praktijk. Zo werft rector Kamsteeg van de Gereformeerde Scholengemeenschap Randstad in Rotterdam al jaren derde- tot vijfdejaars studenten van de Erasmus Universiteit en de TU Delft om les te geven. ,,Studenten zien het als een bijbaantje voor een uur of acht per week. Ze vinden het heel interessant werk en het staat ook nog goed op hun C.V.''

Kamsteeg vraagt per student ontheffing van de bevoegdheid bij de onderwijsinspectie en krijgt die ook. Hij heeft momenteel twaalf studenten parttime in dienst. ,,Het is wel even puzzelen om hun lesroosters op de onze af te stemmen. En in de tentamenperiode vragen ze soms studieverlof. Natuurlijk is het lastig vanuit de collegebanken opeens voor een klas te staan. Maar over het algemeen gaat het heel aardig. En het is natuurlijk verreweg te verkiezen boven het naar huis sturen van kinderen.''

Dat beaamt T. Meijer, directeur van de openbare basisschool de Wetelaar in Doesburg. Toch zag hij zich onlangs genoodzaakt de ouders een brief te sturen dat de school binnenkort mogelijk klassen naar huis moet sturen. ,,Je probeert er alles aan te doen om het te voorkomen, maar ik weet niet of het lukt. Ik wil de ouders daar in ieder geval op voorbereiden.'' Doodziek wordt hij van het zoeken naar invallers die er niet zijn. ,,Ik ben er zoveel tijd aan kwijt'', zegt Meijer. ,,Soms zit ik van half acht 's ochtends tot elf uur 's avonds te bellen.'' Maar het ergste nog vindt hij de 'roofbouw' die hij op zijn mensen pleegt. Meijer: ,,Eigenlijk durft niemand meer ziek te zijn. Ze vinden het al vervelend als ze naar een begrafenis moeten. Dat is toch van de zotte? Laatst had iemand enorme rugpijn, die rende dan in de pauze heen en weer naar de fysiotherapeut. Hij kon zijn kinderen toch niet zonder meester laten zitten?''

NOTA: pagina via www.nrc.nl/Doc

Maatregelen bewindslieden

Vandaag presenteren minister Hermans en staatssecreatis Adelmund (Onderwijs) in de notitie 'Maatwerk voor morgen' onder meer de volgende maatregelen om het lerarentekort aan te pakken. Zij hebben voor hun plannen 200 tot 250 miljoen gulden vrijgemaakt voor de rest van deze kabinetsperiode.

De lerarenopleidingen moeten 'leerroutes op maat' gaan aanbieden, zodat die niet alleen aantrekkelijk zijn voor nieuwe studenten maar ook voor andere doelgroepen. Gedacht kan worden aan verkorte trajecten voor 'zij-instromers' (mensen die wel thuis zijn in een vak, maar geen lesbevoegdheid hebben) en aan bijscholingscursussen voor herintredende leraren. Bovendien moeten studenten in de toekomst makkelijker tussen opleidingen voor verschillende schooltypen kunnen wisselen.

Mensen die niet in het onderwijs werkzaam zijn maar wel graag voor de klas willen, mogen zonder bevoegdheid lesgeven. De leraren krijgen - na een geschiktheidstest - een tijdelijke aanstelling. Ze moeten wel een opleiding op een hogeschool of universiteit hebben afgerond. Bovendien moeten zij toezeggen binnen twee jaar hun lesbevoegdheid te halen.

Aanbod van - en vraag naar leraren moeten beter op elkaar worden afgestemd. Daarvoor moet de doorstroom (van de ene naar de andere school, van regio naar regio en van de ene naar de andere sector) makkelijker worden. Dit moet worden bereikt door goede arbeidsbemiddeling en het terugdringen van belemmerende regels.

De aantrekkelijkheid van het lerarenberoep moet worden vergroot door loondifferentiatie. Docenten die willen lesgeven op scholen waar het lerarentekort het meest nijpend is, zoals op scholen in de Randstad en op achterstandsscholen, krijgen in de toekomst mogelijk een extra toeslag. Het Centraal Planbureau gaat daarvoor eerst onderzoek doen naar het effect van extra beloning bij het oplossen van het lerarentekort. Ook door de carrièreperspectieven en opleidingsmogelijkheden te vergroten, moet het beroep aantrekkelijker worden.

NRC Webpagina's
13 APRIL 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.