Dossier Spoorwegen

Nieuws

Nederlandse Spoorwegen

Overheid

Overige partijen

Knelpunten

Discussie

Documenten

Links

Superdividend voor de reizigers

Door MENNO TAMMINGA
Pa Spoor is opeens boven Jan. In een maand tijd verdienen de Nederlandse Spoorwegen bijna vijf miljard gulden door de verkoop van aandelenpakketten in twee bedrijven (World Online en Telfort) die niet tot het kernbedrijf behoren.

Gaan de Spoorwegen nu, al dan niet onder druk van aandeelhouder overheid die meer directe zeggenschap wil, werk maken van afslanking van de bonte verzameling activiteiten die onder de noemer NS worden ondernomen?

In de Nieuwe Economie worden met veel verve nieuwe combinaties rondom Internet, media en kabelbedrijven geformeerd, maar in de oude economie worden traditionele conglomeraten nog steeds gesloopt.

Zelfs concerns als Stork en Internatio-Müller, twee unieke verzamelingen van industriële en handelsbedrijven, moeten er nu onder druk van een achterblijvende beurskoers eraan geloven. Hun beurskoers is te laag om overnames te kunnen financieren met de uitgifte van nieuwe aandelen. En door die lage beurskoers zijn zij een prooi voor financiële overname-artiesten die de macht willen grijpen om de concerns uit te kleden en stukje bij beetje te verkopen.

De Nederlandse Spoorwegen boden tot nu toe dapper tegenstand. De NS hebben niet alleen publieke en private taken, maar binnen de private zaken ook de meest uiteenlopende activiteiten: projectontwikkeling en vastgoedexploitatie, bouw, telecommunicatie, detailhandel, en natuurlijk de meest bekende: vracht- en personenvervoer over spoorrails.

De NS is een typisch voorbeeld van een bedrijf dat in een rijpe markt, in dit geval personenvervoer, in concurrentie met de auto een schrale boterham verdient. Zoals KLM dat doet in de lucht. Maar juist aanpalende activiteiten blijken zeer profijtelijk: allebei stapten zij in telecommunicatie, de KLM is ook handelaar in vliegtuigen en landingsplaatsen en investeerde profijtelijk in een reserveringssysteem. De NS is ook groot in vastgoed, net als Schiphol, dat naast halteplaats voor luchtreizigers ook een winkelcentrum is geworden.

Geen wonder dat deze drie samen de HSL-zuid willen exploiteren: meer passagiers, meer winkelpubliek. De overeenkomsten worden weerspiegeld in personele unies, zoals het commissariaat van oud-KLM-president P. Bouw bij NS en dat van scheidend ABN Amro topman J. Kalff bij zowel NS als Schiphol.

De miljardenopbrengst voor de NS van de verkoop van belangen in World Online (Internet-diensten) en Telfort (telefonie) illustreert de verborgen waarde achter sleetse perrons en een defensief imago van prijsverhoging, vertraging en bekoelde verhoudingen met de enig aandeelhouder in politiek Den Haag.

De NS gaat ook met private financiers inz ee om die waarde te ontsluiten. Vorig jaar verzelfstandigde de NS een deel van zijn vastgoedexploitatie, door een beleggingsfonds op te zetten voor ,,kansrijke locaties'' rond ongeveer 40 stations. Acht professionele beleggers steken daar de komende jaren 700 miljoen gulden in.

Vastgoed is een van de drie winstmakers bij de NS, naast vervoer en de investeringen buiten de kernactiviteiten, zoals telefonie en Internet. De eerste twee activiteiten leveren geld op: van het bedrijfsresultaat van 330 miljoen in 1999 bestaat bijna de helft uit stations- en vastgoedexploitatie. Reizigersvervoer leverde 289 miljoen op. Het totale NS-resultaat wordt gedrukt door aanloopverliezen bij met name Telfort, maar die zijn nu ruimschoots gecompenseerd door de verkoopwinst.

De verliezen die World Online maakt tellen niet door in de resultaten van de NS, daarvoor was het aandelenpakket te klein. Sterker nog: de woorden World Online hebben nooit in een jaarverslag gestaan. De verkoop van tweederde van de aandelen leverde wel ruim 400 miljoen gulden op.

De NS profiteren verder van de formidabele steun die het Spoorwegpensioenfonds levert: de Spoorwegen betalen al jaren geen pensioenpremies (scheelt zeker tientallen miljoenen gulden) en laten de kostbare (1 miljard gulden) overgang van vut naar prepensioen ook door het pensioenfonds betalen. Vorig jaar boekte het Spoorwegpensioenfonds een rendement van ruim 15 procent. Dat betekent dat de financiële steun nog wel een tijd gecontinueerd kan worden.

Financiële experts likken zich de vingers af bij de gedachte wat zij met de bezittingen van de NS kunnen doen. De plannen voor een beursgang liggen echter in de ijskast. Minister Netelenbos wil NS juist binden aan een betekenisvolle rol in het mobiliteitsbeleid.

Zo worden de NS een hybride bedrijf met een waaier van activiteiten en verknoopt met politieke Haagse ambities. De trackrecord van (lagere) overheden met zulke hybride ondernemingen (energiebedrijf Nuon; werf De Schelde; de uitvoerders van de sociale zekerheid) is op zijn best belabberd. Gaat de overheid als aandeelhouder een claim leggen op de verkoopwinsten van World Online en Telfort? Geef de passagiers maar een superdividend.

De samenleving heeft meer aan verhoging van de reizigerswaarde dan aan meer aandeelhouderswaarde bij de NS.