Te weinig geld voor onderwijs en zorg

Door onze redacteuren
DEN HAAG, 21 SEPT. Gebrek aan geld, gebrek aan concrete maatregelen en verkeerd gestelde prioriteiten. Dat is kort samengevat de kritiek die oppositiepartijen en maatschappelijke organisaties hebben op de Miljoenennota 2000.

Politieke partijen

De oppositiefracties in de Tweede Kamer menen dat het kabinet de verkeerde prioriteiten stelt. Het CDA hekelt vooral de lastenverlichting die werknemers krijgen in de vorm van een verhoging van het arbeidskostenforfait met 390 gulden. Het CDA vindt die verhoging te algemeen en wil het geld besteden aan onderwijs en zorg. Het gaat om een bedrag van 800 miljoen. Ook GroenLinks ziet niets in de verhoging van het forfait. "Paars kiest voor luxe boven leefbaarheid", aldus fractievoorzitter Rosenmöller.

Hoewel D66 "positief" is over de Miljoenennota, plaatst ook fractievoorzitter De Graaf "vraagtekens" bij de verhoging van het arbeidskostenforfait. De Graaf pleit voor een "creatievere" lastenverlichting. De tweede coalitiepartner, PvdA, meent dat het kabinet een solide basis legt, maar wil extra koopkracht voor mensen met een laag inkomen en kinderen. De VVD noemt de Miljoenennota "degelijk en deugdelijk", gezien het dalende financieringstekort.

Werkgevers

De ondernemersorganisatie VNO-NCW toont zich ingenomen met het slinkende begrotingstekort van de overheid. De organisatie waarschuwt ervoor het tekort niet opnieuw te laten oplopen. Eventuele meevallers dienen nog steeds voor de helft te worden aangewend om het tekort verder terug te dringen. Zeer te spreken zijn de werkgevers voorts over de belastingverlaging, die het kabinet vorige week al aankondigde. Een grote afkeer behoudt het VNO-NCW van het rekeningrijden en het wettelijk recht op tien dagen zorgverlof.

MKB-Nederland ziet enkele 'majeure knelpunten', zoals te lage investeringen in infrastructuur. Daar kan best drie miljard gulden meer naartoe, vindt de organisatie voor het midden- en kleinbedrijf. De investeringen in milieu kunnen wat deze organisatie betreft wel wat minder.

Werknemers

De vakcentrales FNV en CNV juichen het voorstel voor een zorgverlofregeling juist toe. FNV-voorzitter De Waal ziet het als 'het resultaat van een succesvolle vakbondslobby'. De FNV wil dat het kabinet 1,25 miljard gulden minder gebruikt voor lastenverlichting en beperking van het financieringstekort en dat geld investeert in 'de kwaliteit van de samenleving'. De bonden willen dat de regering komt met een wet op de openbaarheid van inkomens van de top van het bedrijfsleven.

De Algemene Centrale van Overheidspersoneel (ACOP) is van mening dat minister Peper (Binnenlandse Zaken) een grote mate van bemoeizucht ten toon spreidt. De ACOP vindt dat de minister vooraf de arbeidsvoorwaarden van de overheidssectoren dicteert. De vakbond voor middelbare en hogere ambtenaren CMHF constateert dat de minister "een superambtenaar wil tegen confectieprijs".

Onderwijs

De onderwijsbonden reageren verdeeld. De HBO-raad is ingenomen met de mogelijkheid te kunnen fuseren met universiteiten. Toch vindt de raad dat HBO-opleidingen komend jaar te weinig geld per student krijgen. "Er gaapt een gat tussen de middelen en de ambities van minister Hermans (Onderwijs, red.)", aldus de Raad. De studentenbond ISO vindt dat Hermans in een te hoog tempo poogt hogescholen en universiteiten te veranderen in marktgerichte ondernemingen. "Wij zien liever dat ze investeren in de kwaliteit van het onderwijs", aldus ISO-voorzitter K. Valk.

Infrastructuur

Transportorganisaties EVO en Transport, Logistiek Nederland en werkgeversbond Koninklijk Nederlands Vervoer menen dat het kabinet ten onrechte geen extra geld uittrekt voor verbeteringen aan de infrastructuur. Met extra geld zou het "groeiende bereikbaarheidsprobleem" van mensen en bedrijven kunnen worden opgelost. De BOVAG en de RAI noemen de maatregel om de belasting op dieselauto's te verhogen onaanvaardbaar.

Zorg

De toonzetting van het merendeel van de reacties uit de zorgsector op het kabinetsbeleid is welwillend. Maar naast tevredenheid over het extra geld voor de zorg is er ook kritiek. Vakbond NU'91 vindt dat extra geld het kernprobleem in de zorgsector, het tekort aan personeel, niet oplost. De organisatie van verpleegkundigen mist concrete maatregelen. Zij vindt dat behalve verbetering van de secundaire arbeidsvoorwaarden een forse loonsverhoging nodig is. De zorgverzekeraars waarschuwen dat op 1 januari de premies voor ziekenfonds en particuliere ziektekostenverzekering fors zullen stijgen. Verpleeg- en verzorgingshuizen, de thuiszorg, de geestelijke gezondheidszorg en de ziekenhuizen vinden dat extra geld onvoldoende.

Raad van State

De Raad van State beoordeelt de begroting mede tegen de achtergrond van de spanningen op de arbeidsmarkt. De Raad wijst erop dat het aantal open vacatures op een zeer hoog niveau ligt en dat sommige groepen werknemers extra loonsverhogingen krijgen buiten de cao om. De raad constateert daarom dat de loonkostenontwikkeling in 2001 en 2002 'een wel zeer ongewisse factor' is bij het opstellen van de rijksbegroting. Onder de huidige omstandigheden acht de Raad de loonkostenraming van het kabinet, een stijging van gemiddeld 1,4 procent per jaar, 'in elk geval te optimistisch'.

De Raad adviseert verder om de 1 miljard lastenverlichting voor volgend jaar te beschouwen als een voorschot op de lastenverlichting van 5 miljard, die voor 2001 is voorzien in het belastingplan. Volgens de Raad kan het miljard dat dan in 2001 overblijft, beter worden besteed aan het begrotingstekort. De Raad van State is kritisch over de privatisering van nutsbedrijven, die afgelopen jaar een impuls kreeg met de verkoop van twee stroomproductiebedrijven. Het adviescolege ziet hierbij "belangrijke nadelen". Bij particulier eigendom is het volgens de raad noodzakelijk dat de overheid de "consumentenbelangen waarborgt". Dat vergt heel veel regelgeving, die zwaar drukt over het openbaar bestuur. De Raad pleit ervoor om voor verdere introductie van marktwerking eerst een grondige analyse te maken "en daarbij ervaringen die tot op heden zijn opgedaan te betrekken".

Landbouw en milieu

Alle aandacht voor onderwijs en zorg en koopkrachtplaatjes is de Stichting Natuur en Milieu in het verkeerde keelgat geschoten. "De broodnodige investeringen in het milieu, natuur en leefbaarheid blijven jammerlijk achter", aldus de stichting. De aangekondigde lastenverlichting gaat volgend jaar geheel aan de boeren voorbij, vindt landbouworganisatie LTO-Nederland.