Kabinet tempert de verwachtingen

Door onze politieke redactie
DEN HAAG, 21 SEPT. Het tweede kabinet-Kok ziet volop kansen om te 'investeren in de kwaliteit van de samenleving', maar tempert hooggespannen verwachtingen.

Dat is het centrale thema in de vandaag gepresenteerde Rijksbegroting 2000 en de mondelinge toelichtingen daarop die de bewindslieden hebben gegeven.

Het kabinet schetst een veel positiever beeld van de sociaal- economische omstandigheden dan het een jaar geleden op prinsjesdag deed. Toen zag het kabinet het einde naderen van een periode van snelle economische groei. Nu verwacht het kabinet aanhoudende groei en verdere daling van de werkloosheid, hoewel in een iets lager tempo dan in de afgelopen jaren.

Het kabinet is bezorgd over de arbeidsmarkt die 'twee gezichten' toont: met enerzijds oplopende arbeidsongeschiktheid, moeilijk te bestrijden langdurige werkloosheid en toenemend ziekteverzuim en anderzijds ruim 150.000 vacatures waarvan bijna de helft moeilijk vervulbaar is.

Koningin Beatrix opende vanmiddag de troonrede niet met de klassieke aanhef 'Leden van de Staten-Generaal', maar met 'Mijne heeren', een citaat uit de troonrede die koningin Wilhelmina honderd jaar geleden uitsprak, wat de aanwezigen applaus ontlokte. De toonzetting van de troonrede was bespiegelender van karakter dan deze redes doorgaans zijn.

De regering greep het einde van de twintigste eeuw aan om enkele 'bijzondere uitdagingen' voor de volgende eeuw te beschrijven. Daartoe rekent zij de mondialisering van de economie, duurzame economische ontwikkeling en investeringen in een kennissamenleving.

Oppositiefracties in de Tweede Kamer en diverse maatschappelijke organisaties menen dat het kabinet volgend jaar onvoldoende geld vrijmaakt voor onderwijs, zorg en armoedebestrijding.

De lastenverlichting van volgend jaar van één miljard gulden (waarvan 800 miljoen voor een verhoging van het arbeidskostenforfait) vindt de oppositie, samen met de vakbonden, te algemeen ingezet. Ook de fracties van PvdA en D66 plaatsen vraagtekens bij deze vorm van lastenverlichting.

Maatschappelijke organisaties leveren kritiek op de keuzes die het kabinet heeft gemaakt. De werkgevers en vervoersorganisaties zien te weinig extra geld naar infrastructuur gaan. Zorginstellingen menen, evenals bijvoorbeeld de HBO-opleidingen, dat zij te weinig geld extra krijgen. Milieu-organisaties kritiseren de geringe aandacht die het kabinet heeft voor natuur en milieu en boerenorganisaties menen dat door de kabinetsplannen duizenden boeren in hun voortbestaan worden bedreigd.

Vertegenwoordigers van ABN Amro en de Rabobank zeiden vanmorgen dat het kabinet door de lasten te blijven verlichten de economie onnodig opjaagt.

De Raad van State waarschuwt dat de loonstijging die het kabinet voor 2001 en 2002 verwacht, gemiddeld 1,4 procent per jaar, gezien de spanningen op de arbeidsmarkt 'in elk geval te optimistisch' is. Mocht de loonstijging enkele procenten hoger uitvallen, dan zou daar een begrotingstegenvaller van enkele miljarden mee zijn gemoeid. De Raad adviseert om de 1 miljard lastenverlichting die het kabinet voor volgend jaar heeft ingeboekt, te beschouwen als een voorschot op de 5 miljard lastenverlichting die voor 2001 is voorzien in het belastingplan. Het miljard dat dan overblijft kan volgens de Raad van State beter worden besteed aan snellere reductie van het begrotingstekort.