Netelenbos is graag aan de bal

Door onze redacteur FLORIS VAN STRAATEN
DEN HAAG, 4 NOV. Een paar weken geleden wilde Tineke Netelenbos (PvdA) even lekker ontspannen en nam ze een weekje vrij. Bij terugkeer op het ministerie bleek ze wel al weer met smaak zes uitpuilende loodgieterstassen vol rapporten en documenten te hebben geconsumeerd. ,,Ze had alles gelezen'', zegt een ambtenaar vol ontzag.

De schier onuitputtelijke werkkracht van Netelenbos kwam haar goed van pas toen ze 15 maanden geleden tot ieders verrassing op het ministerie van Verkeer en Waterstaat belandde. ,,Ze beheerst de dossiers nu vaak beter dan haar eigen ambtenaren'', aldus een topambtenaar. ,,Ze kent haar zaken'', bevestigt ook het Tweede-Kamerlid Van Gijzel (PvdA). ,,Dan sta je altijd sterker.''

Desondanks heeft Netelenbos nog altijd haar handen vol. De komende paar jaar staan haar nog verscheidene krachtproeven te wachten. Zo moet ze nog de toekomst van Schiphol binnen aanvaardbare milieugrenzen zien veilig te stellen, en dan zijn er de nog altijd fel omstreden Betuweroute en het niet minder controversiële rekeningrijden. Daarbij moet ze voortmaken. De ervaring leert dat ministers weinig nieuwe wetgeving noch grote daden weten te realiseren in het laatste jaar van hun termijn. Dat overkwam ook haar voorgangster Jorritsma. ,,Annemarie maakte haar dossiers niet af; die bleven steken'', zegt de topambtenaar. ,,Die zijn pas af als ze in het Staatsblad staan.'' Zo ging de Spoorwegnota, waarmee Jorritsma poogde meer marktwerking te introduceren, ten onder.

Netelenbos is echter vastbesloten een succes te maken van haar eerste ministerschap. Daartoe heeft ze de regie strak in handen genomen. Onder de joyeuze Jorritsma heerste er een losse sfeer op het departement, waarbij haar ambtenaren hun gang konden gaan. Dat was na de komst van Netelenbos voorbij. ,,Tineke vindt het zelfs al vervelend wanneer wij zonder haar medeweten contact zoeken met collega-ambtenaren op andere departementen'', aldus de topambtenaar. ,,Ze is liever zelf aan de bal.''

Ook de Kamer legt ze, als het even kan, graag haar wil op, en dat op een toon die velen irriteert. ,,Ze neemt vaak een schooljuf-achtige houding tegenover ons aan'', zegt het Kamerlid Leers (CDA). ,,Al na drie weken zou ze ons wel even uitleggen hoe het met de Betuweroute zat, terwijl sommigen van ons daar al zes jaar mee bezig waren.'' Ook ten departemente bleef deze trek niet onopgemerkt. ,,Ze houdt zelf niet van het etiket schooljuf, maar het is een feit dat ze vaak niet spreekt maar doceert'', aldus een medewerker.

Niets boezemt Netelenbos zo'n afkeer in als verrassingen. Toch gebeurde dat vorige herfst, toen ze de plannen voor nieuwe investeringen in de infrastructuur had gepresenteerd. Provinciale en lagere overheden wapperden vervolgens met toezeggingen voor wegen en andere projecten die hun door de voorgangers van Netelenbos waren gedaan. Even, o gruwel, leek het wel alsof het departement de regie kwijt was en zelf niet meer wist wat er nu wel en niet was toegezegd. De landsadvocaat moest er aan te pas komen om duidelijkheid te verschaffen over de juridische status van alle claims. Een woedende Netelenbos riep de hoofdingenieurs van Rijkswaterstaat bij zich, die gewoonlijk als koningen in ‘hun' provincies kunnen optreden. ,,Ze vertelde de verblufte HID's dat het uit moest zijn met het gesodemieter'', herinnert de topambtenaar zich. ,,Ze wilde al in het eerste jaar orde op zaken hebben op dit dossier.'' En aldus geschiedde. Ze maakte duidelijke afspraken met iedereen, waarna de rust snel weerkeerde.

Ook op andere terreinen schuwde Netelenbos een stevige aanpak niet, zoals bij de Schiphol-zaak. Onder Jorritsma groeide die uit tot een heuse nachtmerrie. Cijfers over geluidsbelasting en groeiverwachtingen bleken keer op keer niet te kloppen. Steeds vaker moest het ministerie voor de rechter verschijnen.

Ze is erin geslaagd de zaak naar de luwte te manoeuvreren. Ze bracht de luchtvaartsector en de milieubeweging bij elkaar om samen de grenzen van de groei vast te stellen. Veel leverde dat niet op, maar het werkte wel kalmerend. Na een turbulente herfst heeft de Kamer zich het afgelopen jaar nauwelijks meer met Schiphol hoeven bezighouden. Het aantal rechtszaken nam ook af.

Ook bij de Betuweroute vatte ze de koe bij de hoorns. Twee maanden geleden kondigde ze pardoes aan dat wat haar betreft de Noordtak van de Betuweroute niet meer nodig was. Ondanks enig verzet wist ze kabinet en Kamer hierbij achter zich te houden.

Minder succes boekte ze met het rekeningrijden. Toen de ANWB en De Telegraaf een storm van protest ontketenden tegen ‘betaald in de file staan', haalde Netelenbos bakzeil. In plaats van in de hele Randstad zou het bij wijze van proef eerst in één of twee steden worden ingevoerd. ,,Ze gaat niet frontaal voor dingen liggen die ze niet kan tegenhouden'', zegt de topambtenaar. ,,Ze heeft heel goed door wat politiek haalbaar is'', zegt ook Van Gijzel. Over het algemeen valt de balans van 15 maanden Netelenbos gunstig uit. ,,Ik vind dat ze de zaken slim aanpakt'', meent H.Roos, hoogleraar logistiek management in Rotterdam. ,,Alleen zou ze zich meer moeten verdiepen in de publiek-private samenwerking. Op dat terrein heeft ze nog weinig laten zien.''

Het Kamerlid Verbugt (VVD) beaamt dat en wijst op het nog altijd niet gerealiseerde project van de A4 tussen Den Haag en Rotterdam via Delft.

Opmerkelijke beleidsstukken van minister Netelenbos: