Jorritsma ziet zichzelf als ‘aanjager'

Door onze redacteur EGBERT KALSE
DEN HAAG, 28 OKT. De bewindslieden van Paars II verdedigen hun tweede begroting. Deel 4 van een serie over ‘nieuwe bezems' op de ministeries.

,,Zijn er geen camera's op deze persconferentie?'', vraagt Annemarie Jorritsma, bijna verheugd. ,,Nee? Okay, dan steek ik een sigaretje op.''

Roken op tv, dat past zelfs een liberale bewindsvrouwe niet, maar zonder camera's ziet niemand het en mag dus alles. Een grapje, een gesprekje, sigaretje, biertje, wijntje - het is Jorritsma ten voeten uit. Gezellig, ontspannen.

De sfeer is dan ook losser geworden op het departement van Economische Zaken sinds Annemarie Jorritsma daar de scepter zwaait. De minister is altijd in voor een geintje: ,,Met 1 april gaan we groot uitpakken.'' Ze doet enthousiast mee aan festiviteiten, zoals het Groot Dictee der Nederlandse Taal. Ze maakte furore bij de viering van het vijftigjarig bestaan van de VVD door als Evita Peron Don't cry for me Argentina ten gehore te brengen. SP-leider Jan Marijnissen, die deze week de begrotingsbehandeling van Economische Zaken oversloeg omdat hij te weinig spreektijd kreeg, wilde voor de camera van Den Haag Vandaag wel zeggen dat hij Annemarie Jorritsma een ,,innemende persoonlijkheid'' vindt: ,,Je kunt met haar lachen.'' Het dagje Friesland dat het kabinet afgelopen augustus deed om even uit te waaien na een verwarrend seizoen, was haar initiatief. Het begon bij haar thuis in Bolsward.

‘Annemarie is OK', klinkt het sinds jaar en dag rondom het Binnenhof. Maar leuk zijn kan een keerzijde hebben: oppervlakkigheid. Niet de mens maar de politica Annemarie Jorritsma kwam zichzelf deze week keihard tegen bij de behandeling van haar begroting in de Tweede Kamer. Alleen haar eigen VVD was lovend over haar beleidsdaden.

Woordvoerders van zeven andere fracties spaarden haar niet: te traag, te weinig inspirerend, onvoldoende initiërend. Diverse deskundigen gingen hen afgelopen zaterdag al voor in deze krant, in een portret van het ministerie. ,,Een stuwende kracht ontbreekt op dit moment'', zei hoofdredacteur Hugo Keuzenkamp van het economenblad ESB, sprekend over de operatie Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit.

De kennissamenleving wordt onder Jorritsma onvoldoende gestimuleerd, zei ex-Philips-topman Roel Pieper: ,,Ik signaleer een verstomming tussen de partijen.'' Gisteren was het de beurt aan de minister om alle kritiek van de afgelopen dagen te pareren. Jorritsma gaf aan dat haar grootste probleem is gelegen in de beeldvorming rondom haar persoon. In een poging daarmee af te rekenen, hield zij een urenlang betoog waarin zij alle grote onderwerpen van haar departement de revue liet passeren: de arbeidsmarkt, informatie- en communicatietechnologie, marktwerking, milieu en economie, economie en de EU. Economische Zaken was volgens haar ,,de aanjager van vernieuwing in een zeer snel veranderende omgeving''.

Al die verhalen over te weinig daadkracht en te weinig visie zijn regelrechte onzin, meent partijgenote Hella Voûte. ,,Jorritsma is zeer daadkrachtig. Onder Wijers is de privatisering van de elektriciteitssector heel erg vastgelopen.'' Voûte noemt de oprichting van het Grootschalig Produktiebedrijf, een geplande fusie van de vier stroomproducenten, die onder Wijers is mislukt. ,,Daarmee dreigde de privatisering weg te zakken in het drijfzand'', aldus Voûte. ,,Jorritsma heeft die kwestie weer vlotgetrokken.''

Juist de Elektriciteitswet, en eigenlijk de liberalisering in het algemeen, begint een struikelblok voor het departement te worden. Ook in de ministerraad is het enthousiasme voor verdere privatisering en liberalisering tanende. Maar de benoeming van Noë van Hulst, voormalig directeur marktwerking, tot directeur-generaal energie, toont de geestdrift die er op het departement onverminderd heerst om de nutsbedrijven naar de vrije markt te brengen.

Het is hoog tijd om het allemaal nog eens goed uit te leggen, vindt de minister. En dat gaat ze binnenkort ook doen. In de Trêveszaal. En, oh ironie, dat gebeurt aan de hand van een blauwdruk voor privatisering die de onlangs vertrokken secretaris-generaal Sweder van Wijnbergen heeft opgesteld. Het probleem van Jorritsma is dat ze moet opereren in de schaduw van een inmiddels illuster duo: voorganger Hans Wijers (D66) en topeconoom Van Wijnbergen. Wijers had Van Wijnbergen binnengehaald om hem te dienen als ,,een sparringpartner met wie hij op hoog niveau economische vraagstukken kon uitdokteren'', weet een hoge ambtenaar op het ministerie. Maar Jorritsma kon Van Wijnbergen in het debat niet aan. En Van Wijnbergen was weliswaar een groot denker, maar hij schoot tekort als ‘manager' van het ambtenarenapparaat. Het contact tussen de directeurengeneraal en de minister was ten tijde van Van Wijnbergen minimaal. De secretaris-generaal hield zijn directeuren-generaal weg bij de minister; hij hield alles zelf in de hand. Dat contact wil de minister nu aanhalen door regelmatige gezamenlijke etentjes met de directeuren-generaal.

Jorritsma is inmiddels op zoek naar een nieuwe secretaris-generaal, die even eigenwijs mag zijn als Van Wijnbergen. Een ,,gecalculeerd risico'' wil ze wel nemen, heeft ze aangegeven: de nieuwe topambtenaar mag best af en toe ,,ietsje te wild'' zijn. Het is een op het oog zelfverzekerde houding. Toch heeft de minister haar hart waarschijnlijk nog steeds liggen bij haar vorige, meer praktische baan. Als minister van Verkeer en Waterstaat had ze veel geld te besteden aan concrete projecten. Op dat dossier had ze als Tweede-Kamerlid ook jarenlang ervaring die ze kon gebruiken toen ze minister werd. De economische dossiers zijn minder praktisch en vaak wat intellectueler. Weinig geld, weinig concrete projecten, het is niets voor Jorritsma, menen sommigen.

Belangrijke prestaties: