De vloedgolf voorbij

Siebers, bewoner van een idyllisch, uit 1762 stammend huis aan de voet van de Waaldijk in het Gelderse Neerijnen, is er destijds nog goed van afgekomen vergeleken met grafisch ontwerper Gerrit Noordzij uit Tuil. Die werd in elkaar geslagen en liep een gebroken neus en jukbeen op. Siebers is lijfelijk ongedeerd gebleven en dat geldt ook voor Willem den Ouden, landschapsschilder in Varik, al heeft het in zijn geval misschien weinig gescheeld. Eénmaal is er op zijn huis geschoten en ook hij kreeg van die brieven en telefoontjes: ,, We komen je verzuipen.''

Ruim twee jaar later resteert slechts de herinnering aan de vloedgolf in letterlijke zin en de "bandjir' van emoties en onberedeneerde vijandschap. De Deltawet Grote Rivieren, een gevolg van de wateroverlast, was een noodwet, die de natuur- en milieubeweging buitenspel zette. Dat is althans een veel gehoorde opvatting, maar Siebers, nog even strijdbaar als voorheen, is het daar niet mee eens.

,,We waren er allemaal van overtuigd dat er snel iets moest gebeuren en we zijn met die noodwet akkoord gegaan, omdat aan een belangrijke randvoorwaarde van onze kant is voldaan. Wij wilden dijkversterking volgens de aanbevelingen van de commissie-Boertien, dat wil zeggen: zoveel mogelijk met behoud van landschap, natuur en cultuur en dat is in grote lijnen ook gebeurd. Er zijn ook veel meer technische constructies als damwanden en erosieschermen toegepast om verbreding van het dijklichaam binnen de perken te houden. Wat we helaas moesten laten vallen, was een milieu-effectrapportage per dijkvak, want daarmee zou het allemaal te lang gaan duren.''

Ondanks de winstpunten kan Siebers zeker niet op alle fronten van tevredenheid getuigen. Wat hem dwars zit, is dat er aan de polderzijde een ernstige aanslag is gepleegd op het rustieke sfeertje van dijktalud en naaste omgeving. Een wandeling over de waterkering van Neerijnen, ruwweg tussen Tiel en de brug bij Zaltbommel, maakt duidelijk wat hij bedoelt. Geasfalteerde of met klinkers belegde afritten voeren naar huizen die gespaard zijn gebleven voor de bulldozer. Waar vroeger ieder zijn eigensoortige trap naar beneden had, ziet men nu slechts gemetselde equivalenten met allemaal dezelfde zware leuning. ,, Misschien goed bedoeld, maar te technocratisch aangepakt en zo werd het één grote eenheidsworst'', meent Siebers.

Een andere grief betreft de onderhoudspaden, die binnendijks een strook grond in beslag nemen om een trekker met grasmaaier ruim baan te geven. Bomen en struiken moesten over de hele linie wijken. ,,Een langgerekte kaalslag, waardoor het massieve karakter van de nieuwe dijk nog eens extra opvalt. Nee, op onderdelen is dit ons rivierlandschap niet meer.''

Alleen al tussen Tiel en Waardenburg, een traject van zeventien kilometer, zijn in de loop der jaren bovendien circa 140 huizen verdwenen, vooral binnendijks. Verreweg de meeste werden vóór de wateroverlast van 1995 en vooruitlopend op de dijkverzwaring gesloopt. Vaak kwam er, iets verder landinwaarts, nieuwbouw voor in de plaats, maar daar kan Siebers niet over juichen. ,,Er zijn ware gedrochten verrezen, een soort Brasschaat-villa's, compleet met zwembad, en prefabwoningen, die absoluut niet in deze omgeving passen'', schampert de stichtingscoördinator. Anderhalf jaar geleden schreef hij daarover een brandbrief aan Gedeputeerde Staten van Gelderland, die het "terugbouwen' aan strenge regels zouden moeten binden. ,,Maar daar hebben we nooit antwoord op gekregen.''

In één geval is onteigening van een dijkhuis door de stichting aangevochten bij het Europese Hof van Justitie in Straatsburg. ,,We vonden afbraak onterecht, omdat het huis door een geringe verlegging van de dijk of toepassing van een damwand gespaard had kunnen blijven.'' De procedure in Straatsburg loopt nog, al is het bewuste pand inmiddels toch gesloopt.

Siebers: ,,Nee, dat huis krijgen we natuurlijk niet meer terug, maar het is wel een testcase, die een principiële uitspraak kan opleveren. Stel dat we de zaak winnen, dan zou dat betekenen dat de overheid of een waterschap gebouwen niet mag onteigenen en afbreken om goedkoper uit te zijn. En dat kan weer consequenties hebben voor andere grote projecten, zoals de Betuwelijn.