JORIS LUYENDIJK
Wat moet de Arabische Natie denken van het bezoek van de nieuwe Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Colin Powell aan de regio, een week na de bombardementen op Irak? Is Bush minder pro-Israëlisch dan Clinton?

Kijk vanavond naar Meer dan één mening op Al- Djeziera. Al-Djeziera, Arabisch voor 'Het Eiland', opereert vanuit het golfstaatje Qatar, met geld van de Emir binnenkort hopen ze op eigen benen te staan. Om het kanaal te waarderen, moet je zappen naar de nationale kanalen van de Arabische regimes. Daar hoor je vragen als: 'Geachte premier Ebed, hoe verklaart u het succes van Egypte in de wereld onder president Mubarak?' Of als opening van het Syrische journaal: 'Vandaag ontving president Bashar al-Asad een brief van zijn Noord-Koreaanse ambtsgenoot waarin hij de Bath-partij feliciteert met de voortgaande strijd tegen de Westerse machten'.

Al-Djeziera doet het anders. Het is het eerste kanaal dat uitgebreid bericht over de situatie in Israël, bijvoorbeeld met besprekingen van Israëlische kranten. Het brengt nieuws uit de hele wereld, waarmee het in de regio tamelijk hardnekkige idee wordt doorbroken dat de wereld draait om het Midden-Oosten. Bij Al-Djeziera wordt het nieuws gepresenteerd door vrouwen die mannelijke correspondenten in de rede vallen of het zwijgen opleggen. Maar het opvallendste zijn Al-Djeziera's praatprogramma's waarin analisten, verboden oppositiepartijen en kijkers vrijuit meningen uitwisselen. Het levert al bij al fascinerende televisie op. En woedende Arabische regimes. Zo gelooft heel Egypte dat het de oorlog van 1973 met Israël heeft gewonnen. Al-Djeziera interviewde een historicus die uitlegde waarom dat niet zo is. Of neem het taboe op de warme relaties tussen Israël en de toenmalige Jordaanse koning Hussein. Al-Djeziera doorbrak het, en mocht meteen het kantoor in Amman sluiten (inmiddels is het weer open).

Nog leuker om naar te kijken is de onwennigheid bij gasten en kijkers met de formule van open discussie. Zo is daar de Arabische traditie van beleefdheid: eerst prijs je uitgebreid het programma, de presentator, de gasten en Al-Djeziera zelf, dan pas kom je met de vraag. Dat betekent voor de presentatoren dus veel onderbreken, wat ze niet altijd licht valt: 'Geachte meneer Mohammed, dank u. Ja dank u zeer, geachte meneer Mohammed, dank U. Wat is uw vraag?' klinkt het steeds wanhopiger, terwijl de gasten hun gezicht in de plooi houden.

De vraag zelf levert ook vaak problemen op, want zo is daar de Arabische traditie van welsprekendheid en wijdlopigheid. Bellers, vaak Europeanen, hebben vooraf lappen tekst in gecompliceerd Hoog-Arabisch uitgeschreven, en staan erop die in hun geheel voor te lezen. Is de vraag eenmaal gesteld, dan begint het pas echt, want in het openbaar te worden tegengesproken of bekritiseerd is voor veel Arabieren een teken van zwakte. Er wordt veel geschreeuwd, gescholden en zelfs gedreigd op Al- Djeziera.

Duidelijk is in ieder geval dat de Al-Djeziera-formule aanslaat. Nationale kanalen gaan tegenwoordig ook 'open dialogen' aan (wat door de censuur meestal mislukt), en er is een hele rits aan onafhankelijke satellietkanalen bijgekomen. Maar Al-Djeziera blijft de professioneelste; ze hebben inmiddels zelfs dezelfde gelikte filmpjes vol borstklopperij die CNN zo onverteerbaar maken. Wie weet maakt het succes van Al-Djeziera ooit de weg vrij voor een kanaal dat geen politieke maar sociale taboes doorbreekt: besnijdenis, uithuwelijking, homoseksualiteit, geloofsafval, abortus, verkrachting binnen het huwelijk, ongewenste intimiteiten op het werk. Onderwerpen te over - nu nog de wil en de durf.

Veel gestelde vragen TV Plus