MEEST GESTELDE VRAGEN OVER SATELLIETONTVANGST

Omdat de redactie van TV Plus (tvplus@nrc.nl) regelmatig vragen ontvangt over satellietontvangst, schotels e.d. volgen hieronder antwoorden op de meest gestelde vragen. De antwoorden hebben betrekking op de situatie in Nederland en dragen het karakter van een eenvoudige vingerwijzing voor wie over schotelontvangst niets weet. NRC Handelsblad aanvaardt geen juridische aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden of onduidelijkheden in het navolgende. Wie een schotel met toebehoren wil aanschaffen of plaatsen doet er in alle gevallen goed aan, zich te verstaan met een goede, gespecialiseerde winkel op dit gebied en zich grondig te informeren omtrent technische en juridische aspecten.

Ik overweeg een schotel. Welke apparatuur moet ik nemen?

Dat hangt sterk van uw persoonlijke wensen af. Voor Nederland ligt een zogenaamde Seca-ontvanger voor de hand, waarmee digitaal de meeste in Nederland gebruikelijke televisiezenders kunnen worden ontvangen (behalve Fox 8), en ook de voornaamste Nederlandse radiozenders. (Seca is de aanduiding van een codeersysteem, zulke ontvangers zijn er van vele merken). Wie een bijzondere belangstelling heeft voor bepaalde zenders - uit een bepaald land bijvoorbeeld - moet een ontvanger hebben die geschikt is voor het ontcijhferen van de desbetreffende signalen (Viacess, Irdeto etc.) of daarvoor, middels een zogeheten `common interface’ geschikt te maken is. Wie zeker weet dat hij nooit een abonnement op betaalzenders neemt, en geen Nederlandse radio en televisie wil ontvangen, kan volstaan met een wat goedkopere FTA (free to air) ontvanger.

Is het plaatsen van een schotel altijd mogelijk?

Voor ontvangst moet de schotel de uitzendende satellieten kunnen ‘zien’. Omroepsatellieten bevinden zich altijd in het zuiden, in een geostationaire baan boven de evenaar, dus in die richting moet de schotel vrij zicht hebben. Satellietsignalen komen niet door hoge bomen, gebouwen of ruiten heen, al is er voor het laatste probleem een (dure) oplossing in de vorm van loodvrij glas. Voor de voornaamste voor Nederland relevante satellieten geldt dat als er een plek is op dak, op gevel of in tuin is waarop om twaalf uur de zon valt, het een goede plaats is voor de schotel. De ervaring leert dat in verreweg de meeste gevallen een geschikte locatie voor de schotel wel te vinden is. Raadpleeg een goede speciaalzaak bij twijfel.

Kunnen gemeenten, woningverhuurders, medebewoners of andere instanties het plaatsen van een schotel verbieden?

In principe niet: de ontvangst van deze signalen behoort tot uw burgerrechten. Wel kennen veel gemeenten bepalingen tegen ontsiering van het straatbeeld door schotels, vooral wanneer deze vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. Woningbouwverenigingen en andere verhuurders hebben soms een verbod op het plaatsen van een schotel in het huurcontract opgenomen. Huiseigenaren wier pand deel uitmaakt van een Vereniging van eigenaren dienen eventuele plaatsing in goed overleg met hun medeleden te regelen. Verboden die uitgaan van (gemeentelijke) kabelmaatschappijen – het vroegere antenneverbod - zijn juridisch van generlei waarde. Het verdient aanbeveling, zich voor plaatsing grondig te vergewissen van mogelijke problemen op dit gebied - niet altijd betekent het hebben van een recht dat je het ook gemakkelijk krijgt.

Hoe groot en lelijk moet een schotel zijn?

De grootte van een schotel hangt af van wat je ermee wilt ontvangen. Voor de meest courante toepassingen in Nederland is een schotel tussen vijftig en tachtig centimeter diameter voldoende.

Er bestaan meerdere manieren om een schotel minder ontsierend te maken – als de eigen smaak of bedenkingen van derden dat noodzakelijk maken. Er zijn doorzichtige schotels, die op een muur nauwelijks opvallen. Sommige schotels kunnen in een schutkleur worden gespoten. En er zijn schotels die er niet als een schotel uitzien, maar de vorm hebben van een rechthoekige plaat, of een kubus.

Schotels dienen ten allen tijde stevig en vakkundig te worden bevestigd, met name met het oog op de windbelasting. Weinig objecten kunnen zoveel schade aan de omgeving aanrichten als rondvliegende satellietschotels en de eigenaar is altijd aansprakelijk. Dus niet klooien met kleine schroefjes, wankele standaards, of ijzerdraad rond oude schoorstenen, die eventueel door de wind met schotel en al omver getrokken kunnen worden.

Wat doet een satellietinstallatie?

De schotel weerkaatst de zwakke signalen uit de ruimte, en bundelt ze op een punt voor de schotel, waar zich een ontvangstelement, een zogeheten LNB, bevindt. Vanuit de LNB gaat het signaal met een coaxkabel naar de ontvanger (meestal binnen naast de televisie). De gebruiker zapt met een afstandsbediening tussen de verschillende signalen uit de ruimte, zoals hij dat met een tv-toestel doet. De ontvanger vertaalt de hoogfrequente signalen uit de LNB in frequenties die door gebruikelijke tv’s of videorecorders kunnen worden ontvangen. Bijna alle ontvangers kennen tenminste drie uitgangen: één om de televisie op aan te sluiten, één om de videorecorder op aan te sluiten, en één om eventueel het geluid via de boxen van een geluidsinstallatie weer te geven.

Wat kost een goede satellietinstallatie?

Hangt van de ontvangstwensen af. De eenvoudigste digitale installatie, die kan voorzien in de meeste niet-hobbyïstische wensen van een Nederlandse kijker/luisteraar, kost all-in ongeveer 1500 gulden. Ervan uitgaande dat een installatie vijf jaar meegaat, betekent dat een afschrijving van 25 gulden per maand. Voor ongeveer dat bedrag zijn bij sommige speciaalzaken ook digitale installaties te huur.

Naarmate de installatie meer mogelijkheden biedt - buitenissiger zenders en satellieten, draaibare installaties die de hele hemel kunnen afspeuren etc. - is het ook mogelijk aan de installatie enkele duizenden guldens uit te geven. In de praktijk komt de modale kijker/luisteraar voor 1500 gulden echter een heel eind. Een installatie laat zich eventueel later altijd nog uitbreiden.

Kan ik met een schotel de hele wereld ontvangen?

Dat wordt vaak gedacht, maar is helaas niet waar. Te ontvangen zijn alleen signalen van satellieten die vanuit Nederland `zichtbaar’ zijn en waarvan bovendien de zenders, transponders geheten, onze kant uitstralen. Om die reden zijn stations voor Noord- en Zuid-Amerika of Azië in onze streken zelden zichtbaar, of alleen met bovenmaatse schotels van twee meter of meer.

Verder hangen de ontvangstmogelijkheden steeds af van eventuele coderingen en versleutelingen, de aard van de installatie en de juridische mogelijkheden om op bepaalde zenders een abonnement te nemen. Dit alles neemt niet weg dat wie nog geen ervaring heeft met satellietontvangst vermoedelijk steil achterover slaat van wat er zelfs met de eenvoudigste digitale installatie allemaal wel niet in Nederland geheel vrij en gratis te ontvangen is.

Analoog, heb ik gehoord, is veel goedkoper dan digitaal. Gaat een analoge installatie nog lang mee?

Een eenvoudige analoge installatie hoeft nieuw niet meer dan 500 gulden te kosten. Het aantal ontvangbare zenders is wel veel geringer dan bij een digitale installatie. Ontvangst van Nederlandse zenders is analoog niet mogelijk. Hoe lang er via satellieten nog analoog uitgezonden zal worden is moeilijk te zeggen, nog wel een paar jaar vermoedelijk, maar steeds minder. Overigens zijn er ontvangers in de handel die zowel analoge- als digitale signalen kunnen verwerken. Voor wie nu een digitale installatie aanschaft, heeft analoge ontvangst echter nauwelijks zin meer, tenzij er sprake is van een bijzondere ontvangstwens.

Ik woon buiten Nederland en wil graag Nederlandse zenders bekijken en beluisteren. Kan dat?

Technisch zou het mogelijk zijn in de meeste landen van West-Europa, omdat de digitale signalen van de Astra-satellieten waarop deze zenders zich bevinden er kunnen worden opgevangen. Er is echter voor de ontvangst van de meeste Nederlandse televisie- en radiozenders een smartcard (plastic kaart die in de ontvanger wordt gestoken) nodig die i.v.m. auteursrechtelijke overwegingen alleen aan Nederlandse ingezetenen wordt verstrekt en waarvoor een contract moet worden getekend, dat export naar het buitenland verbiedt. Sommige slimmerikken laten hun Oom Jan, die nooit televisie kijkt, zo’n contract afsluiten en vertrekken met kaart en apparatuur naar het buitenland. Dit is echter verboden.

Vrijwel overal in Europa en het Midden-Oosten kan wel zonder zo’n kaart de tv-zender BVN worden ontvangen, die een dagelijkse keuze uit de programma’s van de Nederlandse en Vlaamse televisie biedt. In Europa is ook de Wereldomroep op satelliet beschikbaar. In Noord-Amerika is BVN als betaalzender beschikaar.

Kan ik mijn kabelabonnement opzeggen en hetzelfde via satelliet ontvangen?

In de meeste gevallen is dat zo. Alleen de Vlaamse en Britse televisie en radio zal men in de meeste gevallen moeten ontberen. Ook is het - afhankelijk van het bestaande kabelaanbod - zo dat sommige van de kabel bekende zenders (zoals bijv. Eurosport en Discovery met Nederlands commentaar of BBC World) op de satelliet alleen in het kader van een betaalpakket beschikbaar zijn. Wie de BBC en de VRT kan missen zal van de overgang van kabel naar schotel vermoedelijk nooit spijt hebben.

Is de beeld- en geluidskwaliteit van satellietontvangst even goed als via de kabel?

Satellietontvangst levert, bij een correct afgeregelde installatie, meestal beter beeld en geluid op dan de analoge kabel.

Is satellietontvangst ingewikkeld?

Niet noodzakelijkerwijze. Met name de al genoemde Seca-ontvangers kunnen, na een kleine gewenningsperiode, door de grootste digibeet worden bediend, en de bediening en programmering ervan is eenvoudiger dan die van de meeste videorecorders. Wie bijvoorbeeld een draagbare telefoon kan bedienen, moet over het algemeen ook in staat worden geacht een sat-ontvanger onder de knie te krijgen.

Waar vind ik frequenties en programma’s van satellietzenders?

Nederland kent een veertiendaags programmatijdschrift voor satellietzenders, het door Veronica uitgegeven Satellite. Voor de hobbyïsten bestaat ook nog de maandelijkse Hopper Guide, zonder programmagegevens maar met frequenties. Een uitgebreide, interactieve programmagids op Internet is Euro-tv. Andere sites houden zich met frequenties bezig: Lyngsat en Satcom. Voor sommige ontvangers, waaronder de genoemde Seca-apparaten, is het overigens niet van belang de frequenties te kennen: die hebben een update-knop waarmee de zenderlijst automatisch wordt bijgewerkt.

Kan ik een satellietinstallatie zelf aanleggen?

Hangt van uw technische inzichten af. Het moeilijkste onderdeel is het uitrichten van de schotel, vooral bij een digitale installatie. Eventueel is daarvoor gespecialiseerde apparatuur in de vorm van signaalsterktemeters voorhanden. De leken voor wie deze vragenlijst is bedoeld, doen er over het algemeen goed aan een serieuze satellietzaak met installateurs in te schakelen.

Is het mogelijk om per satelliet de BBC te ontvangen?

Alleen voor wie hooggemotiveerd is, en bereid illegale sluikwegen te bewandelen. Het aanbod uit Groot-Brittannië is in principe aantrekkelijk: vele versies van de BBC, Channel Four, Channel Five en veel Britse radio o.a.. Het probleem is echter dat de noodzakelijke ontvanger, smartcard en satelliet waarop de schotel gericht moet zijn, niet zonder meer combineerbaar zijn met de infrastructuur voor de meeste andere satellietzenders die voor Nederland van belang zijn.

Is het mogelijk per satelliet Belgische radio en tv te ontvangen?

Nauwelijks. Op een minder courante satelliet is de commerciële zender VT4 voorhanden. De VRT zendt niet per satelliet uit, en het ziet er niet naar uit dat men dat zal gaan doen. Op de vrij ontvangbare tv-zender BVN zijn soms Vlaamse programma’s te zien, en ook Radio Vlaanderen Internationaal is voorhanden.

Kan ik op mijn schotelinstallatie meerdere tv’s aansluiten?

Er is aanvullende apparatuur in de handel om de signalen van de schotel door het huis naar verschillende tv’s te verspreiden, zowel met coaxkabels, als met kleine zendertjes en ontvangers. Ook is het mogelijk om vanuit verschillende kamers op de satellietontvanger te zappen.

Kan ik met één ontvanger naar meerdere satellieten kijken?

Iedereen kijkt naar meerdere satellieten: ook de meest gebruikelijke Astra-ontvangst behelst een aantal satellieten, die in de ruimte zo dicht bij elkaar hangen dat de schotel ze als één satelliet waarneemt.

De meest gangbare combinatie van groepen satellieten in Nederland is een combinatie van Astra en Hot Bird, die gerealiseerd kan worden met één schotel (van ongeveer tachtig centimeter diameter) en twee LNB’s, waartussen de meeste ontvangers heen en weer kunnen schakelen. Er zijn ook speciale schotels voor de combinatie van vier of vijf groepen of LNB’s. Wie nog meer wil - er staan boven Europa tientallen omroepsatellieten - zal een draaibare schotel moeten nemen. De daarmee verbonden problemen en mogelijkheden gaan echter het instructieniveau van deze vragenlijst te boven.

Kan ik met een schotel naar één tv-programma kijken en tegelijk van een andere zender opnemen?

In de meeste gevallen is dit niet mogelijk: een ontvanger kan maar één signaal tegelijk ontvangen en ontcijferen. Wie dit wil zou dus twee of meerdere ontvangers achter één schotel moeten plaatsen, wat heel goed realiseerbaar is.

Heeft een schotel zin naast de kabelaansluiting?

Dat hangt van de ontvangstwensen af. Ook de eenvoudigste digitale installatie zonder smartcards of abonnementen biedt meer televisiezenders (ongeveer zeventig) en meer radiozenders (ongeveer vijftig) dan de kabel, ook na de toekomstige digitalisering van veel kabelnetten. De vraag is natuurlijk of die zenders ook aansluiten bij de ontvangstverlangens. De schotel heeft natuurlijk zonder meer zin voor wie een speciale belangstelling voor Franse, Italiaanse, Turkse, Arabische, Duitse, Scandinavische etc. zenders heeft en zijn installatie op de ontvangst daarvan inricht.

Maakt de komst van Digitenne (digitale etherontvangst) een schotel niet gauw overbodig?

Over het wanneer en hoe van Digitenne in Nederland heerst op dit moment nog onzekerheid. Het lijkt echter weinig waarschijnlijk dat wie nu een digitale schotelinstallatie aanschaft, daar straks na de komst van Digitenne spijt van zal hebben - al was het maar omdat het aantal beschikbare zenders dat Digitenne in het vooruitzicht stelt, sterk achterblijft bij wat nu al met de eenvoudigste digitale schotelinstallatie ontvangen kan worden.

Is het mogelijk om met meerdere huishoudens één installatie te delen?

Dat is heel goed mogelijk, door middel van zogenaamde Disecq-schakelingen. De Luxemburgse maatschappij SES, die de Astra-satellieten exploiteert, kent een programma ter bevordering van het gereedmaken van nieuwe appartementencomplexen voor collectieve satellietontvangst, maar ook bestaande complexen kunnen gereedgemaakt worden voor gemeenschappelijk schotelgebruik, ter vervanging van, of naast de kabelaansluitingen.

Kan een schotelinstallatie mee op de caravan op vakantie?

Daarvoor is aangepaste apparatuur in de handel. Ontvangst is natuurlijk wel afhankelijk van de plaats waar men zich bevindt: op Kreta, om eens iets te noemen, zal het niet mogelijk zijn om via Nederland 2 de Europese kampioenschappen voetbal te volgen. Centraal- en West-Europa leveren wat dit betreft geen problemen op. Een en ander hangt af van de zgn. footprint van satellieten, oftewel hun ontvangstgebied.

Is het mogelijk om zonder te betalen naar abonneezenders als Canal+ te kijken?

Het is technisch mogelijk, maar verboden - krachtens artikel 326c Wetboek van Strafrecht. Het hacken van digitale signalen is overigens een gecompliceerde zaak, die aanzienlijk technisch vernuft en vrijwel dagelijks onderhoud vergt en derhalve voor de meeste stervelingen niet is weggelegd. Handel in hackersapparatuur of software die illegale decodering mogelijk maakt, is eveneens verboden en sinds enkele maanden voert de Nederlandse justitie een actief vervolgingsbeleid.

Is het mogelijk per satelliet te internetten?

Dat is mogelijk: een abonnement op breedband-Internet voor particulieren per satelliet kost ongeveer dertig gulden per maand - naast wat aanvangsinvesteringen. Het contact van de klant naar de provider verloopt overigens gewoon via de telefoonverbinding van nu, zodat men zijn huidige Internet-abonnement in stand moet houden. De ervaringen met breedband-Internet via satelliet - dat slechts enkele maanden bestaat - lopen uiteen.

Waar vind ik een goeie speciaalzaak?

De Gouden Gids kan hier uitkomst bieden, rubriek Satellietontvangst- en antenneinstallaties. Wacht u voor beunhazen, die niet duidelijk kunnen uitleggen waar het om gaat of U allerlei smoesjes en onbegrijpelijks op de mouw spelden. Ga voor een betrouwbaar uitziende winkel, met breed assortiment. Wie een Seca-ontvanger koopt moet zich, i.v.m het contract over de smartcard, kunnen legitimeren en aantonen dat hij in Nederland woont.

Kan ik een tweedehands-satellietontvanger kopen?

Het kan, maar voor wie niet van de hoed en de rand weet is het een hachelijke zaak, vooral voor wat betreft digitale ontvangers. Niet alle digitale ontvangers kunnen alles ontvangen, en dat geldt met name voor de Nederlandse zenders.

Op de tweedehands-markt zijn veel apparaten in omloop die met het zgn. Irdeto-coderingssysteem werken. Deze zijn allerminst toekomstzeker: ze kunnen maar met een deel van de beschikbare zenders op de Nederlandse markt overweg, en de benodigde smartcards zijn vaak niet meer te krijgen.

Wie geen avonturen wil, en wel Nederlandse zenders wil zien, neme een Seca-ontvanger. Wie niet zeker weet op welk soort zenders hij zich in de toekomst wil abonneren, of alle opties wil openhouden, neme een ontvanger met één of meerdere zogeheten `common interfaces’. Wie zeker weet dat hij zich nooit ergens op zal abonneren, en ook geen Nederlandse zenders wil zien of horen, kan volstaan met een wat goedkopere FTA (free to air) ontvanger. Wie van satellietontvangst zijn hobby maakt, en jaagt op feeds, signalen met afwijkende formaten e.d. verdoet zijn tijd met deze vragenlijst.

Wat is het minste wat ik van een digitale satellietontvanger kan verwachten?

Op de Astra-satellieten op 19,2 graden oost, de meest courante satellieten op de Nederlandse markt, zijn de volgende zenders geheel vrij en zonder enig abonnement of bijzondere decodering digitaal te ontvangen (wijzigingen voorbehouden):

In het Nederlands: BVN

In het Engels: CNN International, Sky News, Travel, Wishline.

In het Duits: Arte, Das Erste, ZDF, 3sat, ZDF.doku, Eins Extra, EinsMuxx, EinsFestival, WDR, N3, Bayerisches FS, ORF, Phoenix, B1 Berlin, OR, MDR, SR, SWR, Hessen Fernsehen, ZDF Theaterkanal, ZDF.infobox, BR-alpha, Kinderkanal, Deutsche Welle TV, n-tv, RTL, RTL2, Super RTL, Sat1, TM3, VOX, Kabel1, ProSieben, Deutsches Sport Fernsehen, HOT, Bloomberg Deutschland, TW 1, Eurosport, Euronews, tele 24, Bloomberg, MTV Dld., QVC, Via 1.

In het Frans: Arte, La Cinquième, Fashion TV, TV5, la chaîne parlementaire, Alice, Liberty TV, KTO, NoZap, Grand Tourisme.

In het Spaans: TVE Internacional, Andalucia TV, Canal Canarias.

In andere talen: RTM-Maroc, TV7, TVCatalunya, ESC1 Egypt, RTPI, RTL Letzeburg, Nasza TV, TV Niepokalanow.

Alsmede tientallen voornamelijk Franse, Spaanse en Duitse radiozenders, en Radio Vlaanderen Internationaal en Radio Nederland Wereldomroep.

Een ontvanger met een `conditional acces module’ van het systeem Seca of Irdeto en een geldige smartcard (in principe gratis, of met 30 gulden servicekosten per jaar) ontvangt daarnaast nog: Nederland 1, Nederland 2, Nederland 3, RTL4, RTL 5, Veronica, TMF, SBS6, Net5, Radio1 t/m 5, Veronica FM, Kink FM, Concertzender.

Een eenvoudig uitbreidingspakket, alleen voor Seca-ontvangers, biedt voor 11,95 per maand en 35 gulden inschrijvingskosten verder nog: BBC World, MTV Base, MTV Extra, VH1, VH1 Classic, Eurosport (NL), Euronews (div. talen), Muzzik, Discovery (NL), National Geographic, CNBC-NBC en in de toekomst een digitaal radioboeket en een spelletjeskanaal.

In Irdeto zijn verder abonnementen mogelijk op Canal + (twee kanalen), in Seca op Canal+ (drie kanalen), Cine Cinemas, AdultX, Formule 1.

Afhankelijk van de aard en omvang van de installatie kan dit aanbod met in principe honderden zenders van andere satellieten worden uitgebreid.

Waar vind ik op Internet meer informatie?

Voor programma’s:

www.eurotv.com

Voor frequenties:

www.satcodx.com

www.lyngsat.com

Voor satellietwinkels:

www.goudengids.nl

Voor de footprints van de belangrijkste satellieten in Europa:

www.ses-astra.com

www.eutelsat.org

Voor discussie:

nl.media.satelliet

Voor wekelijks nieuws:

De rubriek TV Plus in NRC Handelsblad, o.a gewijd aan satellietontvangst, verschijnt elke woensdag in de papieren krant en is dan ook op de dagelijkse Internet-pagina’s www.nrc.nl te lezen, vanuit de rubriek `medianieuws’. Elke aflevering verwijst via links naar oude afleveringen sinds 1997.

Help?

Daadwerkelijke steun en raad vindt men bij de speciaalzaak. De mogelijkheden van de redactie van TV Plus voor het beantwoorden van individuele vragen zijn helaas zeer beperkt. Hebt u commentaar of vindt U dat bepaalde vragen in deze vragen in deze lijst moeten worden opgenomen? Dan kunt u mailen naar tvplus@nrc.nl

Eerder verschenen artikelen in
het archief.