IN DE DISCUSSIE rond Joschka Fischer worden de politie ke middelen steeds juridischer en de juridische methoden juist politieker. Terwijl de Duitse minister van Buitenlandse Zaken er nu van wordt beschuldigd dertig jaar geleden de Israël-politiek van de Bondsrepubliek te hebben doorkruist door als 21-jarige in 1969 een PLO-congres in Algerije bij te wonen, is het openbaar ministerie in Frankfurt een onderzoek begonnen naar mogelijke meineed van Fischer.

Tijdens de strafzaak tegen de voormalige terrorist Klein heeft de minister als getuige namelijk onder ede verklaard dat de latere RAF-terroriste Schiller nimmer in zijn woongroep had geleefd. Schiller zelf heeft echter in haar autobiografie geschreven dat ze wel kortstondig in de 'commune' in Frankfurt heeft gewoond. Het parket wil daarom de getuigenis van Fischer langs de meetlat van Schillers memoires leggen. Dat wordt een heidens karwei. De 'communes' in de jaren zestig/zeventig waren geen keurige eengezinswoningen of hotels en hielden geen register van hun bezoekers bij.

Op het eerste gezicht is de stap van de justitie in Frankfurt dan ook merkwaardig. Volgens de rechter in de zaak-Klein heeft Fischer met een openlijke en serieuze getuigenis de rechtstaat een dienst bewezen. Getuigen zijn "dank" verschuldigd en geen eventuele strafvervolging, aldus rechter Gehrke. Het openbaar ministerie heeft zich verdedigd door er zich op te beroepen dat het verplicht is "feitelijke aanknopingspunten" te onderzoeken. Anders dan Nederland kent de Bondsrepubliek het zogeheten 'opportuniteitsbeginsel' niet. Justitie kan er niet naar bevind van zaken seponeren.

Maar zo eenvoudig is het ook in Duitsland toch niet. Weliswaar heeft het parket expliciet verklaard dat het onderzoek niet het gevolg is van "gehoorzaamheid" jegens de politiek, de context van de beslissing is toch een andere. In Duitsland wordt nu in bredere kring van de generatie '68 verlangd dat ze schuld bekent voor haar drieste verleden, zoals de '68-ers dat van hun ouders eisten. Die wens is terecht, zij het dat Fischer een van die 'jaren zestig-ers' is die relatief openhartig spreekt over zijn verleden.

INZAKE FISCHER is de omgang met het verleden dan ook niet louter een roep om historisch bewustzijn, het heeft ook politieke implicaties voor het heden. Minister-president Koch van de deelstaat Hessen, die vorig jaar zelf nog in de kwade reuk van de affaire-Kohl stond, is bijvoorbeeld een van de hardnekkigste strijders tegen Fischer. Elders slijpen de oppositiepartijen CDU/ CSU en FDP eveneens hun messen. Vol gens de liberalen loopt Duitsland met Fischer als minister van Buitenlandse Zaken het gevaar een "lichtgewicht" in de internationale diplomatieke arena te worden.

Het strafrechtelijk onderzoek in Frankfurt is koren op hun molen, zoals ook de Republikeinen in de Verenigde Staten politiek gebruik hebben kunnen maken van de zaak die openbaar aanklager Starr tegen president Clinton opende.

Het juridische net zou zich derhalve wel eens politiek rond Fischer kunnen sluiten. De minister van Buitenlandse Zaken is nog altijd een van de populairste politici van Duitsland. Maar als hij voortdurend onder vuur blijft liggen, verliest hij juist door zijn diplomatieke functie toch gezag. Ook spijkers op laag water kunnen hun eigen 'zelfvoorspellende' dynamiek krijgen.

Zie ook:

Stappen justitie tegen Fischer (16 februari 2001)
Fischer: niet, wel RAF-lid in huis (25 januari 2001)
Druk op Joschka Fischer neemt toe (25 januari 2001)
Joschka Fischer staat even oog in oog met eigen verleden (17 januari 2001)
Kruistocht Meinhof jr. tegen Joschka Fischer (16 januari 2001)
Joschka Fischer raakt de Duitse ziel (15 januari 2001)
Fischer brengt zichzelf in opspraak (4 januari 2000)