De bekentenis van de Duitse minister Fischer dat hij in de jaren zeventig een vechtlustige politieke rebel was ('Ja, ik was militant'), heeft een heftig debat losgemaakt onder zijn generatiegenoten.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 15 JAN. Er lijkt een soort Kulturkampf te zijn uitgebroken over de gevolgen van de studentenrevolte, die in 1968 begon. Zijn de opstandige 'nazi-kinderen' even gewelddadig en totalitair geweest als hun ouders? Of is Duitsland juist een open democratie geworden omdat de opstandelingen zich hebben bekeerd?

Fischer, die na zijn bekentenis in Stern onophoudelijk bezig is met publieke boetedoening, is aangeslagen. "Als men mij opportunisme verwijt, gaat dat niet zomaar langs me heen", aldus Fischer, de huidige minister van Buitenlandse Zaken.

De climax moet nog komen. Morgen wordt Fischer voor de rechtbank in Frankfurt gehoord als getuige in het proces tegen Hans-Joachim Klein. Deze voormalige terrorist van de Rote Armee Fraktion (RAF) en oud-kameraad van Fischer staat terecht op verdenking van betrokkenheid bij een aanslag op OPEC-ministers in Wenen in 1975 waarbij doden vielen.

Volgens publicist Gerd Koenen heeft Fischer morgen "de kans van zijn leven" om duidelijk te maken wat hem als jonge revolutionair tot politiek realisme heeft gebracht. Dat is hard nodig meent Koenen, die aan een nieuw boek werkt over de 'kleine Duitse culturele revolutie'. Het gaat niet alleen om de huidige geloofwaardigheid van Fischer en een halve generatie. Hele hoofdstukken in de politieke en intellectuele biografie van deze republiek, die zijn weggevaagd of tot anekdotes zijn verworden, moeten volgens hem worden gereconstrueerd.

Vrienden en vijanden van Fischer struikelen dezer dagen over elkaar heen om hun mening te geven omtrent de gevolgen van de culturele revolutie, die Marx, Mao en Marcuse in West-Europa en Amerika teweegbrachten. Fischers ontwikkeling staat immers voor die van vele vroegere 'revolutionairen'. In het bedrijfsleven, de wetenschap, de media, de kunst en in de politiek zijn velen te vinden die, net als Fischer, in de jaren zestig en zeventig de straat opgingen. Niet iedereen wilde, zoals Fischer, de staat met geweld omver werpen.

Het halve kabinet-Schröder bestaat uit vroegere 68'ers, zoals de jonge rebellen destijds genoemd werden, die onder invloed van de oorlog in Vietnam tegen de gevestigde orde in opstand kwamen. "Velen van ons kunnen zich in Fischers biografie herkennen", zei Julian Nida- Rümelin (46), filosoof en Schröders nieuwe minister van Cultuur. Voor hem is het een teken van verzoening dat juist iemand als Fischer nu minister is.

"Ja, ik ben marxist", zei de sociaal-democraat Gerhard Schröder (56) in 1979, toen hij voorzitter van de Jonge Socialisten (Jusos) was geworden. Intussen is hij zo ver naar het midden, de Neue Mitte, opgeschoven dat de kanselier bij sommigen in zijn eigen SPD als 'neo- liberaal' te boek staat. Minister Otto Schily (68) van Binnenlandse Zaken noemde zich destijds een liberale communist. Hij verdedigde RAF- terroristen als Gudrun Ensslin en Andreas Baader. Maar al in de catacomben van de Stammheim-gevangenis waar RAF-leden gevangen zaten, is hij verdediger van de rechtsstaat geworden, zegt de SPD'er nu.

Groene minister van Milieu Jürgen Trittin een 'jonkie' met 46 jaar - was in Göttingen een bekende kraker en lid van de Communistische Bond. Zelf zwijgt hij over zijn verleden, maar oud-kameraden weten dat Trittin zich vooral tot verbaal geweld beperkte. Zodra de politie knuppels tevoorschijn haalde, riep hij door de megafoon: geen geweld, geen geweld. En Heidi Wieczorek-Zeul (58) van Ontwikkelingssamenwerking was in die roerige jaren links maar braaf. Alle salarissen boven de 5.000 mark afromen, eiste 'Rote Heidi' destijds. Nu stemt ze in met het kabinetsplan de belastingen voor topinkomens juist te verlagen.

Anderen van de protestgeneratie, zoals de vroegere RAF-advocaat Horst Mahler, zwenkten van links- naar rechts-radicalisme. Mahler zal de rechts-radicale NPD, die een verbod boven het hoofd hangt, voor het Hof verdedigen, maar de Orde van Advocaten wil hem uitsluiten omdat hij in strijd met de grondwet zou opereren.

Daniel Cohn-Bendit, nu voor de Groenen in het Europees Parlement en destijds met Fischer oprichter van een linkse knokploeg, vindt de zogenaamde gewelddadigheid die z'n vriend in de schoenen wordt geschoven, overdreven. Aan beide kanten, bij studenten en politie, overheerste haat. Als demonstranten waren ze zo vaak bont en blauw geslagen, dat zij als jonge mannen al snel geneigd waren zich te verweren. "Dat heeft Joschka nooit verzwegen." En foto's waarop Fischer klappen krijgt laat Bettina Röhl niet zien. De dochter van ex-RAF- terroriste Ulrike Meinhof zou zich verraden voelen en met foto's van de gewelddadige Fischer pogen wraak te nemen op haar 'gestolen' jeugdjaren.

Fischers bekentenis tot de "autoritaire verleiding" van geweld kan er op duiden dat de 'nazi-kinderen' naar dezelfde middelen grepen als hun ouders, stelt Thomas Schmid een oude bekende van Fischer uit de krakersscene, nu commentator bij de Frankfurter Allgemeine Zeitung. "Maar is de republiek niet geworden tot wat ze is, omdat ze de revolte van de nieuwe barbaren overleefde en omdat het is gelukt de rebellen van de democratie te overtuigen."

Zie ook:

Fischer brengt zichzelf in opspraak (4 januari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )