DE WAO IS als het veelkoppig monster. Al meer dan twintig jaar worden pogingen ondernomen de onstuitbare groei van het aantal arbeidsongeschikten in te dammen. Maar de ene maatregel is nog niet ingevoerd of elders duiken al weer nieuwe problemen op. Er is één constante: er komen nog steeds arbeidsongeschikten bij.

Nederland is thans nog 50.000 WAO'ers verwijderd van het magische miljoen. Terwijl de instroom doorzet, blijken maatregelen om te bereiken dat mensen ook weer uit de WAO komen, niet te werken. Staatssecretaris Hoogervorst (Sociale Zaken) heeft geconcludeerd dat subsidies voor werkgevers die arbeidsongeschikten in dienst nemen, niet het beoogde resultaat opleveren. De 300 miljoen gulden die dit jaar aan zogeheten 'plaatsingssubsidies' wordt uitgegeven is voor een deel overbodig. Werkgevers zouden de betrokken arbeidsongeschikten ook wel zonder subsidie hebben aangenomen.

Het ministerie van Sociale Zaken heeft in de loop der jaren een reputatie opgebouwd als het gaat om het invoeren van 'wetten van goede bedoelingen'. Op papier ogen de maatregelen goed, maar in de praktijk blijken ze niet te werken. Of omdat er administratieve rompslomp aan vastzit, of omdat het verwachte effect (bijvoorbeeld arbeidsongeschikten aannemen) ook zonder wettelijke maatregel zou zijn bereikt.

De liberale staatssecretaris Hoogervorst ondervindt dit nu met zijn plaatsingssubsidies. Hij wil dat de regeling effectiever wordt. Maar de vraag is of hij de regeling niet beter kan afschaffen. Het blijven immers allemaal ad hoc-oplossingen, terwijl het WAO-probleem toch vooral een cultuur probleem is.

OVER DIE CULTUUR gaf dezelfde staatsecretaris gisteren tijdens het in ontvangst nemen van een onderzoek van de vakcentrale CNV trouwens een onthutsende beschouwing. Hoogervorst constateerde dat veel mensen onnodig in de WAO terechtkomen. "Ze worden er als het ware in gezogen, doordat er in het eerste ziektejaar onvoldoende werk gemaakt wordt van integratie", zei hij. De schuld daarvoor legde hij bij zowel de werkgever als de betrokken werknemer.

Het verklaart ook waarom het ziekteverzuimpercentage bij het midden- en kleinbedrijf minder dan de helft bedraagt van dat bij grote bedrijven. De onderlinge afhankelijkheid bij kleine bedrijven is veel groter, waardoor er veel minder afwentelingsgedrag is dan in een groot bedrijf. Daar komt bij dat de sociale regelingen ook niet stimulerend werken op een snelle terugkeer. Zeker in het eerste ziektejaar - dat voorafgaat aan de WAO - staat de bescherming van de werk nemer voorop en volgt de activering pas later. Met als gevolg dat de WAO al snel in het verschiet ligt. Het in zicht komen van dat 'fatale' moment blijkt een heilzame werking te hebben. Of, om het eufemistische spraakgebruik van Hoogervorst te gebruiken: "Rond de WAO-keuring ontstaat heel veel reïntegratiedynamiek". Meer dan 40 procent van de potentiële WAO-instroom blijkt rond de twaalfde ziektemaand voorkomen te worden. De grote meerderheid van deze mensen gaat gewoon weer aan het werk.

ÉÉN BLIK NAAR het omringende buitenland leert dat Nederland als het om het aantal arbeidsongeschikten gaat extreem afwijkt. Een zeer breed politiek samengestelde commissie onder leiding van professor Donner komt naar verwachting in april met een advies, het zoveelste. De aanbevelingen kunnen na alle voorgaande rapporten, studies en analyses nauwelijks nog nieuwe elementen bevatten. Het gaat slechts om de urgentie nu eens werkelijk gedurfde maatregelen te nemen die gericht zijn op een allesoverheersend facet: het bestrijden van de cultuur van laksheid.

Zie ook:

Subsidie voor werk WAO'ers loont niet (14 februari 2001)
`Oplossing WAO zit niet in subsidie' (14 februari 2001)
CNV wil af van vaste keuring na jaar ziekte (14 februari 2001)