`Oplossing WAO zit niet in subsidie'

Door onze redacteur HERMAN STAAL
De subsidies om de arbeidsongeschikten weer aan het werk te helpen zijn veelal ,,overbodig''. Gesprek met staatssecretaris Hoogervorst (Sociale Zaken), die bezig is met een ,,monsteroperatie''

DEN HAAG, 14 FEBR. Het is vaak niet meer dan een welkom extraatje. Werkgevers die een arbeidsongeschikte in dienst nemen krijgen een bedrag van 24.000 gulden aan subsidie. ,,Veel werkgevers zeggen: leuk die subsidie. Maar zonder dat geld had ik de arbeidsgehandicapte ook wel in dienst genomen'', zegt staatssecretaris Hans Hoogervorst (Sociale Zaken). Hij spreekt van ,,overbodige subsidies''. Oftewel: weggegooid overheidsgeld.

De groei van het aantal arbeidsongeschikten - de teller staat nu op bijna 950.000 - is een van de grootste problemen van het huidige kabinet. Het `volume' aan WAO'ers blijft groeien met enkele duizenden per maand. Ondanks de krappe arbeidsmarkt, ondanks de vele maatregelen, ondanks de honderden miljoenen guldens die er in gestoken worden.

Dat de pogingen van de overheid om WAO'ers weer aan het werk te helpen moeizaam verlopen was bekend. Uit de vandaag gepubliceerde evaluatie van de Wet op de Reïntegratie van Arbeidsgehandicapten (REA) blijkt dat er ook nog eens tientallen miljoenen aan overbodige `plaatsingssubsidies' worden weggegeven. Mede daardoor wegen de kosten van deze in 1998 ingevoerde wet (jaarlijks 1,1 miljard gulden) niet op tegen de baten.

Om hoeveel geld aan overbodige subsidies gaat het?

,,Het gaat om een aanzienlijk bedrag, maar we weten het niet precies. We hebben berekend dat we 30.000 arbeidsongeschikten per jaar aan het werk moeten helpen om met deze wet quitte te draaien. Dat halen we nu nog niet, maar als de aanloopproblemen voorbij zijn dan is dat zeker haalbaar.''

,,Maar het blijkt dat veel werkgevers die deze geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikten in dienst nemen, dat ook zonder deze subsidie zouden hebben gedaan. Het gaat om zeker meer dan twintig procent van de plaatsingssubsidies (in totaal driehonderd miljoen gulden, red.).''

Is het met bijna een miljoen WAO'ers en deze krappe arbeidsmarkt niet een lage doelstelling, om met 1,1 miljard gulden per jaar 30.000 mensen aan het werk te helpen?

,,Het is bescheiden. Bij de invoering van deze wet is nooit de illusie gewekt dat er honderdduizenden minder arbeidsongeschikten zouden komen. De WAO-problematiek is te weerbarstig. Een groot deel van de arbeidsongeschikten die uit de WAO stromen, vindt overigens op eigen gelegenheid werk. Sinds de invoering van de wet 68.000.

,,Niet alle plaatsingssubsidies zijn onnodig uitgegeven. Een deel is voor voorzieningen voor werkende gehandicapten. Aangepaste bureaus bijvoorbeeld. Dat verdien je als overheid natuurlijk niet direct terug. Maar dat gehandicapten goede voorzieningen krijgen vinden we, terecht, belangrijk.''

Binnenkort komt de commissie-Donner met een advies. Wat kan die commissie van deze bevindingen leren?

,,Wie de oplossing van het WAO-probleem zoekt in meer subsidies, zal het antwoord niet vinden. Ze zijn hooguit aanvullend. De oplossing zit veel meer in de zelfcorrigerende werking van het stelsel.''

Pardon. Zelfcorrigerende werking van het stelsel?

,,Wat je vaak ziet is dat er pas iets wordt gedaan als na negen maanden ziekte de WAO-keuring bijna voor de deur staat. Dan schrikken mensen zich ineens een hoedje. Twintig procent gaat dan weer aan het werk, nog voor de keuring. Een kwart wordt niet afgekeurd en gaat ook weer aan het werk. Rondom de keuring verdwijnt dus 45 procent van de potentiële instroom. De keuring is het krachtigste reïntegratie-instrument. Van de toelatingsvoorwaarden moet een veel grotere prikkel uitgaan om weer aan het werk te gaan. Maar verder wil ik de commissie-Donner niet voor de voeten lopen.''

Van de commissie-Donner, waarin de vijf grote politieke partijen zijn vertegenwoordigd, wordt veel verwacht. Naar verwachting is het advies in april gereed. Dat stuurt het kabinet weer voor advies naar werkgevers en vakbonden in de Sociaal-Economische Raad. Dan wordt de WAO waarschijnlijk onderdeel van de verkiezingscampagne en mogelijk van een nieuw regeerakkoord. Vier jaar Hoogervorst als staatssecretaris van de WAO hebben dan maar weinig opgeleverd.

,,Weinig? Met het nieuwe stelsel van sociale zekerheid, zoals de omvorming van vijf uitvoeringsinstellingen tot één uitvoeringsorgaan, is sprake van de grootste hervorming van de afgelopen dertig jaar. Daarnaast wordt de reïntegratiemarkt veel verder geprivatiseerd dan in het regeerakkoord was afgesproken. Er is in deze sector echte marktwerking ontstaan. Het monopolie van Arbeidsvoorziening is doorbroken. Als er met bedrijven meer dan nu het geval is, in contracten wordt vastgelegd hoeveel mensen ze aan een baan helpen, dan verwacht ik daar ook veel van. Verder maken we vorderingen met het verbeteren van de keuringen. En als het de commissie-Donner lukt alle partijen, inclusief werkgevers en werknemers, meer op één lijn te krijgen dan is er echt veel bereikt. Veel meer dan we vier jaar geleden hadden gedacht.'' Gebeurt er dan te veel tegelijkertijd?

,,Die vraag vind ik veel terechter. We moeten hele goede overgangstermijnen in acht nemen. Het is een monsteroperatie waar we mee bezig zijn.''