Tussen Amsterdam en New York praat Ruud Lubbers over zijn aanstaande benoeming. "U moet met Kok contact opnemen, heb ik Annan aangeraden."

Door onze redacteur RAYMOND VAN DEN BOOGAARD

AMSTERDAM/NEW YORK, 25 OKT. Aan boord van de KL 643. Niets, meent hij, heeft ex-premier Ruud Lubbers zichzelf te verwijten, nu hij deze avond naar New York vliegt voor de definitieve bezegeling van zijn benoeming tot Hoge Commissaris voor de vluchtelingen bij de VN, in plaats van de officiële kandidaat van de Nederlandse regering, Jan Pronk. Hij heeft de felbegeerde internationale baan geenszins afgepikt, hij heeft hem zelfs niet geambieerd. Dat is de strekking van wat Lubbers onder het genot van zijn vliegtuigdiner te zeggen heeft over zijn inmiddels zeer waarschijnlijke benoeming, die zo verrassend was dat zij de Haagse politiek min of meer in shock heeft achtergelaten.

Lubbers heeft zelf nooit actief laten weten naar deze functie te verlangen of deze op enigerlei wijze te hebben nagejaagd, zegt de ex- premier. "Twee weken geleden heeft Kofi Annan, de secretaris-generaal van de VN, me voor het eerst opgebeld over de zaak", vertelt hij. "Natuurlijk was ik erg verbaasd. Pronk was toch onze Nederlandse kandidaat. Ik ken Jan Pronk bovendien heel goed: als collegaminister in het kabinet-Den Uyl, en in Lubbers-III."

Kofi Annan vroeg Lubbers even langs te komen in Parijs, om over de zaak te praten. "Toen heb ik nog een vergissing begaan", vertelt de ex- premier glimlachend. "Ik heb de secretaris-generaal toen gezegd dat het moeilijk was, omdat ik net die dag college moest geven in Tilburg, waar ik hoogleraar in de globalisering van de economie ben. Sindsdien vraagt hij me elke keer pesterig of ik mijn studenten wel in de steek kan laten."

In dat eerste gesprek met Kofi Annan, die Lubbers overigens nog nooit eerder had ontmoet, zegt de ex-premier nadrukkelijk zijn steun te hebben betuigd aan de kandidatuur van Pronk, die immers door de Nederlandse regering naar voren was geschoven. "De SG van de VN zei dat hij problemen zag, niet alleen met Pronk maar ook met de andere kandidaten die op zijn lijstje stonden. Hij wekte de indruk dat eigenlijk geen van hen voor hem acceptabel was.

"Ik was zeer verrast, en heb dat ook laten merken", aldus Lubbers. "Maar hij bleef maar zeggen: het is moeilijk, het is lang niet zeker. Maar ik heb hem laten weten dat ik, met zo'n goede Nederlandse kandidaat, geen vrijheid voelde om verder te praten. U moet met premier Kok contact opnemen, heb ik hem aangeraden. Ten slotte heb ik Annan beloofd contact te houden, en zo hebben we beleefd afscheid genomen. Als het vastloopt, heb ik nog toegezegd, zou ik over zijn suggestie om zelf voor Hoge Commissaris te kandideren nadenken."

Waaruit de bezwaren tegen Pronk en de andere kandidaten precies bestonden zegt Lubbers niet te weten. In ieder geval bleef het na de ontmoeting in Parijs twee weken stil, hetgeen Lubbers niet verwonderde. De secretaris-generaal had het immers razend druk met de crisis in het Midden-Oosten, en voor de verdere behandeling van de zaak zou deze zich tot Kok wenden, zo was afgesproken. Zelf nam Lubbers overigens geen contact op met Kok over deze delicate aangelegenheid.

Maandag en dinsdag deze week geraakten de ontwikkelingen in een stroomversnelling. Zowel premier Kok als Kofi Annan belde Lubbers op, en de boodschap was dat Pronk en de andere bekende kandidaten van het lijstje niet in aanmerking kwamen maar Lubbers wel. Langer hoefde deze niet na te denken: op uitnodiging van de secretaris-generaal van de VN vliegt hij nu naar New York, om op het hoofdkwartier van de Verenigde Naties, woensdag om elf uur plaatselijke tijd (17.00 uur in Nederland) een definitieve beslissing te nemen.

Maar als hij zelf niet gesolliciteerd heeft, wie heeft zijn geschiktheid of eventuele bereidheid dan onder de aandacht van Kofi Anan gebracht? Lubbers: "Ik heb daarop geen sluitend antwoord, dat weet je nooit precies. Maar ik heb de afgelopen jaren in meerdere functies, die bij het Wereldnatuurfonds bijvoorbeeld, natuurlijk veel mensen gesproken in het internationale leven. Mevrouw Ogata bijvoorbeeld, de huidige Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen."

En hij blijft telkenmale pertinent bestrijden dat hij het hoge ambt actief heeft nagestreefd. Zelfs de Nederlandse regering heeft, toen zij op zoek was naar een Nederlandse kandidaat voor vluchtelingencommissaris, evenmin aan hem gedacht, zegt de ex-premier. "Dat was ook alleszins begrijpelijk", meent Lubbers vol vergevingsgezindheid. Tenslotte was het al weer de nodige jaren geleden dat hij, zonder succes, opging voor de ambten van achtereenvolgens voorzitter van de Europese commissie en secretaries-generaal van de Navo.

Lubbers: "Kok heeft natuurlijk gedacht: die Lubbers, met al zijn deeltijdbanen bij diverse internationale en andere organisaties, die heeft zijn weg gevonden."

Sterker nog: ook Lubbers zelf verkeerde in de veronderstelling dat hij zijn weg had gevonden. "Ik leidde de afgelopen jaren een mooi bestaan, ik was at ease mag ik wel zeggen. Zoiets als het voorzitterschap van de Mijnraad, dat is een prachtige klus."

Maar ja, toen de roep van Kofi Annan weerklonk, toen ontwaakte toch weer een beetje de jonge Lubbers, die in 1973 - op 33-jarige leeftijd - hoorde dat het de koningin behaagd had hem tot minister te benoemen en wist dat je op zoiets geen nee kunt zeggen. "Daar sta je dan, met het zweet in je handen en weet: dit moet ik doen".

Het is een zware baan, Hoge commissaris voor de vluchtelingen. Dat weet Lubbers, inmiddels 61 jaar oud, maar gelukkig is hij nog gezond van lijf en leden. Daar gaat hij dan, opgetogen in vlucht KL 643, af en toe slapend en af en toe wat dossiers doornemend waarvan het niet gepast zou zijn te vragen, waar ze vandaan kwamen.

Ook toen hij in Nederland premier was, van 1982 tot 1994, was zijn dossierkennis al legendarisch.

Natuurlijk moet het definitieve ja-woord op de baan tot woensdag wachten, als de puntjes op de i zijn gezet. Het zou ook niet aangaan Kofi Annan, voorafgaande aan het officiële moment vandaag, voor een voldongen feit te plaatsen. Dat Lubbers benoeming in Nederland is uitgelekt, kunnen Lubbers noch de Verenigde Naties helpen. Zijn waarschijnlijke benoeming doet de vraag rijzen, of het voor een Nederlandse regering eigenlijk wel zin heeft bepaalde benoemingen in het internationale leven te pousseren, zoals nu met Jan Pronk is geprobeerd. Dat kunnen misschien grotere landen, pousseren. Maar een land als Nederland moet het toch vooral hebben van een toevallige geschikte kandidaat, die voorbijkomt als de grotere landen geen eigen kandidaten hebben, of het niet voor een kandidaat eens kunnen worden.

Wie Lubbers hier in het vliegtuig ziet zitten en werken, kan er eigenlijk nauwelijks aan twijfelen dat hij vanavond geen nee zal zeggen. Het is een baan voor vijf jaar, met standplaats Genève, ingaande op 1 januari 2001. Enkele uren later zal Lubbers vanuit New York doorvliegen naar Zuid-Afrika, voor een al eerder afgesproken bezoek in het kader van zijn functie bij het Wereldnatuurfonds.

Zie ook:

Kabinet onaangenaam verrast door benoeming Lubbers
(25 oktober 2000)
Lubbers krijgt hoge VN-post (24 oktober 2000)

( a d v e r t e n t i e s )