Besluit VN overvalt Den Haag

Door een onzer redacteuren
DEN HAAG, 25 OKT. Het kabinet is onaangenaam verrast door het besluit van VN-secretaris-generaal Kofi Annan om minister Pronk (VROM) te passeren voor de post van Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen.

Annan heeft premier Kok twee weken geleden al laten weten dat hij een voorkeur had voor oud-premier Lubbers, die hij naar verwachting vanavond als kandidaat zal voordragen. De regering heeft nog tot afgelopen weekeinde geprobeerd de kandidatuur van Pronk te redden, zo meldden vanochtend kringen rond het kabinet. In een gesprek op 13 oktober, toen Kok zich op de Europese top van Biarritz bevond en Annan voor crisisberaad in Jeruzalem, heeft de VN-baas Kok op de hoogte gesteld dat Pronks kandidatuur om verschillende redenen op bezwaren stuitte. Zo zouden de Japanners zich tegen Pronk hebben gekeerd. Kok zei daarop dat volgens hem de Japanners achter Pronk stonden en drong er bij Annan op aan de kandidatuur van Pronk nogmaals in overweging te nemen. Annan zegde dat toe, aldus de kringen rond het kabinet.

Een week later, afgelopen vrijdag, meldde Annan aan minister van Aartsen (Buitenlandse Zaken) dat de kandidatuur van Pronk niet langer aan de orde was. Zondag volgde een telefoontje van Annan met Kok, waarin Kok ondanks zware teleurstelling over de mislukte kandidatuur van Pronk "warme steun" gaf aan de kandidatuur van Lubbers. Op verzoek van Kok lichtte Annan vervolgens eerst Pronk in.

Op een geïmproviseerde persconferentie gisteren maakte Kok er geen geheim van niet gelukkig te zijn dat de VN de Nederlandse voorkeur voor Pronk niet heeft gevolgd. "De Nederlandse regering betreurt die uitkomst ten zeerste", aldus premier Kok. "En dat is ook aan de SG van de VN kenbaar gemaakt." Kok nam de naam van Lubbers gisteren overigens niet in de mond, omdat diens benoeming nog niet officieel was. "Ik kan u wel zeggen dat de Nederlandse regering, de nieuwe situatie in aanmerking nemend, met het voornemen van de SG-VN haar instemming betuigt", aldus Kok. Hij noemde het "bijzonder eervol" dat een landgenoot zo'n hoge VN-baan krijgt. Pronk zelf maakte er geen geheim van hevig teleurgesteld te zijn, al noemde hij Lubbers een goede kandidaat. Tot hij een telefoontje van Annan kreeg, was hij er vanuit gegaan dat hij de baan zou krijgen. "Het was een negatieve verrassing."

Pronk: 'Ik dacht dat ik een sterke kandidaat was'

Minister Pronk (VROM) zag gisteren een droom vervliegen. Maar de raspoliticus hield zich staande met handige redeneringen.

Door onze redacteur FLORIS VAN STRAATEN

DEN HAAG, 25 OKT. Uitgerekend tegen het decor van een tijdelijke fototentoonstelling over vluchtelingen moest Jan Pronk gisteren in de enorme hal van zijn ministerie uitleggen hoe hij de door hem zo begeerde post van Hoge Commissaris van de Vluchtelingen van de VN (UNHCR) misliep.

Zenuwachtig wippend van de ene voet op de andere maakte hij het beste van wat zonder twijfel een van de treurigste momenten uit zijn lange loopbaan is. Pronk koos ervoor om dat zo open mogelijk te doen en zonder zelfbeklag. "Ik kan bevestigen dat ik zeer direct ben", spotte hij met een zuurzoet lachje op de toegangstrap van zijn ministerie.

Het eerste bedrijf van het drama opende begin deze week met een telefoontje van de hoogste baas van de VN, Kofi Annan. Die had de onprettige mededeling voor de minister van VROM dat hij op onvoldoende politieke steun kon rekenen bij de voornaamste donorstaten. Op de vraag 'waarom niet' van Pronks kant, wilde Annan niet ingaan.

"Dat deed pijn", gaf Pronk gisteren eerlijk toe, want hij was er naar eigen zeggen stilzwijgend van uitgegaan dat de prestigieuze baan hem nauwelijks meer kon ontglippen. "Ik dacht dat ik een sterke kandidaat was", aldus de minister.

Hij was in die gedachte gesterkt door een speciaal verzoek van Annan vorige maand om in New York met hem te komen spreken. Pronk wist zich bovendien verzekerd van de uitdrukkelijke steun van het kabinet, dat het de hoogste tijd achtte dat een Nederlander weer eens een topfunctie bij de VN ging bekleden. En met zijn ongeëvenaarde ervaring in ontwikkelingslanden en zijn tomeloze energie leek de minister geknipt om de wat bedaagde Japanse Ogata af te lossen.

Groot was dan ook de teleurstelling bij Pronk toen zijn kandidatuur afstuitte op bezwaren van enkele, niet nader aangeduide donorstaten. Nog pijnlijker werd de kwestie in het tweede bedrijf voor Pronk zelf, toen duidelijk werd dat niet een buitenlandse rivaal de baan zou krijgen maar oud-premier Lubbers. Een man die zich in tegenstelling tot Pronk nimmer heeft laten betrappen op een diepe belangstelling voor de ontwikkelingslanden, die door onderlinge conflicten veruit de meeste vluchtelingenstromen genereren.

Pronk zelf prees Lubbers gisteren weliswaar manmoedig aan als een zeer ervaren politicus, die over veel contacten beschikt en uitblinkt in de kunst van het fondsen werven, maar hij kweet zich van deze taak met een zichtbaar gebrek aan geestdrift. Lubbers zelf strooide nog zout in Pronks wonden door opgewekt voor televisie te verklaren dat ook hij een pleidooi had gehouden voor Pronk, toen Kofi Annan hem tien dagen geleden voor het eerst belde. "Een prima kandidaat, zei ik", aldus Lubbers. De raspoliticus Pronk slaagde er zelfs gisteren tot op zekere hoogte nog in van de nood een deugd te maken. Zo wees hij er handig op dat de VN in eerste instantie had gepoogd een Finse oud-president en een zeer gerespecteerde Jordaanse kroonprins voor de functie te interesseren. Toen die niet wilden, kregen 'eenvoudige' ministers als Pronk een kans. Maar toen uiteindelijk toch een oud-premier beschikbaar bleek, was de kandidatuur van Pronk uiteraard tot mislukken gedoemd, ongeacht zijn grote capaciteiten. Ook zinspeelde hij erop dat sommige stafleden van UNHCR zijn komst wellicht niet wensten omdat hij bekend staat als een man die een grote inzet van zijn mensen eist.

Pronk is echter realist genoeg om in te zien dat zijn hartewens om zijn carrière af te sluiten met een hoge baan bij de VN door de benoeming van Lubbers in rook is opgegaan. "Zo'n baan doe je meestal voor langere tijd", aldus Pronk. Zeker voor kleinere landen als Nederland is er bovendien nooit meer weggelegd bij de VN dan één hoge functie tegelijk. Tegen de tijd dat Lubbers zijn nieuwe functie neerlegt, zal Pronk (60) naar verwachting de pensioengerechtigde leeftijd al hebben bereikt en niet meer in aanmerking komen voor een dergelijke baan.

Voor de afzienbare toekomst zit er dus voor Pronk niet meer in het vat dan zijn huidige ministerschap op VROM. Daar is de komende maanden overigens meer dan genoeg te doen. Pronk is in november voorzitter van een grote klimaatconferentie van de VN in Den Haag, moet de Vijfde Nota voor de Ruimtelijke Ordening afronden en het vierde Nationaal Milieubeleidsplan opstellen. "Ik heb nooit de ambitie gehad om de komende anderhalf jaar niet door te gaan (op VROM, red)", aldus Pronk. "Ik voel me daar redelijk senang."

Maar het blijft allemaal tweede keus. De minister besloot gisteren alles af te reageren met een langdurige jog-partij langs het strand van Scheveningen, zijn geboorteplaats. Pronk heeft er immers nooit een geheim van gemaakt dat zijn primaire belangstelling niet ligt bij de 'luxe-problemen', waarmee hij op VROM heeft te maken, maar bij de 'werkelijke' problemen in de ontwikkelingslanden. "Persoonlijk ben ik wel erg teleurgesteld", erkende Pronk gisteren ruiterlijk. "Maar persoonlijke overwegingen tellen nu eenmaal niet zo erg in de politiek."

Zie ook:

Kabinet onaangenaam verrast door benoeming Lubbers
(25 oktober 2000)
Lubbers krijgt hoge VN-post (24 oktober 2000)

( a d v e r t e n t i e s )