DANIELLE PINEDO
Een kind van welgestelde ouders dat zo teruggetrokken leeft, dat het nog nooit een stoplicht heeft gezien. Een Brabants gehucht waar discotheekeigenaren de politie betalen om ieder weekeinde 15.000 feestvierende jongeren in toom te houden. Een bungalowwijk in Zeeland waar verveelde, rijke Nederlanders op zoek gaan naar de Zin Van Het Bestaan. Prostituees in een Amsterdams sekstheater die instructies van klanten opvolgen via de webcam.

Is dít Nederland, vraagt u zich af. Ja, zeggen de makers van het VPRO-programma De Nieuwe Wereld (DNW). In een drie uur durende thema-uitzending - die veel wegheeft van een amusementsprogramma - geven zij door middel van filmpjes, columns, videoclips en gedichten hun visie op de huidige polderdelta: een land waarvan de gemiddelde inwoner per jaar 180 kippeneieren, 79 kilo aardappelen en 44 kilo varkensvlees eet. Waar vorig jaar 8,6 miljoen ton afval werd geproduceerd. Waar 53.000 daklozen leven. De boodschap? "Een krankzinnig, maar goed land", aldus Frank Wiering, eindredacteur van Nederland; geheel vernieuwd.

De thema-uitzending is geïnspireerd op Alleman, een film van Bert Haanstra uit 1963. Ook Haanstra geeft in zijn (deels) met de verborgen camera gefilmde betoog een beeld van de Nederlander in zijn tijd. De (licht ironische) stem van Simon Carmiggelt werkte destijds wonderwel als voice-over. Even ging het door Wierings' hoofd: de Algerijnse columnist Sylvain Ephimenco in de rol van Carmiggelt. Maar daar kwam hij snel van terug. "Wij hebben gekozen voor een associatieve optelsom: 27 items achter elkaar, in de hoop dat ze tezamen een verhaal vertellen. Soms gaat het om een vluchtige impressie, zoals de kapster die - tijdens werktijd, tegen betaling - sollicitanten ronselt voor een bedrijf dat kampt met onderbezetting. Soms om een indringend portret, zoals van ex-dakloze Klaas de Vries." In hoeverre verschilt hun item over een amateurvoetbalclub in Noord-Holland met een soortgelijke reportage van Netwerk of 2 Vandaag? Wiering: "Bij actualiteitenprogramma's gaat het om een op zichzelf staand feit of verschijnsel. Wij gaan uit van een fenomenologie." Pardon? "Nou, dat ieder onderwerp voor iets groters staat. Neem bijvoorbeeld die voetbalclub. Ons gaat het niet zozeer om dat voetbal, maar om de afkalvende solidariteit. De scheidsrechter die zegt: "Dat groeiende individualisme staat samenspel in de weg, regels accepteren wordt steeds moeilijker." Dit format vergt wel het uiterste van de kijker, beaamt Wiering. "Bij de montage gaan wij niet uit van een item met een kop en een staart, maar het grote verhaal. Wie slechts een stukje van het verhaal ziet, mist de context."

Ietwat pretentieus. Ook omdat Nederland; geheel vernieuwd - anders dan de titel suggereert - slechts een klein stukje van Nederland laat zien. Die pretentie klinkt ook door in wat Wiering en Rob Schröder - de bedenkers van DNW - hun programma bij de lancering in 1998 als uitgangspunt meegaven: "Het tonen van de aardbol na de val van de Muur, de digitale revolutie, de val van het communisme en de absolute overwinning van het kapitalisme". Soms lukte dat, zoals bij de bekroonde documentaire over de bewoners van het KNSM-eiland in Amsterdam. Maar vaak was DNW onsamenhangend, leunde het meer op vorm dan inhoud. Wiering ontkent dat: "In onze beginselverklaring staat dat het om een vorm-los programma gaat; de vorm volgt altijd uit wat de programmamaker wil zeggen."

Nederland; geheel vernieuwd is geen programma voor de zappende kijker. Hoe groot is de doelgroep volgens Wiering? "De Nieuwe Wereld trekt gemiddeld zo'n 200.000 kijkers. Wij hopen deze keer op meer. Een programma als Zomergasten trok tenslotte ook 500.000 kijkers." Hij zucht. "Al geef ik toe dat ik lang heb getwijfeld of we geen reclameblokken moesten invoeren. Commercials van Bouwunie Nederland, ik zag het al helemaal voor me."

Thema-avond DNW: 'Nederland; nu geheel vernieuwd', zondag, Ned. 3, 21.10-0.05u. Delen van het programma zijn nu al te zien op internet: www.dnw.nl

( a d v e r t e n t i e s )