NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

H.J.A. HOFLAND
Soldaat van Oranje is de beroemde Nederlandse speelfilm uit 1979, gemaakt door Paul Verhoeven. Met de toen beroemdste jongeren uit het Nederlandse acteursbestand. Rutger Hauer is daarna wereldberoemd geworden; de anderen geenszins in vergetelheid geraakt. De titel is die van het boek dat aan de film ten grondslag ligt, de autobiografie van Erik Hazelhoff Roelfzema, de Leidse student die in het Verzet ging, Engelandvaarder werd en vertrouweling van koningin Wilhelmina, op een geheime missie naar het bezette Nederland ging, vervolgens weer de Noordzee overstak, piloot van een Mosquito werd en eindelijk terugkeerde als een held.

Dat is veel. Soldaat van Oranje duurt dan ook twee en een half uur. Ik zeg er onmiddellijk bij: voor het grootste deel is het een spannende film gebleven, rijk aan actie, tegen een gevarieerd decor dat er over het algemeen overtuigend uitziet. De acteurs drukken zich niet uit in synthetisch toneel-Nederlands, en wie zoekt naar ruime pauzes in het verhaal, waarin de actie uit seksueel verkeer bestaat, kan beter meteen naar SBS zappen. Goed beschouwd is de Soldaat drie maal geschiedenis. Er wordt een waar gebeurd oorlogsavontuur verteld, we bekijken een mijlpaal in de nationale filmhistorie, en we zien op welke manier een filmmaker na 35 jaar op de oorlog terugkeek.

Het verhaal begint relatief huiveringwekkend, met barbaarse taferelen uit de vooroorlogse Leidse ontgroeningstijd. Een ongehoorzame feut wordt door een van de heren herhaaldelijk met soep begoten, krijgt tenslotte de terrine op zijn hoofd en raakt gewond. Een vooroorlogse blessure.

In de kroegconversatie kunnen we ook een vleugje antisemitisme ontdekken. Niemand heeft enig benul van wat de natie te wachten staat. Dan komt in de vroege ochtend de overval. Erik Landshoff, zoals de held in de film heet (Rutger Hauer) gaat met zijn makkers al vroeg in het Verzet. Dan worden de onvermijdelijke fouten met tragische gevolgen gemaakt. Opmerkelijk, en conform de waarheid is, dat er voldoende tijd overblijft voor feesten. Authentieke muziek! De Andrew Sisters, en een orkest de l'époque dat het Bei mir bist du schön speelt.

Hoe het er in de oorlog in Londen buiten uitzag, weet ik niet, maar het Nederlandse straatbeeld ken ik zeer goed. De décorbouwers hebben het verdienstelijk nagebouwd, met zingend marcherende Duitse compagniën en hakenkruisvlaggen. Toevallig was ik op een zondagochtend vroeg, 21 jaar geleden in Den Haag, toen op de Kneuterdijk de opnamen aan de gang waren. Niets vermoedend sloeg ik de hoek om en zag de vlaggen en de marcherende compagnie. Het duurde een paar seconden voor ik terug was in 1979 en begreep dat het een film was.

Een paar interessante details. De Engelandvaarder, op zijn gevaarlijke missie terug in Nederland, wil in een telefooncel een makker bellen, en ontdekt dan dat de zilveren dubbeltjes door muntstukken van zink zijn vervangen. Of: hoe stom een geheime dienst plotseling kan zijn. Terwijl de Bezetting woedt, wordt aan de boulevard een groot feest gehouden. Dat kwam voor, maar van verduistering hadden ze toen plotseling nooit gehoord. Het enige floodlight dat je in de oorlog had, kwam van de maan.

Erik Hazelhoff Roelfzema is een van de weinige authentieke vaderlandse avonturiers. Die hebben ook een innerlijk leven. De makers hebben ervoor gekozen zijn daden te volgen. En zoals ook in de film te zien is: die zijn niet gering. Wat hij dacht, blijft buiten beschouwing. Veel later zag ik eens een interview met hem. Op zeker ogenblik keek hij wat weemoedig. "Die oorlog", zei hij, "was eigenlijk een verdomd leuke tijd."

Hij is niet de enige die dat vond, onverlet de andere gevoelens en beweegredenen.

Soldaat van Oranje (Paul Verhoeven, 1977, NL), zaterdag, RTL5, 21.45-0.35u.

( a d v e r t e n t i e s )