NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

BERNARD HULSMAN
Na de Tweede Wereldoorlog bouwden veel ex-koloniën compleet nieuwe hoofdsteden. Ze moesten symbolen worden voor een nieuw begin, maar ironisch genoeg namen ze daarvoor vaak beroemde Westerse architecten in de arm. Zo mocht de Zwitserse Fransman Le Corbusier Chandigarh, de hoofdstad van de Indiase deelstaat Punjab ontwerpen.

Brazilië koos wél voor een Braziliaanse architect, toen president Kubitschek in 1955 besloot dat in het lege hart van Brazilië een nieuwe hoofdstad moest worden gebouwd. Maar Oscar Niemeyer, de man die de gebouwen in Brasilia's stedenbouwkundig plan van Lucio Costa heeft ontworpen, was een Le Corbusier-adept. In weinig steden op de wereld is het modernisme, een typisch westerse uitvinding, dan ook zo rigoureus en consequent doorgevoerd als in Brasilia. Wonen, werken en recreëren werden strikt van elkaar gescheiden en de modernistische gebouwen vormen er geen straten, maar staan in grote open ruimten.

In de documentaire Brasilia, de droom van Oscar Niemeyer van Marc-Henri Wajnberg, laat de nu 92-jarige Oscar Niemeyer zien wat er zo typisch Braziliaans is aan zijn gebouwen. Hij heeft een hekel aan inflexibele lijnen, vertelt hij, terwijl hij al tekenend uitlegt hoe eenvoudig zijn gebouwen in elkaar zitten. Hij houdt van krommingen, hij is verzot op vrouwen zonder wie volgens hem het leven niets waard is. En al ontwierp hij ondanks zijn bewondering voor de vrouw heel wat ongenaakbaar rechthoekige bouwblokken, Brasilia is inderdaad beroemd geworden om zijn zwierig modernisme. Niemeyers gebouwen maken Brasilia tot de sublieme stad bij uitstek: beelden van de stad roepen tegelijk bewondering en onbehagen op. De gewelfde gebouwen die als machtige sculpturen worden omringd door immense leegten zijn schitterend, maar ik zou voor geen goud in deze vrouwelijke Bijlmer willen wonen.

Brasilia, de droom van Oscar Niemeyer gaat ondanks de titel over veel meer dan Brasilia. Het is een filmische autobiografie van een over leven, ouderdom en dood mijmerende Niemeyer. Voor kritiek is uiteraard geen plaats. Niemeyer vertelt een beetje over zijn jeugd, over het begin van zijn loopbaan en over zijn vlucht naar Europa, nadat in 1964 militairen in Brazilië de macht hadden gegrepen. Hier bouwt hij onder meer het hoofdkwartier van de Franse Communistische Partij in Parijs, door Niemeyer consequent aangeduid met 'de partij'. Vol warmte spreekt hij over 'de partij' die wordt bevolkt door louter aardige en goede mensen. De ineenstorting van het oostblok heeft hem niet van gedachten doen veranderen. Nog steeds predikt hij als een ouderwetse communist de revolutie.

Heel even is het alsof er toch kritiek opduikt wanneer een vriend van Niemeyer spreekt over de mislukking van Brasilia. Maar al gauw blijkt dat hij niet Brasilia als stad bedoelt, maar Brasilia als samenleving. Anders dan Niemeyer wilde, is Brasilia niet de klassenloze hoofdstad geworden: Niemeyers droom is niet uitgekomen, maar dat is niet zijn schuld.

Brasilia, de droom van Oscar Niemeyer, zondag, Ned.3, 19.30- 20.25u.

( a d v e r t e n t i e s )