NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

HENDRIK SPIERING
De apenkoppen kennen we wel, na vier vervolgfilms en een succesvolle televisieversie van The Planet of the Apes. Wat nu verrast bij deze film uit 1967 is het intense cynisme dat de hoofdpersoon Taylor (Charlton Heston) vooral aan het begin van de film ten toon spreidt. Gecombineerd met de scherp afgekapte camerawisselingen en het meedogenloze woestijnlandschap heeft het eerste halfuur daardoor veel kenmerken van een thriller.

De eenzaamheid van de planeet waarop de drie astronauten zijn gestrand, is totaal. Door de snelheid van de ruimtereis zijn ze zelf amper verouderd, maar de (aardse) tijd is al 2.000 jaar verder. "Iedereen die je kende en liefhad is dood, het standbeeld dat ze voor je zullen hebben opgericht is allang vergaan", zo pest Taylor, die nota bene het bevel voert, zijn collega Landon. Ondertussen sjokt het trio zonder veel uitrusting of voedsel voort door het zand.

Met het zinloos sarren van zijn mede-astronaut lijkt Taylor sterk op een gevaarlijke psychopaat. En dat terwijl de astronauten in hun karige rugzakje een pistool met 20 kogels bij zich dragen, ook al zo'n vreemd en dreigend detail. Wanneer Landon na de hopeloos mislukte landing (hun raket zinkt weg in een meertje) een klein Amerikaans vlaggetje plant op het strand, buldert zijn commandant van het lachen. Wat een sentimentele flauwekul! In het boek De apenplaneet van Pierre Boulle is de hoofdpersoon een journalist, ook al niet echt iemand die je graag zou meenemen op zo'n gevaarlijke expeditie. Maar hoe is in de filmversie ooit die vreemde cynicus Taylor benoemd tot commandant van deze revolutionaire ruimtereis? Dat moet wel gruwelijk aflopen.

Tot een shoot out komt het echter niet, want het verhaal krijgt een totaal andere wending als het drietal een wilde mensenstam vindt, die blijkt te worden bejaagd door aangeklede apen te paard, met geweren! Ze zijn op een apenplaneet!

Een van de astronauten wordt al snel neergeknald door een gorilla, een ander verdwijnt tussen de menselijke jachtbuit, maar Taylor komt terecht in een kooi van een onderzoeksinstituut voor dierpsychologie (lees: mensenonderzoek), waar een goedwillende chimpansee de scepter zwaait. Na de vreemde atmosfeer in de woestijn krijgt de film nu bijna een huiselijk karakter. Want de apen zijn eigenlijk best sympathiek, op hun intense mensenhaat na natuurlijk. De apenheersers zijn wel dogmatisch en ook erg bang voor veranderingen, maar ze zijn (tegenover mede-apen) niet bloeddorstig en zelfs betrekkelijk tolerant. Daarentegen zijn de mensen, op (de nogal driftige) Taylor na, vrij stom en apathisch.

Dat apen de baas zijn is een mooi gegeven en dat deze film een echte klassieker is geworden is ook verder volkomen terecht (al oogt het ooit zo schokkende einde nu een beetje als een anticlimax). In de film is de apensamenleving nogal agrarisch, in Boulle's boek is ze veel meer hightech. De beestachtige 'onderklasse' van mensen, die door de apen voornamelijk als een plaag worden beschouwd, schijnt in de loop van de jaren te zijn gezien als een allegorie op de rassensegregatie in de VS, op de oorlog in Vietnam of als een Leninistisch verhaal over een onderdrukte klasse (de mensen) die dankzij de intellectuelen (de chimpansees) verzet kan bieden tegen de heersers (de oerang oetans en gorilla's). Mij valt vooral de arrogantie van Taylor op, die helemaal ongenietbaar wordt wanneer hij eindelijk een geweer in handen krijgt. Sommige apen zijn tenminste nog oprecht geïnteresseerd in mensen, maar Taylor lijkt vooral neer te kijken op de apen, gewoon omdat het apen zijn. Als Landon aan het begin van de film aan zijn pestkop vraagt waarom hij in vredesnaam mee is gegaan op deze expeditie, antwoordt de misantroop Taylor: "Ik blijf hopen dat er ergens iets beters rondloopt dan de mens."

Maar ook op de apenplaneet zal hij dat niet vinden.

The Planet of the Apes (Franklin J. Schaffner, 1968, VS), Fox, zondag, 19.00-21.00u.

( a d v e r t e n t i e s )