Uitgever PCM heeft allerlei manieren bedacht om als internet-uitgever geld te verdienen. Maar van het wezen van internet heeft PCM niet veel begrepen, meent Marie- José Klaver.

Uitgever PCM heeft veel vertrouwen in internet en andere digitale media. De uitgever van onder meer NRC Handelsblad, de Volkskrant, Algemeen Dagblad, Trouw, Parool en het Rotterdams Dagblad, investeert forse bedragen in websites, databanken, personeel en technologie om op den duur winst te maken met elektronisch uitgeven.

Alle titels hebben inmiddels een eigen website die door een zelfstandige redactie in elkaar wordt gezet. De vacatures die in de kranten van PCM verschijnen, kunnen digitaal worden geraadpleegd op de website Clickwork, die is opgetuigd met nieuws over de arbeidsmarkt uit de verschillende titels. In de nabije toekomst gaat PCM gratis internettoegang aanbieden voor abonnees en zullen er thematische websites ontstaan op het gebied van reizen en literatuur. Voor consumenten zijn deze sites interessant, omdat ze veel gratis informatie over een bepaald onderwerp bieden. Voor adverteerders zijn dergelijke websites aantrekkelijk omdat ze een duidelijke doelgroep trekken. Bedrijven kunnen straks abonnementen nemen op de Nederlandse Persdatabank, het centrale archief van alle PCM-uitgaven. Een milieu- adviesbureau kan bijvoorbeeld elke dag al het nieuws uit de Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw over milieu en klimaat op het interne computernetwerk zetten. Ministeries kunnen een abonnement nemen op nieuws over hun bewindsman- of vrouw. Zo heeft PCM allerlei manieren bedacht om als internetuitgever geld te verdienen.

Van het wezen van internet heeft PCM echter weinig begrepen. De uitgever wil de website Kranten.com het linken verbieden. Hyperlinks vormen de essentie van het world wide web. Een hyperlink is een elektronische verwijzing naar een andere webpagina. Dat kan een interne pagina zijn, die zich binnen dezelfde site bevindt, of een externe pagina, die zich op een andere website bevindt. Zonder hyperlinks zou internet, waarmee ook PCM geld wil verdienen, nooit zo'n vlucht hebben genomen.

Kranten.com, eigendom van twee studenten, biedt dagelijks een overzicht van het nieuws van een groot aantal Nederlandse krantensites. De website neemt de koppen van de nieuwsberichten van onder meer NRC Handelsblad, de Volkskrant en het Parool over. Elke kop is een hyperlink die rechtstreeks naar het desbetreffende artikel verwijst. Als een bezoeker een kop aanklikt, krijgt hij of zij het bijbehorende bericht te zien in een apart scherm van de browser. De aparte browservensters die via Kranten.com worden opgeroepen, maken deel uit van de websites van de kranten. De bezoeker heeft Kranten.com verlaten en bevindt zich bijvoorbeeld op de website van het Algemeen Dagblad. Vandaaruit kan hij alle andere delen van de AD-site bereiken. PCM wil dat Eureka Internetdiensten, de uitgever van Kranten.com, ophoudt met het leggen van hyperlinks naar de artikelen op de krantensites. In een kort geding dat eind vorige week voor de rechtbank in Rotterdam diende, heeft het uitgeefconcern zijn bezwaren tegen Kranten.com kenbaar gemaakt. Uit de bezwaren blijkt dat PCM niet veel van internet begrijpt en probeert het auteursrecht naar eigen hand te zetten. Een van de bezwaren luidt dat Kranten.com weblezers direct naar de artikelen van de PCM-titels doorsluist. In het internetjargon wordt dit deep linking genoemd. Een verwijzing naar de homepage (de 'voordeur') van een website is een directe link. Een verwijzing naar een deel van een site, wat een krantenartikel is, wordt een diepe link genoemd. Weblezers die via Kranten.com het nieuws tot zich nemen hoeven niet eerst langs de homepages van de verschillende kranten. Daardoor zou PCM advertentie-inkomsten mislopen.

Dit is in verschillende opzichten een argument dat geen steek houdt. Ten eerste staan op de webpagina's met de nieuwsberichten óók advertenties. Vrijwel alle PCM-kranten voorzien alle losse webpagina's van advertenties. Dat doen ze omdat bezoekers de artikelen interessanter vinden dan de homepage. Op de homepage staan alleen de verwijzingen naar de berichten. Het echte nieuws en de achtergronden is te vinden op de artikelpagina's. De artikelen blijven bestaan, terwijl de homepage elke dag verandert. Via zoekmachines worden losse artikelen tot in de lengte der dagen opgevraagd. PCM zou dus wel gek zijn om niet op alle artikelpagina's advertenties te plaatsen.

Ten tweede bezorgt Kranten.com de PCM-uitgaven veel extra bezoekers. Dit zijn bezoekers die wel in nieuws zijn geïnteresseerd, maar geen zin hebben om voor elke krantensite de URL (het webadres) in te typen. Deze extra bezoekers, volgens Kranten.com vragen de bezoekers maandelijks 600. 000 PCM-pagina's op, zien wel alle advertenties op de artikelenpagina's van de PCM-sites en leveren PCM dus geld op. Een klein deel van de weblezers dat via Kranten.com binnenkomt, raakt zo gewend aan de kwaliteit van bijvoorbeeld Trouw dat ze een abonnement nemen. Ook op die manier levert Kranten.com PCM geld op.

PCM stelt dat Kranten.com in strijd met het auteursrecht en databankrecht van PCM handelt. Ook koppen, meer neemt Kranten.com niet over, zouden auteursrechtelijke bescherming verdienen.

Linken, of het nu om diepe links of directe links gaat, valt onder de free flow of information die door de Nederlandse Auteurswet en het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens wordt beschermd. De Auteurswet beschermt bovendien uitdrukkelijk het citaatrecht voor persoverzichten. Voorwaarde voor de rechtmatigheid van persoverzichten is dat de bron wordt genoemd. Kranten.com doet dat op twee manieren. Op de website van Kranten.com is bij elke kop duidelijk uit welke krant hij komt en het aanklikken van de kop voert de lezer rechtstreeks naar de bron.

PCM beweert dat de verzameling koppen die Kranten.com elke dag presenteert, een databank vormen. Of de Databankenwet een overzicht dat slechts één dag bestaat, als zodanig aanmerkt, valt te betwijfelen. Er zijn nog twee redenen waarom PCM niet tegen dieplinken zou moeten zijn. De internetredacties van de eigen titels maken er namelijk dagelijks gebruik van. Bovendien vervreemdt PCM jongeren van zich, een groep die hard nodig is voor het voortbestaan van het concern.

Artikelen van NRC Handelsblad en de Volkskrant worden door de webredacteuren voorzien van links naar betrouwbare websites over het thema. Vaak gaat het om artikelen van bijvoorbeeld de BBC of CNN. Dan wordt niet verwezen naar de homepage van CNN, maar direct naar het artikel. Wanneer alleen naar www.cnn.com wordt verwezen, zoekt de lezer zich een ongeluk. Met als risico dat hij of zij ontevreden wordt over de site van NRC Handelsblad en de volgende keer bij de Telegraaf gaat kijken of bij nosnieuws. nl.

PCM zegt niet tegen incidentele vormen van dieplinken te zijn, maar een eind te willen maken aan de systematische wijze waarop Kranten.com gebruikmaakt van links. Dit is een merkwaardig standpunt, omdat dieplinken de dagelijkse praktijk is van internetredacties. Zij leggen niet zo nu en dan een diepe link aan, maar doen dat elke dag verschillende keren. Dieplinken door PCM-redacties is bovendien even commercieel als dat gebeurt door Kranten.com. NRC Handelsblad wil dat bezoekers terugkomen en biedt om die reden extra informatie als diepe links aan. Als dat redactionele handwerk niets op zou leveren, zou PCM de journalisten op een andere manier inzetten.

Of PCM de rechtszaak tegen Kranten.com nu wint of verliest, het imago van de verschillende kranten is ernstig beschadigd. Jongeren, die PCM zo graag als abonnee wil hebben dat de uitgever speciale websites over dating en het studiehuis voor ze bouwt, begrijpen niets van het juridische geweld waarmee de studenten van Kranten.com te maken krijgen. Wie is opgegroeid met internet, vindt hyperlinken zo vanzelfsprekend dat hij een bedrijf dat daar tegen is, zal mijden.

Als de rechter, die op 22 augustus uitspraak doet, besluit om het dieplinken zoals Kranten.com het doet te verbieden, kan het Nederlandse deel van het web wel sluiten. PCM schaadt dan niet alleen zichzelf (van alle plannen om geld te verdienen met websites kan dan niets terecht komen), maar ook het publiek belang. Het world wide web met zijn miljoenen websites is een belangrijk deel van het publiek domein geworden. Niemand is erbij gebaat als het recht om naar elkaar te verwijzen wordt beperkt.

Marie-José Klaver is freelance internet-journalist.

( a d v e r t e n t i e s )