Munitie uit de Tweede Wereldoorlog verjoeg dit weekeinde driehonderd badgasten uit Zandvoort. Nederland is een van de weinige landen ter wereld waar dagelijks naar munitie wordt gezocht.

Door onze redacteuren STEVEN DERIX en JOKE MAT

ROTTERDAM, 14 AUG. Zandvoort baalt. In 1992 heeft de gemeente nog een "heel zware" schoonmaakoperatie uitgevoerd. Maar twee weken geleden vond een achtjarig jongetje toch weer twee handgranaten op het strand. Bij nader onderzoek kwam een anti-tankmijn boven het zand tevoorschijn. En dus is het strand tussen paal 63.250 en 64.250, een strook van negenhonderd meter, tot verboden gebied verklaard. Tot een diepte van twee tot vier meter zal het de komende maanden worden afgegraven. Bewoners van driehonderd strandhuisjes hebben hun biezen gepakt, strandpaviljoen 'Riche' is de komende weken gesloten. "Zandvoort moet het hebben van toerisme", zegt woordvoerder Ton van Heemst. "Wij zitten er echt niet op te wachten om het strand hier om de paar jaar dicht te gooien."

Het Explosieven Opruimingscommando (EOC) in Culemborg krijgt nog altijd zo'n 2. 500 meldingen per jaar van explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. De meest spectaculaire halen het nieuws. In juli legde een vondst van munitie bij Stroe een dag lang het treinverkeer tussen Apeldoorn en Amersfoort lam. In mei dook tijdens baggerwerk bij Coevorden een vliegtuigbom op in een afwateringskanaal. In april werd bij de vliegbasis Eindhoven een Engelse duizendponder gedemonteerd, in februari in Haamstede een Engelse 250-ponder. Scholieren uit Dinxperlo vonden in maart negen brisantgranaten in de bosjes.

"Vijfentwintig jaar geleden waren er nog zo'n 4.000 meldingen per jaar", vertelt kapitein Willem Schurgers van het EOC. "Er zit een dalende lijn in. Maar helemaal nul wordt het nooit." Behalve om handgranaten, geallieerde bommen en Duitse mijnen gaat het ook om Nederlandse munitie; vorig jaar liet minister van Defensie Frank de Grave duikers onderzoek uitvoeren op de bodem van 'de Roompot' in de Oosterschelde, waar het ministerie van 1945 tot 1967 honderden tonnen munitie heeft gedumpt.

De munitie bij Zandvoort is niet verschoten. Kort na de Tweede Wereldoorlog gebruikten de geallieerden het strand om overtollige oorlogsvoorraad op te ruimen. Duitse krijgsgevangenen groeven 'springputten' waarin de patronen, granaten en mijnen werden opgestapeld en vervolgens opgeblazen. Een vrij slordige methode, want een gedeelte van de munitie kwam niet tot ontploffing, maar kwam in de omgeving terecht. "Een operationele manier van ruimen", noemt kapitein Schurgers van het EOC het. "Tegenwoordig werken we tot op de enkelvoudige granaat. Direct na de oorlog kon dat niet, vanwege de enorme hoeveelheden die moesten worden vernietigd. Nederland lag bezaaid met munitie. "

Bij het EOC werken honderd mensen, waarvan ongeveer de helft zich met het echte bommenruimen bezighoudt. Behalve bij de Explosieven Opruimingsdienst (EOD) van de landmacht heeft het EOC specialisten bij de luchtmacht en de marine. De eerste taak van het EOC is het ruimen van explosieven voor de Nederlandse troepen in het buitenland. De tweede is het opruimen van oude munitie die in Nederland wordt gevonden. Sinds eind 1998 mogen naast de EOC ook particuliere bedrijven zich bezighouden met de opsporing daarvan. Zo'n zes bedrijven hebben zich op deze markt begeven, veelal bedrijven die eerder de EOD assisteerden. De bedrijven zijn wettelijk verplicht een EOD-er in dienst te nemen met ten minste vier jaar ervaring. Het tot ontploffing brengen van gevonden explosieven is nog altijd een monopolie van de EOD.

EOD-er J.A.A. Walraven stapte over naar naar Leemans Speciaalwerken in Vriezenveen, dat nu de ruiming in Zandvoort uitvoert. Hij belt vanaf het strand, zijn detector in de aanslag. "Ik ben weggegaan bij Defensie omdat ik dan niet meer naar het buitenland hoef. Maar ik heb nu wel veel minder vrije tijd." Bij Leemans werken in totaal vier oud-EOD'ers, van wie een in deeltijd. Door hun grote routine zijn EOD'ers ook in het buitenland veelgevraagde specialisten. "Nederland is een van de weinige lokaties op de wereld waar men dagelijks bezig is met het ruimen van explosieven", zegt Walraven. Woordvoerder Van Heemst schat dat met de opruimingsactie in Zandvoort een bedrag van ongeveer een miljoen gulden gemoeid is. Dat bedrag komt voor het grootste deel voor rekening van het Rijk, dat een speciaal potje heeft voor het opruimen van niet- geëxplodeerde munitie uit de Tweede Wereldoorlog. Wel moet de gemeente Zandvoort een "eigen bijdrage" betalen van vijf gulden per inwoner (77.500 gulden) plus tien procent van de opruimkosten. En dan zijn er nog de dreigende claims van de uitbater van restaurant 'Riche' en de kampeerverenigingen die de strandhuisjes exploiteren. Van Heemst vindt het onterecht dat de gemeente moet betalen. "Het is natuurlijk raar dat de gemeente moet opdraaien voor de troep die hier buiten onze schuld op het strand is terecht gekomen."

Er bestaat geen overzicht van de plaatsen in Nederland waar nog oude bommen en granaten kunnen liggen. Sommige plekken zijn bekend, andere komen aan het licht door toevallige vondsten, zegt Walraven. "Overal waar gevochten is ligt munitie. De lijn Arnhem-Maastricht ligt vol, de kustlijn ligt vol, de vliegvelden. Hier en daar is er opslag van de Duitsers, bijvoorbeeld in Hoogsoeren. Daar was in de oorlog een centraal depot van waar uit Nederland bevoorraad werd. Gewoon aan de oppervlakte. Inmiddels ligt het zo'n twintig, dertig centimeter onder de grond. Dat is een project dat zeker tien jaar gaat duren." Leemans Speciaalwerken heeft vier projecten lopen, een per EOD-er. In Waalwijk bij een dijkverzwaring; in Noorderveld, een oud vliegveld bij Assen en in Doetinchem, waar de Oude IJssel wordt uitgebaggerd.

Hoeveel ongeëxplodeerde munitie er nog ligt onder het strand bij Zandvoort is niet bekend. De gemeente hoopt dat archiefonderzoek wat informatie oplevert. Maar eigenlijk is er geen beginnen aan, zegt gemeentevoorlichter Ton van Heemst. "Je moet bedenken dat de kust hier enorm veranderd is, de afgelopen 55 jaar. De bunkers zijn verdwenen, er is een weg aangelegd." De niet ontplofte munitie kan elk moment boven het zand vandaan komen. De Nederlandse kuststrook is niet bepaald een statische omgeving. "Het strand bij Zandvoort kalft af, al jaren", zegt Van Heemst. "Bij een storm wordt alles hier omgeploegd."

( a d v e r t e n t i e s )