IN DE BARENTSZEE dobbert een Russische nucleaire onderzeeboot wegens technische problemen rond op de bodem van dit stukje oceaan bij de Noordpool. Volgens de militaire autoriteiten in Moskou heeft de atoomonderzeeër Koersk, die pas vijf jaar in de vaart is, geen kernwapens aan boord. De ruim honderdkoppige bemanning zit niettemin in de val.

De dreigende ramp met de Koersk is de zoveelste in een rij ongelukken met Russische nucleaire duikboten. De afgelopen vijftien jaar is het schering en inslag. Het bekendste ongeval speelde zich in 1989 af. De Komsomolets verging toen in dezelfde Barentszee. Ruim veertig bemanningsleden kwamen daarbij om het leven.

Maar de dreigende ramp met de Koersk speelt zich nu af tegen een andere politieke achtergrond dan ruim tien jaar geleden. In Moskou is al ruim een half jaar een conflict gaande over de toekomst van de strategische luchtmacht. Sinds eind vorig jaar staan de minister van Defensie, maarschalk Igor Sergejev, en de chef-staf van het leger, generaal Anatoli Kvasjnin, daarin lijnrecht tegenover elkaar. Kvasjnin wil bezuinigen op de ontwikkeling van de strategische wapens om middelen vrij te maken voor de conventionele strijdkrachten. Sergejev, zelf afkomstig uit de nucleaire hoek van het Russische leger, heeft zich daartegen steeds verzet.

Nominaal gaat het meningsverschil om relatief weinig geld. De Russische defensiebegroting is, na de aflossing van de staatsschuld, nog steeds de grootste van het totale overheidsbudget. De uitgaven voor bijvoorbeeld onderwijs zijn een fractie van die voor de strijdkrachten. Een verschuiving van de prioriteiten is dan ook amper zichtbaar. Politiek is de strijd echter veel relevanter. Chef-staf Kvasjnin ziet voor het leger niet primair een mondiale taak weggelegd. Hij heeft de nucleaire pariteit met de Verenigde Staten formeel niet opgegeven, maar feitelijk eieren voor zijn geld gekozen. Voor hem is de strijd met 'opa' Sergejev bovendien een handig middel om zijn eigen ambities en die van zijn generatie binnen de krijgsmacht te realiseren.

DE AFGELOPEN WEKEN hebben de tegenstellingen binnen de Russische krijgsmacht een climax bereikt. Kvasjnin is daarbij aan de winnende hand. Twee weken geleden heeft president Poetin met een golfje van ontslagen al huis gehouden op het departement van minister Sergejev van defensie. Vorige week vrijdag heeft Poetin, voordat hij zelf met vakantie ging, de strijdende partijen op het ministerie vervolgens gedwongen tot een compromis over de hervormingen. Het tempo zal niet zo hoog zijn als de generale staf wilde. Maar onder druk van de president is wel besloten dat de strategische strijdkrachten integraal onderdeel zullen worden van de luchtmacht en daarmee hun traditionele autonomie kwijtraken. Alom is dit opgevat als een nederlaag voor maarschalk Sergejev en een overwinning voor generaal Kvasjnin. De dagen van de minister zijn dan ook geteld, aldus serieuze Russische kranten.

PRESIDENT POETIN heeft met deze interventie laten zien dat hij stap voor stap greep probeert te krijgen op de zogenoemde machtsministeries die waken over het leger, de binnenlandse strijdkrachten, de grenstroepen en de geheime dienst FSB. Poetin wil een einde maken aan de versnippering van deze departementen, een erfenis van voormalig president Jeltsin die de gewapende machten nooit helemaal vertrouwde en ze daarom via verdeel-en-heers uit elkaar probeerde te spelen.

Het voorbereidende werk daarvoor wordt gedaan door secretaris Sergej Ivanov van de machtige Veiligheidsraad. Op de achtergrond speelt Ivanov een steeds belangrijkere rol bij het formuleren en implementeren van de nieuwe strategische conceptie van Rusland, die zich eveneens minder fixeert op gelijkwaardigheid met de VS en meer op herstel of behoud van de Russische machtsposities in de regio.

Het ongeluk met de Koersk zal in de afwikkeling van het conflict binnen de militaire leiding een rol kunnen spelen.

( a d v e r t e n t i e s )