T V V O O R A F :
Sfeer belangrijker dan beer
PAUL STEENHUIS
"Je moet je eigen kind niet tot
onderwerp van je kinderboeken maken", zei de schrijfster van de
populairste kinderboeken van dit moment, J.K. Rowling, schepper van
tovenaarsleerling Harry Potter, eerder deze maand in een interview in
Newsweek: "Kijk wat er met de arme zoon van A.A. Milne is
gebeurd. Die is zijn leven lang achtervolgd door het feit dat zijn vader
hem, en zijn speelgoedbeer tot de hoofdpersonen had gemaakt van de
Winnie the Pooh-boeken."
Het is een triest verhaal dat schuil gaat achter Winnie de Poeh, zoals
de beroemdste beer uit de wereldjeugdliteratuur in het Nederlands
genoemd wordt. In de dertig jaar oude reportage over de beer 'en zijn
tekenaar E.H. Shepard', die de VPRO vannacht uitzendt, wijdt
reportagemaker Hans Keller één zinnetje aan dit drama: de
zoon van Milne, die model stond voor Christopher Robin (Janneman
Robinson) is later boekhandelaar geworden en weigerde kinderboeken te
verkopen.
Wie veel over de beroemde beer en zijn tekenaar te weten hoopt te komen,
komt bedrogen uit met deze reportage van een half uur. Daarvan zijn 25
minuten een soort toverlantaarnvoorstelling, waarin Hans Keller ons aan
de hand van schetsen van Shepard kennis laat maken met Poeh... en zijn
vriend Knorretje... en de ezel Iejoor... en Teigetje natuurlijk. Het
gaat allemaal uiterst traag, en wordt omspoeld door niks-aan-de-hand-
muziek, vooral veel van Erik Satie, dertig jaar geleden erg in de mode.
Af en toe worden de mooie zwart-witschetsen afgewisseld met ingekleurde
taferelen uit de Poeh-boeken, maar die zijn zo slecht getekend dat ze
haast niet van Shepard kunnen zijn.
Alleen de laatste vijf minuten, met het interview met de stokoude
Shepard zijn de moeite waard. Goed idee om de oude tekenaar op de rand
van zijn graf nog even op te zoeken. Shepard vertelt dat de getekende
beer niet gebaseerd is op de speelgoedbeer van Milnes zoon, maar op de
knuffelbeer van zijn eigen zoon. En hij onthult dat Milne graag een
Poeh-illustratie van Shepard op zijn grafzerk gebeiteld wilde hebben.
"Maar dat is nooit gebeurd", zegt de oude tekenaar spijtig tegen
Keller. Waarom niet? vraag je je af. Keller vraagt het niet.
Shepards andere illustratiewerk, zijn artistieke achtergrond, zijn
contacten met collega's, het komt allemaal niet aan bod in deze
impressie. Toch is er nog een verrassing in deze langzame stroom
plaatjes, en dat is het lange fragment van een opvoering van een Poeh-
toneelstukje van een of ander Amsterdams gymnasium. Met keurig
articulerende meisjes in Poeh-pakjes. Cultliefhebbers mogen dat niet
missen.
Je vraagt je af waarom de VPRO deze reportage opnieuw uitzendt. Dat kan
niet om Poeh-o-logische redenen zijn. Eerder om tv-cultuurhistorische
redenen, omdat het bij uitstek een typische jaren zeventig VPRO-
reportage is, waarin het vooral om sfeer te doen is. Toentertijd was
dat baanbrekend. Gewaagd low culture onderwerp:
kinderboekenbeer. Veel muziek, veel 'veelzeggende' stiltes in het
commentaar, veel filmen vanuit de auto op weg naar de
geïnterviewde. Nu komt dat allemaal traag en haast potsierlijk
over, want veel van die kunstgrepen om losjes sfeer te creëren in
een tv-documentaire zijn al lang gemeengoed geworden, en worden sneller
van tempo toegepast. Je kunt haast niet geloven dat dit dertig jaar
geleden de top van 'kunstzinnig televisiemaken' was, deze reportage
over Poeh-beer.
Beloof je me dat je me nooit vergeet - al word ik 100 jaar, Ned.3,
0.28-1.10u.