NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

H.J.A. Hofland
Er is een tijd geweest dat je alleen de beroemde Nederlander en de gewone Nederlander had. De bekende Nederlander bestond nog niet. Als u mij zou vragen: noem eens drie beroemde Nederlanders, dan zou ik zeggen: Albert Plesman, Willem Mengelberg en Han Hollander. Ze waren beroemd vóór de televisie kwam. Daarna is de bekende Nederlander geboren, liever gezegd, geleidelijk ontstaan. De eerste echte bekende Nederlanders zijn Mies Bouwman en Willem Duys. Zo ver kan een mens het alleen op en door de televisie brengen, het verst als gastvrouw/heer van een talkshow, dan als regelmatige gast, dan als nieuwslezer, als brenger van het weerbericht en tenslotte als deskundige voor de boekenkast.

Ik was, zoals ik aan het begin van deze week heb geschreven, de televisie ontwend. In 1972 keek ik beroepshalve, daartoe uitgenodigd door de hoofdredactie. Het was interessant werk maar geen levensvervulling. Ik ging andere dingen doen. En nu, deze week, was ik even terug in mijn oude vak, lang genoeg om een kleine stoet bekende Nederlanders voorbij te zien trekken. Waren ze anders geworden, vroeg ik me af.

Het was donderdagmiddag, vijf uur, RTL4. Catherine Keyl ontving hondjes van bekende Nederlanders met hun baasjes. Mevrouw Keyl was niet veranderd, even goedlachs en nog steeds van plan, geen vlieg kwaad te doen. En wat de hondjes aangaat: ze doen het altijd goed op de televisie. Hetzelfde met kleine kinderen. Hun eerlijkheid ontwapent en vertedert. Vandaar dat honden en peuters zo vaak in commercials worden gebruikt. Willem Duys is ook onvergetelijk doordat hij een koe in de studio bracht die daar tegen de bedoelingen in haar behoefte deed.

De hondjes van deze bekende Nederlanders gedroegen zich niet anders dan andere hondjes. Maar wie waren hun bazen? Opeens merkte ik hoe lang ik geen televisie had gekeken. Er was een generatie bekende Nederlanders aangetreden die ik niet kende. En meer dan toen, is nu te zien dat deze hoedanigheid een mens niet komt aangewaaid. Het is een beroep waarvan degenen die het beoefenen een aantal uiterlijke kenmerken delen.

Ten eerste, wat ze in een talkshow of een kwis allemaal hebben: de overvrolijkheid (zoals de Volkskrant-columniste Saartje Burgerhart het eens heeft genoemd). De lach plant zich in scheuten over het gezicht voort, het is alsof ze bij iedere aanzet tot humor onderhuids door een reeks aardbevinkjes worden getroffen. Ieder mens geeft wel eens een knipoog. De knipoog van de bekende Nederlander is - hoe zal ik het zeggen - in zijn eigen woorden: de heel ultieme knipoog. Het grote ogen opzetten, een ironisch trek om de mond krijgen, het fronsen, wat heb je verder, alle mimiek is heel ultiem. Motoriek, idem. Alles is heel. Iedere kwalificatie wordt door dit woord vooraf gegaan. Je denkt: moet daar niet eens iemand met een potje valium rond gaan zodat er in ieder geval wat minder om niets wordt afgelachen?

Dan vergis je je. Degenen die het tot het bekende Nederlanderschap hebben gebracht, hebben in de loop der jaren hun eigen communicatie ontwikkeld, zoals alle beroepsgroepen. Vaktaal van dokters, kraandrijvers, piloten is voor buitenstaanders moeilijk toegankelijk. Bekende Nederlanders hebben meer een algemene vak-communicatie. Superlatieven, lang aanhoudende reeksen lachscheuten, gezichtsbevingen. Je zou er eens een socioloog op moeten zetten.

Waarom waren deze bekende Nederlanders met hun hondjes bij Catherine Keyl verschenen? Moeilijk te zeggen. Vorige week heeft de Volkskrant de salarissen van de topmanagers gepubliceerd. Je vraagt je af waarom iemand die een miljoen verdient, er nog een miljoen bij wil verdienen. Ik denk dat het iets is als het passeren van de geluidsgrens, of een geval waarin kwantiteit in kwaliteit verandert. Wie rijk is wil rijker worden, wie bekend is, bekender. Wij onbekenden weten dat niet. We willen niet met ons hondje op de televisie, en daarom zullen we altijd onbekend blijven.

( a d v e r t e n t i e s )