DE OPVALLENDE AMERIKAANSE rol in Camp David zou kunnen doen vergeten dat Israeliërs en Palestijnen het vredesproces in 1993, onafhankelijk van de Verenigde Staten, waren begonnen in Oslo.

In de befaamde akkoorden van Oslo legden partijen zich vast op de verplichting om tot een allesomvattende vredesregeling te komen. Allesomvattend: de status van de Palestijnse entiteit, de grenzen, de joodse kolonisten op Palestijns gebied, de wederzijdse veiligheid, de hervestiging van de Palestijnse diaspora en, het moeilijkste vraagstuk, de status van Jeruzalem. In die zin kon het vredesproces geen verrassingen opleveren. Geen van de problemen was over het hoofd gezien of bij voorbaat terzijde geschoven. De gefaseerde terugtrekking van Israelische troepen van de Westelijke Jordaanoever mocht op zichzelf worden gezien als een reeks van vertrouwenwekkende maatregelen die de geloofwaardigheid van de bezetter in Palestijnse ogen moest versterken. Maar het einddoel stond van het begin af buiten twijfel. De vrede moest alomvattend zijn, wilde zij duurzaam kunnen worden.

Tegen deze achtergrond is de mislukking van de onderhandelingen in Camp David meer dan het zoveelste incident in het vredesproces. Men was bijeengekomen voor de grote en beslissende sprong voorwaarts. De tijd drong. De streefdatum voor de voltooiing van het proces was nabij. Het presidentschap van Bill Clinton, die het proces sinds Oslo heeft begeleid en op gang gehouden, nadert zijn einde. De aanstaande Amerikaanse verkiezingen en het aantreden van een nieuwe regering in Washington leggen de buitenlandse politiek voor vele maanden stil. Al met al speelde in Camp David het nu-of-nooit krachtig mee. Een historische kans lijkt verkeken.

DE VRAAG DRINGT zich op wie de eerste verantwoorde lijkheid draagt voor de mislukking. De woorden van Clinton waren van belang. Bij het uitspreken van zijn waardering voor het werk en de inspanning van beide onderhandelaars, premier Barak en voorzitter Arafat, sloeg de schaal iets door ten gunste van de eerste. Barak had het historische belang van het moment begrepen, ook Arafat bleef zich inzetten voor de vrede, liet de president weten. Aan Palestijnse kant wordt die nuancering uitgelegd als een bewijs dat Arafat overeind is gebleven onder de druk van Amerikanen en Israeliërs tezamen.

Veel van het verloop van de onderhandelingen is nog onderwerp van speculatie. De onderhandelingen zouden zijn vastgelopen op de status van Jeruzalem. Dat wijst op de weeffout die van het begin af in het vredesproces heeft gezeten. De tijd die de onderhandelende partijen zichzelf hadden gegund, heeft uiteindelijk tegen hen gewerkt. Die tijd leek ruim genoeg om voor de beslissende vraagstukken, zoals de status van Jeruzalem, een oplossing te vinden. Maar die tijd verhinderde ook dat de voorliggende problemen in hun volle omvang en intensiteit eerlijk en open, vooral tegenover de eigen achterban, onder ogen werden gezien.

IN CAMP DAVID was vertragingstactiek niet meer mogelijk. Toen bleek dat men, ondanks de vooruitgang die kon worden geboekt, zich onvoldoende rekenschap had gegeven van de kloof die op sommige punten de partijen nog scheidde. Clinton volgend treft Arafat, voor het moment, de meeste blaam. Maar wie het verloop van het hele vredesproces van de voorbije zeven jaar overziet, kan moeilijk ontkennen dat de verantwoordelijkheid voor de teleurstellende gang van zaken gelijkelijk over de Israelische en Palestijnse leiders gedurende die periode dient te worden verdeeld. De doelstellingen van Oslo lijken helaas een luchtspiegeling te zijn geweest.

Zie ook:

Witte Huis: geen akkoord Camp David (25 juli 2000)
Cruciale fase vredesberaad Camp David (24 juli 2000)
Het gevecht om een heilige stad (24 juli 2000)
'Voor Egypte dreigt irrelevantie' (22 juli 2000)
Israelische krant meldt Amerikaans vredesplan (21 juli 2000)
Top Camp David mislukt en herleeft (20 juli 2000)
Arafat en Barak wilden gered worden van de afgrond (20 juli 2000)
'Arafat zal ons vermoorden' (17 juli 2000)
Clinton meldt beetje vooruitgang (17 juli 2000)
Israel wil voor vrede land ruilen met Palestijnen (13 juli 2000)
Definitieve deling Palestina op 't spel (11 juli 2000)

( a d v e r t e n t i e s )