Meer stress vergroot de wens naar meer natuur, vindt staatssecretaris Faber. Zij wil 'maatschappelijk relevant' natuurschoon. "Natuur is er voor iedereen."

Door onze redacteur ARJEN SCHREUDER

DEN HAAG, 15 JULI. Alleen huisdieren en kamerplanten heeft staatssecretaris Faber (Natuur) buiten beschouwing gelaten. Maar verder stoelt het natuurbeleid van het kabinet voor de komende tien jaar op een ruime definitie van natuur. "Van voordeur tot Waddenzee", zo heet het in de nota Natuur, Bos en Landschap in de 21ste eeuw die gisteren door de ministerraad is aangenomen.

Het kabinet wil natuur niet alleen realiseren ten behoeve van de ecologie en soortenrijkdom maar ook ten behoeve van het welbevinden van mensen, "zeker gezien de schaal waarop wij in Nederland met elkaar moeten leven", aldus Faber. Natuur moet bijdragen aan een excellent leefklimaat, waarin het over twintig jaar weer normaal is dat gierzwaluwen boven de stad zweven en stadskinderen in de sloot om de hoek salamanders en stekelbaarzen vangen. "Ik zet in op een verbreding van het natuurbeleid", zegt Geke Faber (PvdA) op haar departement aan de Bezuidenhoutseweg. "Mensen hebben in toenemende mate behoefte de natuur op te zoeken om de stress af te reageren. Mensen willen rust, ruimte, duisternis en stilte ervaren. Dat blijkt heel bevorderlijk te zijn voor het menselijk welbevinden en daarmee dus ook voor het menselijk functioneren. Even weg uit de hectiek. Die functie van de natuur vind ik heel belangrijk."

Natuur moet je van dichtbij kunnen ervaren, stelt Faber. Het begint bij " kleinschalig groen" in de wijken zoals een paar bomen in een straat of plantenbakken aan de balkons. Ook "grootschalig groen" in de stad hoort erbij, zoals de parken, die de laatste jaren met name in de grote steden verwaarloosd zijn. "Daar zetten we extra op in."

Bovendien, zegt zij, is er grote behoefte aan groen op korte afstand van de stad. "Dus niet meteen de auto moeten pakken en voor drie dagen tent en proviand meenemen, maar even 's avonds een fietstocht maken." Het landelijk gebied om de steden moet "aantrekkelijker" worden en "toegankelijker" zijn vanuit de stad, door de aanleg van fietspaden en wandelroutes. Het inrichten van het landelijk gebied hoeft niet altijd tot grootse natuur te leiden. "Je hoeft niet altijd door een bos te fietsen. Het is ook vreselijk leuk om door een landbouwgebied te fietsen."

Faber kiest, kortom, voor maatschappelijk relevante natuur. "De manier waarop we met natuur bezig waren, leek een beetje elitair te worden. Dat vind ik on terecht. Natuur is er voor iedereen. Voor mens, dier en plant."

De natuurgebieden moeten "nog ruimhartiger" opengesteld worden, stelt Faber, al dan niet onder begeleiding, met uitzondering van zeer kwetsbare gebieden en met uitzondering van het broedseizoen. Faber erkent dat er soms een spanning bestaat tussen de belangen van de natuur en van de mens. Maar: "Je kunt functies combineren. Er moet creatiever worden nagedacht over hoe je functies zodanig kunt combineren dat zowel mens als natuur daar baat bij heeft." In de nota staan nog geen harde claims voor het toekomstige natuurbeleid. Wel is zeker dat verreweg het meeste geld zal uitgaan naar realisering van de ecologische hoofdstructuur (EHS), de ecologische én recreatieve ruggengraat van Nederland. Het kabinet streeft niet alleen naar het realiseren van grote natuurgebieden, maar gaat ook zeven "robuuste" ecologische verbindingszones aanleggen. De grootste verbindingszone is de zogenoemde Natte As, die laagveenmoerassen van het Lauwersmeer tot de Biesbosch aan elkaar knoopt. De kabinetsnota schetst bloemrijk een perspectief voor 2020: "Het versnipperde natuurnetwerk van het einde van de twintigste eeuw wordt langzaam omgevormd tot een ecologisch robuust functionerend netwerk, waar rust, ruimte en ongereptheid worden ervaren. Edelherten kunnen inmiddels vrijelijk van de Veluwe naar de Oostvaardersplassen en de Rijn, otters zwemmen van de Biesbosch naar het Lauwersmeer, in het kielzog gevolgd door sportieve Randstedelingen die per kano en per fiets de Hollandse Waterlinie verkennen."

Het aankopen van gronden voor het realiseren van de EHS verloopt minder voorspoedig dan met name natuurbeschermers wensen. Oorzaak zijn de prijsstijgingen en het niet beschikbaar komen van gronden, vooral omdat boeren er geen afstand van willen doen. Faber legt in haar nota een alternatief plan naast zich neer van Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Stichting Natuur en Milieu om de verwerving van de gronden voor de EHS te versnellen. Faber: "Aan dat plan zitten nogal wat haken en ogen. Ik kies daar niet voor. Ik doe iets anders. Het ene is dat ik extra geld claim voor de grondprijsstijgingen. Er moet bijgeplust worden. Verder stel ik nader onderzoek voor in de sfeer van groen beleggen en fiscale regelingen." Bovendien, "en nu raak ik een gevoelig punt", wil Faber in bepaalde gevallen boeren dwingen hun land te verkopen. Onteigening dus, niet alleen ten behoeve van woningbouw of infrastructuur maar ten behoeve van natuurontwikkeling. Faber: "Er is ooit afgesproken dat het uitkopen van boeren gaat op basis van vrijwilligheid. In een aantal gevallen is dat heel lastig. Om een kwalitatief hoogwaardig natuurgebied te realiseren mis je soms de medewerking van net die laatste één of twee boeren. Waarom zou je in dat soort gevallen moeten wachten tot die boer zegt: het is nu mijn tijd. Je zult naar het onteigeningsinstrument moeten kunnen grijpen. Niet om een grote slag te slaan bij het realiseren van de ecologische hoofdstructuur, maar om in bepaalde gevallen dat ene natuurdoel te kunnen realiseren."

Welke gebieden precies binnen de ecologische hoofdstructuur vallen, is aan de provincies. Zij trekken de grenzen en bepalen welk type natuur binnen het aangekochte gebied tot zijn recht moet komen. Ook hier wil de staatssecretaris ingrijpen. Faber: "We moeten op zeer korte termijn met elkaar om de tafel gaan zitten voor nader overleg. Er moet meer samenhang komen. Het gaat te geïsoleerd. Het lijkt erop, hoe zeg ik het netjes, dat de provincies te gemakkelijk naar een natuurdoel kijken. Er wordt wel eens een lager natuurdoel gekozen om geen milieumaatregelen te hoeven nemen, om niet aan bepaalde inrichtingseisen te hoeven voldoen, om geen last te krijgen met die ene laatste boer die zijn grond niet wil afstaan. Zo'n lager natuurdoel ligt wel voor jaren vast. Met alle gevolgen van dien. Een andere soort vegetatie, een andere soort flora en fauna."

Draagt Faber met haar nadruk op de relatie tussen recreatie en natuur niet bij aan de indruk dat in Nederland alle natuur is verworden tot op zijn best een mooi park tussen de volle steden? Faber: "Aan alles in Nederland is een mensenhand te pas gekomen. Behalve dan misschien nog de Waddenzee. Daarbij moet je constateren dat er de afgelopen honderd jaar veel natuur verloren is gegaan door het menselijk ingrijpen. Niet alleen in arealen maar ook in kwaliteit. Er zijn gigantisch veel soorten verloren gegaan. Dan is het toch ook een soort opdracht om veel natuur te herstellen? Je ziet dat nu al gebeuren. Er zijn in Nederland heel veel groene functies. Wij beleven de hoeveelheid bebouwde oppervlakte als heel veel omdat het zo verspreid in het land staat. Ook zonder gebieden aan te kopen, kun je het landschap verbeteren. Door boswallen en singels herstellen. Door beken weer te laten meanderen. Daarmee vergroot je de landschappelijke waardering, zodat je het minder beleeft als een weilandje tussen wat steden. Als je goed kijkt, is dat ook niet zo."

( a d v e r t e n t i e s )