Muziek is van ons allemaal

Madonna's nieuwste liedjes zijn al van internet te plukken voor de cd uit is. Tot verdriet van platenmaatschappijen, die Haagse hulp zoeken.

door Kasper Jansen

'Het kan, dus het moet.' 'En gratis!' 'Want waarom niet?' Zó laconiek en tegelijk zó dwingend was onlangs de stemming onder het publiek in de Amsterdamse Balie, waar werd gediscussieerd over 'het internet, de muziek en de regels'. De muziekindustrie en cd-handel eisen een regulering van internet. Die moet het voortaan onmogelijk maken om onbeperkt en vrijwel gratis muziek van internet te halen. De doorverkoop, vooral op schoolpleinen, is een aanslag op het voortbestaan van platenmaatschappijen, platenwinkels en plaatartiesten.

Het liefhebbersnetwerk MP3 en het computerprogramma Napster maken van elke pc een 'Free Record Shop', zodat de gelijknamige cd-winkelketen van Hans van Breukhoven overbodig lijkt te worden. Het aantal geluidsdragers dat vorig jaar werd verkocht, daalde: de albums met 2 procent, de singles met 18 procent (van 6,7 naar 5,5 miljoen). De muziekindustrie wijt vooral dat laatste aan illegaal kopiëren.

Regels voor het gebruik van internet stuitten in De Balie op heftig verzet bij de overgrote meerderheid van de publieke tribune. Het waren vooral jongelui tussen de 25 en 35 jaar, maar zeker niet de gemiddelde popliefhebbers, die muziek op een koopje willen. De meesten waren duur gekleed: juristen, advocaten, de jonge managers uit de informatietechnologie en internetbedrijven. Zij willen zo snel mogelijk zo veel mogelijk gebruik maken van alle mogelijkheden die internet biedt. Zij zijn niet alleen tegen elke belemmering daarvan, maar ook sceptisch over elke technische beveiliging, die in het vooruitzicht werd gesteld door Paul Solleveld van de NVPI, de fonografische brancheorganisatie. 'Dat wordt toch zo gekraakt.' 'Gewoon vrijgeven, die handel', was hun boodschap aan muziekindustrie en overheid.

Flitsen

Het debat vond plaats onder auspiciën van het ministerie van economische zaken, dat een serie discussies organiseert over marktwerking, deregulering en wetgevingskwaliteit. Vroeger verliep zo'n gedachtenuitwisseling heel verantwoord, degelijk en saai met nette, oude, serieuze heren als sprekers. Maar ook de overheid moderniseert het maatschappelijk overleg en doet het poldermodel flitsen. Het hele debat met de jongere garde onder de vertegenwoordigers van de muziekindustrie, de platenwinkels en de consumentenbond was live op internet te volgen. En de nog zeer jonge wetenschapper Wilfred Dolfsma (TU Delft) was als inleider aangespoord om vooral discussie te ontketenen met provocerende uitspraken.

Dolfsma had daarmee geen moeite. Het leek zelfs alsof hij echt meende wat hij voorstelde: het radicaal overboord gooien van het auteursrecht. In een tijd dat internet mondiaal opereert, kan het op geografische basis werkende auteursrecht toch niet meer functioneren, betoogde hij. Bovendien, musici krijgen er uiteindelijk weinig van in handen, terwijl de grote platenmaatschappijen dik geld verdienen aan de cd's die in de winkel veel te duur worden verkocht.

Vanuit de zaal klonk slechts af en toe afkeurend gegrom over de boude beweringen van Dolfsma. In Engeland, zo beweerde hij, verdienden musici vrijwel niets aan hun auteursrecht. 'Ook de Beatles en de Stones niet?', werd hem vergeefs tegengeworpen. Een ander betrapte Dolfsma erop kennelijk geen idee te hebben van het verschil tussen auteursrechten en de 'naburige rechten' van uitvoerders, muziekuitgeverijen en platenmaatschappijen. Maar die kritiek ruilde Dolfsma even later graag in voor de massale instemming van de tribune met zijn voorstellen om zoveel mogelijk alles vrij te geven. Als er al regels moeten zijn, dan moeten marktpartijen en internetgebruikers die zelf opstellen en die niet van bovenaf laten opleggen.

De nieuwe economie van de informatietechnologie ziet zichzelf als de bevrijding van de eeuwenlang opgebouwde en steeds verder verfijnde reglementering van de oude economie en de bemoeizuchtige overheid. Wat in de normale samenleving geldt als stelen en helen, heet hier gewoon 'downloaden van digitale muziekbestanden'. Op internet geldt de wet van de handigste en de snelste. Wildwest is het, alles kan en mag, niemand stelt regels en recht op gratis muziek is het enige grondrecht. Internet is de jungle, die door de beschaafde samenleving net leek te zijn uitgebannen. Twee internetadressen van de nog geen 24 uur oude zoon Leo van de Britse premier Tony Blair waren al opgekocht door op winst beluste Engelsen. Zij hopen nu dat de ouders de cyberspace- identiteit van hun kind (babyleo.com en leoblair.com) voor veel geld zullen terugkopen. In ons land maak Name Space daarvan zelfs een bedrijfsactiviteit, ondanks een gerechtelijke veroordeling.

"Internet lijkt bij iedereen de mentaliteit aan te tasten", zegt Paul Solleveld achteraf in de Hilversumse villa, waar hij de belangen behartigt van de geluids- en beeldindustrie. "Omdat er steeds meer kan op internet, wil iedereen het ook en moet het vervolgens, hoe dan ook. Bij muziek is nog een extra probleem dat iedereen vindt dat muziek van iedereen is en altijd beschikbaar moet zijn. Vroeger kon dat via radio en cd, nu via internet. We krijgen hier steeds mensen aan de deur die nieuwe manieren hebben verzonnen om via internet muziek te verspreiden of te verkopen, bijvoorbeeld voor éénmalig luisteren. Men zegt 'het is allemaal mogelijk en de hele wereld zit erop te wachten.' Dat de rechten op die muziek in handen zijn van de platenindustrie en de artiesten doet er dan niet toe. Men redeneert alleen 'het kan, dus het moet'."

De omvang van het internetverkeer neemt nog steeds snel toe. In ons land wordt er 2,3 miljoen maal per dag gebruik van gemaakt. In de Amsterdamse Reguliersbreestraat is zojuist een Internetcafé geopend met 650 schermen, het grootste ter wereld. Maar zo onstuitbaar als internet oprukt, zo krachtig wordt nu opeens ook de tegenbeweging, die de sector wil reglementeren en vrijwaren van de vrije jongens, op zoek naar het snelle geld. Bovendien is het stralend mooie en het wenkend nieuwe van de informatietechnologie inmiddels flink bezoedeld. Het debacle van de beursgang van World On Line was even slechte publiciteit voor het bankwezen en de effectenhandel als voor de internetproviders. De verbazingwekkend triomfantelijk gepresenteerde verliezen (een miljard in drie maanden) van kabelbedrijf UPC deden de koers dalen, nog sneller dan de koersen van de sector als geheel.

Het virus I Love You demonstreerde de kwetsbaarheid van internet. De beveiliging van financiële transacties is onvoldoende, net als het waarborgen van privacy. De Evangelische Omroep en World On Line werken sinds kort samen in Filternet, dat kinderen moet vrijwaren van porno, geweld, godslastering en racisme. Softwarebedrijf Baan en de overheid werken aan Safe internet. De Franse overheid eist dat internet niet langer mogelijkheden biedt om nazi-artikelen te kopen. Verwijten als 'censuur' en 'aantasting van vrijheid' maken steeds minder indruk.

Veroordeling

Goed nieuws voor de muziekindustrie was de veroordeling door de Amerikaanse rechter van een deel van de activiteiten van Napster. Dat is echter nog slechts een begin van de strijd tegen de wetteloosheid van internet, die door de muziekindustrie is ingezet. De strijd moet met nieuwe beveiligingstechnieken worden gevoerd, maar die moeten internationaal een wettelijke basis krijgen. Dat begint bij het mobiliseren van de nationale politiek. De muziekindustrie wil af van het onbeperkt toelaten van privé-kopieën. Solleveld: "Het invoeren van technische beveiligingen tegen kopiëren gaat voor de industrie boven het recht op privékopie. Het kraken van een beveiliging moet strafbaar zijn. Aan beveiliging tegen hackers heb je niet zo veel als je mag hacken ten behoeve van door de wet gesanctioneerde uitzonderingen."

Voor een lobbyist als Solleveld lijkt het gunstig dat in het paarse kabinet de VVD-ministers Jorritsma (economie) en Korthals (justitie) het beste voorhebben met industrie en handel. Maar het probleem met hen is dat ze óók liberaal zijn. Zo bleek Korthals bij een overleg in de Tweede Kamer over de internetrichtlijn, die in Brussel in de maak is, erg geporteerd voor het stimuleren van internetgebruik bij de jeugd en daarmee wordt de kat op het spek gebonden. Korthals bleek zelfs niet ongevoelig voor de redenering, dat in een arm gezin, waar acht kinderen zijn, ook acht kopieën moeten kunnen worden gemaakt.

Inmiddels ligt zelfs de toekomstige nieuwe cd van Madonna, nog niet eens door haar platenmaatschappij uitgebracht, al digitaal te grabbel op internet. De piraterij van kinderen op internet en de kleine muziekmisdaad op de elektronische snelweg zijn vooralsnog te glibberig voor serieuze tegenacties van de harde commercie van de entertainmentindustrie, waarin vele miljarden omgaan. Niet alleen de gedupeerden klagen trouwens, ook de modale muziekdief is ontevreden over internet. In de Consumentengids van juni pruilde Tom (25), een rechtenstudent die zelfs de eerste letter van zijn achternaam niet wil prijsgeven, dat het downloaden van een cd wel drie uur kost, dat de telefoonrekening oploopt, en de medebewoners van zijn studentenhuis ondertussen telefonisch onbereikbaar zijn. Zo stellen de rekeningen die de oude economie nog steeds verstuurt en de sociale controle in de bestaande maatschappij voorlopig toch nog grenzen aan de nieuwe economie waarin alles zomaar gratis moet zijn, gewoon omdat het er is.

Archief CS

( a d v e r t e n t i e s )