NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

BASTIAAN BOMMELJÉ
Hoe zou Leni Riefenstahl het Europees Kampioenschap voetbal in beeld hebben gebracht? Zou zij bij de nabeschouwingen publiek in verplichte partijkleuren hebben opgetrommeld als beeldvullende decoratie?

Zou zij net als in haar Fest der Volker en Fest der Schönheit sport hebben gepresenteerd als een metafysische menging van feest en kunst? Zou zij ronkend hebben gerept van "de stijl van de leider" (in het Duits dan) en over "een verfijnde bondscoach" die "het niveau van Cruijff en Michels heeft bereikt" en zonder twijfel "zondag de coupe boven zijn pijpenkrullen tilt" (zoals in serieuze Nederlandse bladen te lezen was)? Zou Leni Riefenstahl kortom een overwinning presenteren als een Triumph des Willens van de natie? En zou zij een nederlaag verklaren aan de hand van duistere machten die de onafwendbare loop van de geschiedenis hebben verhinderd? Zou zij meetreuren met de procuratiehouders in hun hempjes uit het van sponsorwege verstrekte oranjepakket? Ja, zou zij de roes van de massa hebben laten prevaleren boven eenzaamheid van de tegellichter?

Zondagavond tijdens de finale is er tijd genoeg om over deze vragen te piekeren. Dit Europees Kampioenschap voetbal was immers niet het kampioenschap van de gemiste penalties, niet dat van de vele doelpunten, niet van Zidane, Figo of Kluivert. Neen, dit EK was memorabel vanwege het demasqué van de Nederlandse journalistiek, en dan vooral de televisiejournalistiek. Er werd een grens overschreden. Ik bedoel de grens tussen toekijken en meedoen, tussen noteren en enthousiasmeren, tussen nieuws vergaren en gezelligheid creëren. Dit was het kampioenschap waarvan de journalisten ceremoniemeesters waren. De kwaal bestond al, maar niet eerder waren de symptomen zo massaal en zo terminaal. Het is te gemakkelijk om slechts te wijzen op Het huis van Oranje dat avond aan avond een combinatie bood van jock sniffing (zoals de kruiperigheid jegens sporthelden in de VS wordt genoemd) en Paul de Leeuw (die zonder geldig excuus zichzelf speelde). Aan het verschijnsel viel nergens te ontsnappen - ook niet in de 'kwaliteitskranten', maar toch vooral niet op de televisiezenders die wedijverden in hun oranje-gezelligheid.

Het probleem is dat gezelligheid een totalitair aspect heeft. Wie niet meedoet is een spelbreker, wie tegensputtert een outcast. Zo reageerde Tom Egbers in Het Huis van Oranje ronduit narrig op de broers Witschge omdat deze profvoetballers Nederland matig vonden opereren tegen Frankrijk. In Villa BvD op RTL4 werd trainer Sjef Goossens de mond gesnoerd omdat hij meer wees op de zwakte van de Joegoslaven dan op het spel van de Nederlanders. En toen Cruijff kritiek had, vatte gans de natie dit op als een tactische zet en niet als een oordeel over de werkelijkheid.

De vraag is of men de sportjournalist als ceremoniemeester iets kwalijk kan nemen. Zij kunnen immers wijzen naar de gezelligheid die heerst in de Haagse wandelgangen tussen journalisten en politici waar het kwartetten met quootjes steeds meer weg krijgt van jock sniffing. Zij kunnen wijzen op de gezelligheid onder culturele journalisten, die zonder aarzelen zitting nemen in juries om prijzen te verdelen en zelfs in de Raad voor Cultuur om over subsidies te beslissen. Zo bezien ging het tijdens het EK slechts om een symptoom van een beroepsgroep die de greep op de standaarden van het eigen métier verliest. Nog verontrustender wellicht is een ander aspect. Beleefden wij nu met onze oranje petjes een onschuldig ritueel om tot een nieuw gevoel van eenheid te komen, zoals vele quasi- intellectuelen betoogden? Of blijkt Nederland als vanouds een land van meelopers? Tijdens de Tweede Wereldoorlog leverde ons land relatief gezien de meeste vrijwilligers voor het Oostfront, totdat na Dolle Dinsdag hier plots de meeste verzetsstrijders werden geteld. Ik wil volstrekt niet betogen dat het meedeinen op de oranjegekte hiermee te vergelijken is. Maar toch zet het aan het denken.

Voetbal is geen kunst. Het is sport, de mooiste sport - maar omdat het sport is, beklijft het niet. Voetbal zegt niets over een natie. De journalistieke verslaggeving erover des te meer.

EK-finale, zondag, 20.00-22.00u.

( a d v e r t e n t i e s )