Staatssecretaris Cohen heeft de afgelopen weken met de coalitiepartijen op kousenvoeten gewerkt aan de nieuwe Vreemdelingwet.

Door onze redacteur BRAM POLS

DEN HAAG, 6 JUNI. Onder het tweede paarse kabinet zou rust moeten heersen in de discussie rond asielzoekers, vond toenmalig VVD-leider Bolkestein tijdens de formatie twee jaar geleden. Het nieuwe beleid zou bovendien 'de tand des tijds' moeten kunnen doorstaan, zo stelde de man die het vreemdelingenbeleid jarenlang in z'n eentje mocht beknorren.

Het moet nog blijken of de wet lang zal standhouden, en van de door Bolkestein zo krachtig bepleite rust rond het onderwerp is al lang geen sprake meer. De afgelopen weken bleek tijdens drie vergaderingen in de Tweede Kamer over de technische aspecten van het wetsvoorstel dat de standpunten van de regeringspartijen weliswaar ver uit elkaar liggen, maar het leidde niet tot felle debatten. Achteraf begrijpelijk, want tussentijds ging staatssecretaris Cohen (Justitie) aan het Binnenhof op kousenvoeten van deur tot deur om waar mogelijk compromissen te sluiten. Dat spaarzaam geven en nemen heeft geleid tot een wankel kaartenhuis, dat deze week overeind moet blijven als de Tweede Kamer zich plenair over het wetsvoorstel buigt. De oppositiepartijen CDA en GroenLinks brengen inmiddels heel luidruchtig hun ergernis naar buiten over 'de achterkamertjespolitiek' van de coalitiegenoten, waardoor hun inbreng er op voorhand niet meer toe doet. De parlementaire democratie is daarmee tot een regelrechte farce verworden, menen Wijn (CDA) en Halsema (GroenLinks). De belangrijkste wijzigingen in de nieuwe wet hebben betrekking op de asielprocedure. Er wordt één vergunning ingevoerd voor bepaalde tijd, indien nodig na drie jaar gevolgd door één vergunning voor onbepaalde tijd. De bezwaarfase wordt afgeschaft en hoger beroep moet voortaan worden ingesteld bij de Raad van State. Er wordt ook een 'meeromvattende afwijzende beschikking' ingevoerd, die bepaalt dat verdere opvang aan de vreemdeling wordt onthouden en dat de afgewezen asielzoeker het land moet verlaten. De overheid kan in bepaalde situaties de beslistermijn op een asielverzoek met een jaar verlengen. Maar net als onder de huidige Vreemdelingenwet kunnen asielzoekers voor een verblijfsvergunning in aanmerking blijven komen op grond van internationale verplichtingen, zoals het Verdrag van Genève en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Die spreken onder andere van klemmende redenen van humanitaire aard. Dat zou volgens staatssecretaris Cohen wel betekenen dat slechts 30 procent van diegenen die nu een asielaanvraag indienen, in aanmerking komt voor een (tijdelijke) vergunning. Volgens het wetsvoorstel krijgt elke asielzoeker van wie de aanvraag wordt gehonoreerd dezelfde tijdelijke vergunning, waaraan een 'voorzieningenpakket' is gekoppeld. Er wordt dus slechts één asielstatus verleend. Nu nog zijn er drie verschillende statussen, waaraan steeds een ander voorzieningenpakket vastzit, waardoor ongekend veel wordt 'doorgeprocedeerd'.

Besloten overleg over Vreemdelingenwet

Onder de nieuwe wet kan iemand die een tijdelijke verblijfsvergunning heeft gekregen niet verder procederen, omdat er maar één status is. Wel kan de asielzoeker na drie jaar in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. Er komen dus twee vergunningen: één voor bepaalde tijd, eventueel na drie jaar gevolgd door één voor onbepaalde tijd.

De coalitiepartners hebben inmiddels een heel pakket wijzigingsvoorstellen klaar, waarmee Cohen blijkt te kunnen leven. Zo is afgesproken dat de VVD een amendement van de PvdA steunt, dat uitgeprocedeerde asielzoekers in 'vluchtelingenbewaring' alsnog in beroep kunnen. Ook steunen de liberalen de bezwaren van PvdA en D66 om vreemdelingen al te arresteren als er slechts een 'redelijk vermoeden van illegaal verblijf' bestaat. Daarmee wordt willekeur geïntroduceerd, menen PvdA en D66, en om dat te voorkomen kan de politie alleen tot aanhouding overgaan als er concrete 'feiten en omstandigheden' zijn aan te wijzen. Ook daar wil de VVD wel in mee, maar omgekeerd zijn PvdA en D66 door de knieën gegaan voor een stokpaardje van VVD-woordvoerder Kamp, dat er veel meer veilige landen zijn waarnaar vluchtelingen kunnen worden teruggestuurd dan nu wordt aangenomen. Kamp heeft er bij herhaling op gewezen dat bijvoorbeeld een land als Afghanistan bepaald niet in zijn geheel als onveilig is aan te merken. Veilig zijn bijvoorbeeld in elk geval landen die het VN- vluchtelingenverdrag hebben geratificeerd. Met name de VVD wil dat er meer tijd komt voor onderzoek naar de identiteit van 'documentloze' asielzoekers. Nu nog is sprake van twee etmalen, maar dat zou uitgebreid moeten kunnen worden tot maximaal drie weken. PvdA en D66 zullen daarmee instemmen.

Fractieleider Rosenmöller van GroenLinks voorspelde het afgelopen weekeinde dat het debat over de nieuwe Vreemdelingenwet alles van een toneelvoorstelling zal hebben, omdat de uitkomst volledig 'voorgekookt' is. Dat voorkoken was volgens de coalitiepartners nodig, omdat GroenLinks en CDA een en andermaal hebben laten weten tegen het wetsvoorstel te zullen stemmen. Zodoende voelden PvdA, VVD en D66 zich 'geïsoleerd' van de rest van de Kamer, maar ook binnen de coalitie liepen brede scheidslijnen tussen 'links en rechts'. PvdA en D66 moesten concessies doen aan de VVD, die zonder ophouden blijft betogen dat Nederland zich zelf te aantrekkelijk maakt voor 'goudzoekers'. Omgekeerd moest de VVD water bij de wijn doen om in elk geval de forse verscherping van het beleid van Cohen veilig te stellen.

( a d v e r t e n t i e s )